به گزارش نامه نیوز، روزهای پیش رو برای آینده توافق هسته ای ایران حیاتی خواهد بود. برجام اکنون به ایستگاه کنگره رسیده است. پس از تصمیم گیری در این مرحله برای آن روند جدیدی را می توان پیش بینی کرد. لابی ها و مخصوصا تلاش اروپایی ها برای تاثیرگذاری بر کنگره برای حفظ و ادامه برجام شروع شده است. پس از سفر موگرینی و آمانو به واشنگتن و ارتباط با نمایندگان مجلس امریکا به تازگی هیات دیگری از اروپا راهی امریکا شده اند تا آخرین فشارها را در جهت ادامه برجام بر کنگره بیاورند. آیا همچنان که ترامپ خود نتوانست بهانه ای برای خروج از برجام پیدا کند در این مرحله نیز برجام سر سلامت از ایستگاه کنگره عبور خواهد کرد؟
در این باره با اردشیر سنایی مدرس دانشگاه و کارشناس مسائل بین المللی گفت و گو کرده ایم که بخش اول آن را از نظر می گذرانید.
بعید است بتوانیم مانع از موضع گیری تند کنگره علیه برجام شویم
در حال حاضر برجام به کنگره ارجاع داده شده و تلاش بسیاری از سوی اروپایی‌ها برای حفظ و ادامه برجام مشاهده می شود. به نظر شما می توان انتظار داشت لابی های شکل گرفته باعث شود از کنگره چیز جدیدی بیرون بیاید که ما بتوانیم روی آن حساب کنیم؟ ما چه روشی را باید در پیش بگیریم که بتوانیم همچنان حمایت اروپایی ها را داشته باشیم؟
با توجه به شرایط بغرنج و مواضعی که وجود دارد، فکر نمی‌کنم ایران بتواند اهرم‌هایی را بکار ببندد که در کنگره رای متفاوتی از فضای حال حاضر بوجود بیاید. یعنی نمی توان امید داشت تیم یا طیف گسترده ای از نمایندگان امریکا به نفع برجام و حفظ برجام رای دهند، نه اینکه نیستند بالاخره اعضایی هم از دموکرات‌ها هم جمهوری‌خواهان مخالف ترامپ و موافق برجام هستند.
ولی با جوی که ترامپ ایجاد کرده و با تلاشی که در این یک سال انجام داده، بعید است ایران بتواند اقدام عملی شکل دهد و مانع موضع‌گیری تند از طرف کنگره علیه برجام شود. البته ما پتانسیل‌هایی داریم، ولی چون هیچ وقت سرمایه‌گذاری نکردیم قاعدتا نمی‌توانیم روی آنها حساب باز کنیم. به عنوان مثال در جامعه ایرانیان مقیم امریکا که بخشی از آنها جزء تاثیرگذارترین افراد هم هستند، بعضی از اینها در شورای روابط خارجی هم هستند ولی چون با اینها هیچوقت به شکل سازمان‌دهی‌شده و به شکل منظمی کار نکردیم پس قاعدتا الان نمی‌توانیم از اینها استفاده‌ای کنیم. بجز آن رابطه و تلاش اروپایی که به نظر می رسد امید بستن بسیار زیاد و صددرصدی به رابطه‌های اروپایی یک مقدار ساده‌بینانه و خوشبینانه است.
اروپا از موضع اولیه خود در مورد برجام فاصله گرفته است
رابطه ترامپ و کشورهای اروپایی نیز متزلزل است و فضای گذشته نزدیکی وجود ندارد.
دیدیم که ترامپ مواضع خیلی تندی علیه اروپایی‌ها گرفت و رسما گفت که شما به فکر پول‌های خودتان هستید. این باعث می شود اروپایی ها هم از مواضع صد در صدی خود نسبت به برجام افول کنند و دست به عصا با آن رفتار کنند.
فرانسه در رابطه با رنو قرارداد هایی را با ایران بست ولی وقتی احساس فشار کرد مواضعش تغییر کرد. اروپایی‌ها از موضع اول خود که برجام قابل مذاکره نیست و باید سرجای خودش بماند به این رسیدند که بعضی مسائل را مطرح کنیم شاید ایران راضی شود که بحث‌های دیگری را هم قبول کند. شما شاهد تغییر آن فضای مثبت اروپایی‌ها هستید، مضاف بر اینکه آنها هم احساس کردند که ترامپ آدمی نیست که بشود با او درافتاد، چون مباحث اقتصادی خیلی به هم پیچیده است و به این راحتی اروپایی‌ها از آن نمی گذرند.
برای اروپایی‌ها بحث اقتصاد خیلی مهم است، اگر احساس کنند دچار مشکل خواهند شد و منافع اقتصادی‌شان به خطر خواهد افتاد،راضی نمی شوند. مثلا روی قانون جدید کاتسا که امریکا در پیش گرفته و می تواند ایران را دچار مشکل کند بحث نمی‌شود ولی می تواند بسیار قانون خطرناکی باشد. علی الظاهر برجام حفظ شده فعلا تحریم جدیدی علیه ایران در بعد هسته‌ای شکل نمی گیرد، اما بهانه های دیگری هم هست، بحث تروریسم و دخالت در منطقه و مسائلی از این دست.
از آن سو هر کسی، اعم از شرکتی، کشوری، فردی اگر با سپاه مبادله اقتصادی، تجاری، همکاری، قرارداد، رد و بدل کردن پول، کالا و غیره داشته باشد مورد تحریم ایالات متحده امریکا قرار می‌گیرد. مطمئن باشید که شرکت‌های اروپایی هرگز این ریسک را نمی‌پذیرند که بیایند و وارد این فضا شوند. بنابراین به نظر می‌رسدبه حالت تمام و کمال نمی‌توانیم روی لابی‌های اروپایی حساب باز کنیم.
امیدواری زیاد به لابی اروپایی ها برای حفظ برجام خوشبینانه است
به نظر شما اروپایی ها هم دقیقا برنامه مشخصی برای روبرو شدن با این موضوع ندارند؟
آنها هم شاید واقعا مانده اند که با این پدیده چطور و چگونه می توان برخورد کرد. چطور می شود او را راضی و قانع کرد که بالاخره به این دستاوردهای مذاکره چندساله پایبند بماند. اروپایی ها نظرشان این است که برجام باید حفظ شود ولی از طرفی بالاخره می خواهند به یک شکلی ایران را هم کنترل کنند. بهترین حالت خود برجام است که ایران خود تمایل دارد بندهای آنرا حفظ کند و به این همکاری ادامه دهد.
چون اروپایی ها می‌دانند به یک مرحله‌ای رسیده است که اگر بخواهند چیز جدیدی به بحث برجام اضافه کنند مطمئنا جمهوری اسلامی ایران نمی‌پذیرد و با توجه به همه فراز و نشیبی که دربحث مذاکره وجود داشت و در آخر علیرغم مخالفت‌های مختلف در هر دو سمت این تصویب شده است، بنابراین به نظر می‌رسد که انتظار اینکه اروپایی‌ها بتوانند درمقابل امریکا بایستند یا مواضع ترامپ و کنگره را تلطیف کنند مقداری خوشبینانه است و نمی توان به شکل کامل روی آنها حساب باز کرد.
ترامپ تا چند ماه آینده اروپایی ها را علیه ایران قانع می کند
نگاه شما چرا بدبینانه است؟ ترامپ در حال حاضر توافقات دیگری را که اروپایی هم در آن سهیم هستند نادیده می گیرد و در مسائل دیگر هم تنشهای دارد. به نظر شما فضا به شکلی پیش می رود که باید انتظار بهم ریخته شدن موضوع را داشته باشیم؟
به نظر این چنین می رسد. من فکر می‌کنم اگر اتفاق غیرمترقبه‌ای رخ ندهد و موضوع جدیدی ترامپ را درگیر نکند او می تواند تا چند ماه آینده اروپایی‌ها را راضی کند. او در این مرحله آنها را راضی خواهد کرد که تعاملات اقتصادی‌را با ایران محدود کنند تا ایران مجبور شود که بر سر بحث نفوذ منطقه ای ایران و برنامه موشکی آن و بحثها و صحبتهایی شود. نظر من به این شکل است.
ایران در منطقه موفقیت های زیادی به دست آورده است
در منطقه فضای متفاوتی را شاهد هستیم. پس از موضوع پایان داعش روند ثبات و آرامی را مشاهد نمی کنیم. به نظر شما این روند می تواند به منازعه بیشتر ایران و عربستان منجر شود؟ موضوع استعفای سعد حریری و تحولات بعد از آن و مرتبط دانستن موشک یمنی به ایران و مواضع شدید سعودی ها نسبت به ایران فضای پیچیده ای را ایجاد کرده است. آیا همه اینها سناریوی هدایت شده ای از سوی امریکا برای محاصره منطقه ای ایران است؟
همه اینها به هم مرتبط است و سناریوی فشار به ایران و بال های منطقه ای آن بعید نیست. مخصوصا در این چند ماه اخیر اگر نگاه بکنیم جمهوری اسلامی ایران در صحنه سیاسی و نظامی عراق و سوریه، موفقیت‌های قابل‌ملاحظه‌ای بدست آورده، فقط اینها نبوده، به هرحال ایران هم توانسته در پیرزوی ها سهیم باشد و در بحث مقابله با داعش در عراق، مقابله با داعش و سایر گروه‌ها در سوریه، بحث رفراندوم در کردستان عراق موفق عمل کنند.
اینکه نیروهای عراقی تحت حمایت جمهوری اسلامی ایران راحت توانستند با پس گرفتن کرکوک نقطه ثقل بحث رفراندوم و استقلال را خنثی کنند که بارزانی مجبور شد که استعفا بدهد و از صحنه سیاسی کردستان کنار برود. در سوریه موفقیت‌های مختلفی نصیب سوری‌ها شده و نقاط کلیدی یکی پس از دیگری پس گرفته می شود، حزب‌الله مواضعش تقویت شده هم در داخل سوریه، هم در داخل لبنان، همه اینها نشان‌دهنده این هست که جمهوری اسلامی ایران توانسته بود در چندماه گذشته در صحنه سیاسی و نظامی منطقه حرف‌هایی برای گفتن داشته باشد.
اتفاقا یکی از آن نقاطی که وجود دارد این است که هروقت جمهوری اسلامی ایران در منطقه به موفقیتی می‌رسد احتمال وقوع یک سری اتفاقاتی هست، یعنی تجربه تاریخی این را نشان داده است، الان دو متحد اصلی امریکا در منطقه عملا مواضع کاملا ضد ایرانی دارند و هر دو علنا به فکر و در راستای ضربه زدن به جمهوری اسلامی ایران قدم برمی‌دارند، خیلی آشکار ائتلاف‌سازی صورت می‌گیرد، کشورهای مختلف را دور هم جمع می‌کنند و علیه جمهوری اسلامی ایران موضع می‌گیرند. اینها در خفا کار خاصی انجام نمی دهند و خیلی راحت و علنا به فعالیت می پردازند.
به نظر شما از سوی ایران و دیپلماسی فعال در این زمینه نمی توان این موضوع را مدیریت کرد؟
متاسفانه بعضی اشتباهات هم در داخل صورت می‌گیرد و بعضی از گروه‌های سیاسی به خاطر بعضی مسائل جناحی یا غیره اقداماتی را شکل می دهند که این مواضع دشمنان در منطقه را تقویت می‌کند، اینکه روزنامه‌ای تیتر می‌زند که موشکی به فلان کشور خورد یا خواهد خورد، اینها واقعا اشتباهاتی است که در داخل انجام می گیرد.
فکر نکنیم که حالا این روزنامه را چه کسی می‌بیند اینها در ذهنیت طرف مقابل می نشیند که واقعا جمهوری اسلامی ایران به فکر کشاندن آتش جنگ در نقاط مختلف منطقه است. از این رو علیه خود جمهوری اسلامی ایران خیلی راحت میشود ائتلاف‌سازی کرد، متحدان جدیدی ایجاد کرد، موانع اقتصادی برای جمهوری اسلامی ایران ایجاد کرد، یا از گروه‌های تروریستی علیه جمهوری اسلامی ایران استفاده کرد.
از این رو هر احتمالی برای یک درگیری وجود دارد. چون در حال حاضر اوضاع به نفع جمهوری اسلامی ایران پیش می رود و به نظرم این استعفایی که آقای حریری انجام داد و به آن صورت به عربستان رفت و برگشت و با مشاور امور بین‌الملل مقام معظم رهبری دیدار کرد بلافاصله برگشت عربستان و از آنجا استعفا داد با یک سری اتهاماتی علیه کشور ما نشان‌دهنده این است که احتمال وقوع یک سری اتفاقاتی وجود دارد.
قاعدتا آن نقطه‌ای که این درگیری را خیلی محتمل می‌کند جنوب لبنان هست و تضادی که همیشه بین اسرائیل و حزب‌الله وجود داشته، چون خط مقدم جبهه مقاومتی که توسط جمهوری اسلامی ایران هدایت میشود در آنجاست و بعید نیست که ما در صحنه سیاسی لبنان شاهد یک سری اتفاقاتی باشیم و اسرائیلی‌ها هم بخواهند از این قضیه علیه مواضع حزب‌الله استفاده بکنند، در مجموع ترامپ و متحدان منطقه‌ای به دنبال اعمال فشار هرچه بیشتر بر جمهوری اسلامی ایران هستند، چون احساس کردند که جمهوری اسلامی ایران پس از برجام توانسته به یک سری موفقیت‌هایی دست پیدا کند و از زیر فشارهای خردکننده اقتصادی خارج شود و در منطقه نفوذش را افزایش دهد. بنابراین بعید نیست که یک سری اقداماتی هم در بعد سیاسی هم در بعد نظامی اتفاق بیافتد.
امیدواریم تصمیم‌گیرندگان سیاست خارجی ایران به گونه ای عمل کنند که باعث حفظ امنیت و تامین منافع جمهوری اسلامی ایران شود.
- 16
- 3
