نگرانی اروپا از نقش ایران پس از داعش

امانوئل مکرون، رئیس جمهوری جوان فرانسه که پیش از به قدرت رسیدن خود را در قامت دوگل جوان معرفی می‌کرد، این روزها تلاش می‌کند با مخالفت با سیاست‌های منطقه‌ای ایران، خود را بیش از پیش به برنامه‌های مورد نظر ترامپ نزدیک کند.

در همین راستا او در تماس تلفنی با رئیس‌جمهوری ماجراجوی آمریکا با ادعای همتای آمریکایی‌اش هم صدا شد و برنامه‌ها و سیاست‌های ایران را اقداماتی بی‌ثبات‌ساز در منطقه خواند. این در حالی است که قدرت‌های اروپایی از آغاز اجرای برجام هم‌صدا با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای بر پایبندی ایران به این توافق بین‌المللی مهر تأیید زده‌اند.

آسمان‌آبی در همین راستا و با محوریت سیاست‌های دوگانه برخی کشورهای اروپایی در مقابل کشورمان با عبدالرضا فرجی راد، دیپلمات پیشین وکارشناس اروپا، علی خرم، کارشناس و دیپلمات پیشین، مرتضی مکی کارشناس خاورمیانه و سیدجلال ساداتیان، دیپلمات پیشین و کارشناس مسائل اروپا گفت‌وگو کرده است.

این کارشناسان معتقدند برنامه موشکی ایران، افزایش نفوذ کشورمان در منطقه و برجام پرونده‌های مستقل و مجزایی هستند که لابی‌های صهیونیستی و مخالفان خارجی برجام تلاش می‌کنند با ایجاد پیوند میان این پرونده‌ها فشارهای بین‌المللی بر ایران را افزایش دهند. این تلاش‌ها با پایان داعش در منطقه ابعاد جدیدی پیدا کرده است؛ زیرا عربستان سعودی و هم‌پیمانانش از یک سو و رژیم صهیونیستی از سوی دیگر نگران نقش ایران در خاورمیانه پس از داعش هستند. 

عبدالرضا فرجی راد: 

فرانسه در جست‌وجوی اقتدار ازدست‌رفته است

رفتار اروپا در تقابل با ایران از یک سو و مواجهه با آمریکا از دیگر سو را نباید به‌عنوان سیاست‌ دوگانه در نظر بگیریم. فرانسوی‌ها در برابر ایران و در برابر موضوعات متفاوت، سیاسی‌کاری بیشتری از خود نشان می‌دهند. البته اغلب کشورهای اروپایی از جمله آلمان، ایتالیا، اتریش، سوئد و حتی بریتانیا که سطح روابطش با ایران پایین‌تر است، روابط خود با ایران را بر پایه مسائل اقتصادی استوار کرده‌اند. بنابراین اروپا قصد دارد تحت هر شرایطی از اجرا و تداوم برجام حمایت کند. البته رفتار فرانسه نسبت به دیگر کشورهای اروپایی تفاوتی دارد، پاریس رویکرد اقتصادی- سیاسی را مقابل ایران در پیش گرفته است.

برجام، موضوعی است که اروپاییان را در برابر ایران با یکدیگر متحد کرده و آن‌ها خود را متعهد می‌دانند که این توافق بین‌المللی را حفظ کنند. اروپا بر این باور بود که هسته‌ای شدن ایران برای کشورهای منطقه و اروپا تهدید محسوب می‌شود. گرچه در منطقه کشورهایی وجود دارند که به صورت بالقوه برای اروپا تهدید به شمار می‌آیند، اما منافع اروپاییان اقتضا می‌کند که این تهدیدها را علنی نکنند. نمونه این موضوع را می‌توان در مورد روابط اروپا و عربستان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین کشورهای تروریست‌پرور مشاهده کرد.

رفتارهای فرانسه که گاهی موارد به‌عنوان سیاست دوگانه در نظر گرفته می‌شود به دلیل ورود ایران به منطقه نفوذ این کشور اروپایی است. این مناطق به ترتیب اولویت عبارتند از لبنان، سوریه و عراق. البته نفوذ فرانسه در عراق پس از سقوط صدام به‌شدت کاهش پیدا کرد و پاریس تلاش می‌کند که نفوذ در بغداد را مانند گذشته افزایش دهد. بنابراین می‌توان گفت ایران از نظر نفوذ سیاسی در سال‌های اخیر توانسته است جایگاه فرانسه در منطقه را پر کند. ازاین‌رو فرانسوی‌ها معتقدند گسترش فعالیت‌های حزب‌الله باعث افزایش نفوذ ایران در منطقه شده است. افزایش نفوذ ایران نیز به معنی ضعف نفوذ فرانسه در لبنان است.

فرانسه در مورد سوریه به دنبال قدرت گرفتن چهره‌ای بود که با رژیم صهیونیستی درگیر نباشد. از این رو رهبران این کشور تلاش کردند که اسد از قدرت کنار گذاشته شود که در مسیر رسیدن به این هدف نیز ناکام ماندند. فرانسه در کشور عراق نیز روابط نزدیکی با کردها برقرار کرده بود. همه این مسائل در برابر سیاست‌های منطقه‌ای ایران با تضاد روبه‌رو بود. بنابراین فرانسوی‌ها اعلام می‌کنند که ایران باید در سیاست‌های منطقه‌ای خود تغییراتی را اعمال کند.

در مورد برنامه‌های موشکی ایران، پاریس هم‌صدا با دیگر کشورهای اروپایی و برخی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، گسترش توان دفاعی ایران را تهدیدی برای منافع منطقه‌ای خود در نظر می‌گیرد و رهبران این کشور بر این باورند که برنامه موشکی ایران باید محدود شود.

امانوئل مکرون در آغاز کارش به‌عنوان رئیس جمهوری فرانسه نشان داد که رویکردهای متفاوتی نسبت به سیاست‌های گذشته کشورش در مورد مسائل منطقه‌ای و ایران در پیش خواهد گرفت. برنامه‌هایی که در برابر جبهه‌های مخالف فعال در فرانسه مانند نئوکان‌ها مجبور به عقب‌نشینی شد. او در نهایت در هشت ماه گذشته ناچار به عقب‌نشینی شد. جبهه مخالف سیاست‌های مکرون در فرانسه به‌شدت فعال شد و از این رو سیاست‌های خاورمیانه‌ای این کشور با ایالات متحده تا حد زیادی هماهنگ شد. به همین جهت مکرون به تدریج سیاست‌های گذشته‌اش را رها کرد.

اروپا و فرانسه خواستار حفظ برجام هستند، اما حاضر نیستند در راستای برجام فداکاری کنند و به آمریکا فشار بیاورند. در ارتباط با توافق هسته‌ای ایران و قدرت‌های جهانی دو پارامتر اهمیت فراوانی داشت. پارامتر اول کاهش توسعه برنامه هسته‌ای بود. پارامتر دوم هم در مقابل اروپاییان متعهد شدند فرصت‌های اقتصادی جهانی در زمینه‌های مختلف را برای ایران فراهم کنند.

علی خرم: 

نقض برجام  خدشه به اعتبار اروپا و آمریکاست

سیاست‌های فرانسه و به‌طور کلی اروپا در مواجهه با ایران و آمریکا به گمان بسیاری شاید سیاست‌های دوگانه باشد، اما در ماهیت این سیاست‌ها از دیدگاه اروپایی‌ها دوگانگی وجود ندارد. در مورد برجام، اروپاییان توافق بین‌المللی را امضا کردند که برای آن احترام و شأن قائلند. آن‌ها می‌دانند که اگر توافق بین‌المللی مورد نظرشان را با دست خود نقض کنند یا نادیده بگیرند، اعتبار بین‌المللی و تاریخی اروپا را به مخاطره خواهند انداخت. این نگرانی در سیاست‌خارجی در مورد آمریکا نیز مصداق دارد. غیر‌از ترامپ و همراهانش در کاخ سفید، سیاست‌گذاران با تجربه آمریکا نگران از دست رفتن برجام هستند، چرا که در صورت نقض از سوی آمریکا، اعتبار جهانی این کشور مخدوش خواهد شد.

رهبران سه کشور اروپایی یعنی فرانسه، بریتانیا و آلمان، پس از سخنرانی تند ترامپ در رابطه با برجام، بیانیه مشترکی علیه رئیس جمهوری آمریکا صادر کردند. رئیس بخش سیاست خارجی اتحادیه اروپا یعنی فدریکا موگرینی نیز همراه با رهبران اروپایی علیه ترامپ موضع‌گیری کرد.

مکرون به‌عنوان یکی از رهبران کشورهای اروپایی با آن‌که در مورد برجام با آمریکا اختلاف‌نظر دارد در برخی موارد نیز با سیاست‌های این کشور همراه و هماهنگ عمل می‌کند. از این رو نباید هم‌سویی مکرون با ترامپ را نشانه‌ای از سیاست‌های دوگانه فرانسه درنظر گرفت.

مرتضی مکی: 

روابط اروپا با عربستان  راهبردی است

اروپایی‌ها در سیاست‌هایشان اهداف چندمنظوره را دنبال می‌کنند. این اهداف در ارتباط با تحولاتی که در آمریکا و خاورمیانه رخ می‌دهد دنبال می‌شود. کشورهای اروپایی تلاش می‌کنند در مورد برجام هم‌پیمانان خود را به پایبندی به این توافق ترغیب کنند. البته این برنامه تا زمانی‌که هزینه‌ای برای آن‌ها نداشته باشد دنبال می‌شود. همراهی اروپا با ترامپ در مورد برنامه موشکی ایران نیز اهرمی است تا از این طریق رئیس جمهوری آمریکا را در توافق هسته‌ای با ایران نگه‌دارند. ایران نیز درباره برنامه موشکی خود حساس است و از ابتدا اعلام کرده است که این موضوع باید مستقل از برجام حفظ شود.

عربستان متحد استراتژیک کشورهای اروپایی به‌ویژه انگلیس، فرانسه و آمریکاست. جدا از این‌که عربستان سعودی بازار اقتصادی مناسبی برای اروپا و آمریکا محسوب می‌شود در منطقه خاورمیانه نیز به نوعی هم‌پیمان کشورهای اروپایی برای حفظ توازن و پیشبرد سیاست‌های آن‌ها تلقی می‌شود. اروپاییان قطعا درباره موضوع برجام تلاش می‌کنند این توافقنامه را حفظ کنند، اما سعی می‌کنند خللی در نوع مناسبات تاریخی و سیاسی‌شان با عربستان ایجاد نشود و نوع همکاری و حمایت عربستان در سال‌های گذشته با توجه به تجاوزات گسترده‌اش به یمن، همین موضوع را نشان می‌دهد. با وجود این‌که نهادهای مختلف حقوق مدنی در اروپا و آمریکا تبعات تجاوز به یمن و فاجعه انسانی آن را مورد توجه قرار داده و در ارتباط با این اقدامات هشدار داده‌اند، اما تغییر رویکردی در روابط نظامی آمریکا و اروپا با عربستان دیده نمی‌شود.

روابط میان انگلیس، آمریکا و فرانسه با عربستان سعودی روابط راهبردی است و اگر این کشورها از برجام حمایت می‌کنند به چشم توافقنامه امنیتی به آن نگاه می‌کنند و این توافقنامه را در چارچوب مقابله با اشاعه سلاح هسته‌ای در نظر می‌گیرند. اروپا برای این‌که به ایران نزدیک شود قطعا عربستان را قربانی نمی‌کند. آن‌ها تلاش می‌کنند با حفظ توازن میان کشورها چالش‌ها و فرصت‌های منطقه خاورمیانه را بهتر مدیریت کنند.

سیدجلال ساداتیان:

لغو برجام، هدف  لابی‌های صهیونیستی و عربستان است

موضوع پرونده موشکی ایران و توافق هسته‌ای هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند. در رابطه با پرونده موشکی، ایران استدلال‌ها و دفاع‌های مشخصی را به جامعه جهانی ارائه کرده است. اما آمریکایی‌ها، لابی‌های صهیونیست و عربستان سعودی تلاش می‌کنند که به جامعه جهانی القا کنند که ایران با آزمایش‌های موشکی‌اش برجام را نقض می‌کند. تلاش‌هایی از این دست در امتداد مسیری است که تمام توان خود را به کار می‌گیرد تا برجام به سرانجام نرسد.

در حال حاضر شکاف عمیقی میان اروپا و آمریکا ایجاد شده است. لابی‌های صهیونیستی در آمریکا و عربستان سعودی تمام تلاش خود را به کار گرفته‌اند که این شکاف به وجود آمده را پر کنند. امانوئل مکرون تحت تأثیر همین لابی‌های صهیونیستی قصد دارد فاصله ایجاد شده میان آمریکا و اروپا را کم کند و در نهایت موفق شود که مجموعه واحد دیگری در برابر ایران ایجاد کرده و فشار‌های بین‌المللی بر تهران را افزایش دهد. این در حالی است که با شرایط فعلی یعنی با اجرای برجام ایران تحت فشار بین‌المللی قرار نمی‌گیرد. البته آمریکا به تنهایی قدرت اقتصادی دارد که در حال حاضر نیز بر برخی موسسات مالی و بانک‌ها فشار بیاورد که با ایران همکاری نکنند. در همین راستا برخی موسسات مالی و بانک‌ها نیز در رابطه با ایران با احتیاط عمل می‌کنند.

اروپا در مجموع علاقه‌مند همکاری با ایران است. موسسات مالی اروپا کمابیش با ایران در ارتباط هستند. رفت‌وآمدهای شرکت‌های معتبر اروپایی با ایران حفظ شده است. از بعد سیاسی نیز فدریکا موگرینی و سران سه کشور اروپایی از جمله فرانسه، آلمان و بریتانیا از پایبندی ایران به برجام دفاع کرده‌اند.

جریانات جاری در منطقه خاورمیانه موضوعی مجزاست. زیرا در منطقه تنها رژیم صهیونیستی است که احساس نگرانی می‌کند. این رژیم پس از نابودی داعش احساس می‌کند با شکست روبه‌رو شده است. صهیونیست‌ها تلاش کردند همه‌پرسی اقلیم را دستاویزی برای بحران‌سازی قرار دهند، اما در این مسیر ناکام ماندند. از سوی دیگر سعی کردند با استعفای حریری به ایجاد بحرانی تازه دامن بزنند. مقام‌های رژیم صهیونیستی تصور می‌کردند پس از سخنان حریری، طرفداران حزب‌الله و نخست‌وزیر در خیابان‌های بیروت با یکدیگر درگیر خواهند شد، اما این سناریو نیز با درایت رئیس جمهوری لبنان و سخنرانی‌های سیدحسن نصرالله به بن‌بست رسید.

نازنین ساسانیان