دوئل غیر مستقیم ظریف و عادل الجبیر

این‌بار خبری از مصافحه نبوده که هیچ، خبر از تنش لفظی غیرمستقیم وزرای خارجه ایران و عربستان سعودی در رم به گوش رسید. در روز پایانی نشست «گفت‌وگوهای مدیترانه‌ای» که در پایتخت ایتالیا برگزار شد، ، وزیر خارجه عربستان، به سخنرانی محمدجواد ظریف در روز پنجشنبه واکنش نشان داد. جبیر تلاش کرد تمام توجهات را به نقش منطقه‌ای ایران جلب و آن‌ را مخرب اعلام کند، جبیر در این اجلاس، ایران را به ایفای نقش مخرب در منطقه متهم کرد اما جواد ظریف پنجشنبه عربستان را متهم به حمایت از داعش کرده‌ بود.

این جدال لفظی غیرمستقیم پای سرگی لاوروف را هم به میان کشید و آن‌گونه که خبرگزاری‌ فرانسه نوشته لاوروف در سخنرانی خود، «با لحنی حاکی از کسالت» از هر دو طرف خواسته است تا به جای مبادله ناسزا، با یکدیگر مذاکره کنند: «ما بارها و بارها شاهد مطرح‌شدن اختلافات عربستان سعودی و ایران بوده‌ایم که واقعا باعث تأسف است. آنها باید مذاکره با هم را آغاز کنند».

خبرگزاری‌ها از این جدال لفظی چنین گزارش داده‌اند: 

دعوای ٢ وزیر

عادل جبیر، وزیر امور خارجه عربستان سعودی در سخنرانی روز جمعه خود، یک روز بعد از سخنرانی ظریف، با حمله به سیاست منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران، ایران را به داشتن «تأثیر منفی در سراسر منطقه» متهم کرد و مدعی شد که «آنان عملا بی‌محابا مرتکب قتل در منطقه ما و جهان می‌شوند». به گزارش ایسنا، جبیر مدعی شد: ایران در سوریه، عراق و لبنان نقش منفی دارد و این نقش از سال ١٩٧٩ و پس از انقلاب (اسلامی ایران) آغاز شد.

او مدعی شد: انقلاب ایران مرز و ملیت نمی‌شناسد بلکه بر این باور است که تمام شیعیان جهان وابسته به ایران هستند، ما شاهد این مسئله هستیم، شاهد تأثیر منفی ایران بر منطقه هستیم و برای مقابله با این دیدگاه تلاش می‌کنیم. جبیر افزود: ما شاهد تأثیرات منفی ایران بر یمن نیز هستیم و ایران با حمایت موشکی از شبه‌نظامیان رادیکالی مانند حوثی‌ها، مصوبات مربوط به موشک‌های بالستیک را نقض می‌کند.

او در رابطه با حزب‌الله لبنان مدعی شد: حزب‌الله لبنان را ربود و تا زمانی که حزب‌الله خلع سلاح نشود، شاهد شکوفایی و صلح در لبنان نخواهیم بود. محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران روز پنجشنبه در همان نشست گفته است که هرچند مایل نیست این نشست را به «محلی برای ضربه‌زدن به عربستان سعودی» تبدیل کند اما «عربستان سعودی هرگونه اقدامی برای برقراری آتش‌بس در سوریه و لبنان را رد کرده است».

او عربستان سعودی را به حمایت از داعش متهم کرد و گفت که هدف آن کشور «سرنگونی دولت قانونی سوریه در سه هفته بود» و پرسید: «چه کسی پشت تحریم کامل قطر قرار داشته است؟». وزیر خارجه ایران گفت که «به نظر ما، لازم است تمامی کشورهای جهان در کنار هم زندگی و همکاری کنند اما کسانی در صدد انزوای ما هستند».

عادل جبیر متقابلا اقدامات و سیاست جمهوری اسلامی را عامل انزوای ایران معرفی کرد و گفت که «این عربستان سعودی نیست که باید تلاش کند در منطقه و خارج از منطقه دوستان و متحدانی بیابد و حکومت ایران هم باید در صدد کشف و بررسی علت انزوای خود برآید».

او افزود: «ما با تقریبا تمامی کشورهای جهان، به استثنای ایران و کره شمالی روابط نزدیک و دوستانه داریم اما به جز [بشار] اسد و حکومت کره شمالی، دوستان ایران چه کسانی هستند؟». نشستی که حاشیه های زیادی در پی داشت؛ بعد از انتشار خبر جدال لفظی و بعد تکذیب این جدال به صورت مستقیم؛ بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت خارجه هم این جدال لفظی را در نشست رم«خبر سازی» خواند و آن را تکذیب کرد.

از مصافحه تا جدل غیرمستقیم

ظریف و جبیر، وزرای خارجه عربستان و ایران چندی پیش در حاشیه یک نشست منطقه‌ای با هم دیده‌بوسی کرده بودند و تصاویر این مصافحه در رسانه‌های زیادی بازنشر شده بود. اگرچه بسیاری تلاش کردند این ملاقات را فتح بابی برای رفاقت تهران و ریاض بدانند، اما چنین نشد و تهران و ریاض در همه مجامع و نشست‌ها علیه هم صحبت کردند، البته با یک تفاوت؛ ریاض تهران را متهم می‌کند ولی تهران تلاش می‌کند ریاض را به روابط دوستانه و مذاکره راغب کند.

آنچه اکنون در صحنه منطقه می‌گذرد، مملو از اتهام‌زنی این دو پایتخت به هم و البته جدال میانجیگرانه است که از شام تا صنعا و بیروت گسترده شده است. سوی دیگر این صحنه ولیعهد جوان عربستان سعودی است که او هم در اتهام‌زنی به تهران یدطولایی دارد و در یکی از مهم‌ترین اظهارات ضد‌ایرانی‌اش گفته بود که دامنه جنگ را به داخل ایران می‌کشانیم. بعد از ادعای او بود که حمله تروریستی در مجلس و اطراف مرقد امام‌(ره) رخ داد.

اتفاقی که موجب واکنش ایران در سطح نامه به سازمان ملل شد. او چندی پیش نیز در مصاحبه با یک رسانه آمریکایی ادعاهایی علیه مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران مطرح کرده بود. در ماه گذشته زمانی ‌که موشکی از یمن به فرودگاهی در ریاض اصابت کرد، مقامات عربستان بار دیگر ایران را متهم کردند؛ درحالی‌که مقامات دفاعی جمهوری اسلامی چنین حمله موشکی‌ای را تکذیب می‌کردند. در حالی‌که عربستان و ایران درگیری لفظی و جنگ نیابتی در منطقه را ادامه می‌دهند، سوریه ویران شده و یمن وبا‌زده و قحطی‌برده، درگیر سومین سال جنگ است.

نشست سه‌روزه گفت‌و‌گوی مدیترانه روز جمعه گذشته در رم، پایتخت ایتالیا به کار خود پایان داد. از موضوعات اصلی این نشست، امنیت در منطقه مدیترانه و خاورمیانه و راه‌های مبارزه با تروریسم و مهاجرت غیرقانونی و عبور از بحران‌های امنیتی و ایجاد راه‌های رشد متوازن و پیوسته در منطقه بود. این نشست که سومین دور آن بود با شعار «چه چیزی پس از گذر از تنش‌ها یک گام مؤثر است؟» با مشارکت سیاسیون و وزاری خارجه ٥٦ کشور برگزار شد. 

کنفرانس گفت‌وگوهای مدیترانه‌ای

روز پنجشنبه محمدجواد ظریف، وزیر خارجه برای شرکت در کنفرانس بین‌المللی گفت‌وگوهای مدیترانه‌ای، به ایتالیا سفر کرد. محورهای اصلی این کنفرانس امنیت مشترک، سعادت مشترک، مهاجرت، فرهنگ و جامعه مدنی بود؛ ظریف به دعوت رسمی «آنجلینو آلفانو»، وزیر خارجه ایتالیا، در این کنفرانس شرکت کرد. او یکی از سخنران‌های اصلی این نشست بود. ظریف موقع ورود به رم هدف خود را از این سفر گفت‌وگو درباره مسائل منطقه‌ای و برجام عنوان کرد.

در پایتخت ایتالیا، این دو مسئله محور گفت‌وگوهای ظریف با وزرای امور خارجه ایتالیا، وزیر خارجه عراق و فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بود. این کنفرانس از روز چهارشنبه تا جمعه ادامه داشت. ظریف بعد از پایان سخنرانی خود در این نشست، رم را به مقصد باکو برای شرکت در نشست مقدماتی هفتمین دور کنفرانس قلب آسیا یا «روند استانبول» ترک کرد. مسئله افغانستان مهم‌ترین موضوع این نشست بود.