اروپا را به سمت آمریکا هل ندهیم

هنگامی که دونالد ترامپ با تصمیم نابخردانه و خصومت‌آمیز خود تلاش کرد در توافق هسته‌ای ایران و گروه ١+٥ شکاف انداخته و گفت حاضر نیست پایبندی ایران به این توافق را اعلام کند، در فاصله چنددقیقه پس از آن، خانم موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، در یک کنفرانس مطبوعاتی شرکت و رسما اعلام کرد رئیس‌جمهور آمریکا در موقعیتی نیست که عدم پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را ابراز دارد و توافق هسته‌ای یک توافق چندجانبه است که طرف‌های دیگری نظیر اتحادیه اروپا و کشورهای فرانسه، بریتانیا و آلمان را هم دارد که به این توافق وفادارند و برجام ادامه خواهد داشت.

آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم پایبندی ایران را گزارش کرده بود و به‌خاطر جلوگیری از تندروی رئیس‌جمهور آمریکا مجددا آن را اعلام کرد. در فاصله یک ساعت پس از سخنان موگرینی، سران سه کشور اروپایی یادشده نیز در اعلامیه مشترکی حمایت خود را از برجام اعلام کردند و رسما در صف مقابل دونالد ترامپ ایستادند. تصور می‌رود جمهوری اسلامی ایران ارزش این موضع سریع و به‌هنگام اروپا را درک می‌کند و می‌داند هیچ جناح دیگری قادر نبود چنین موضع قاطعی اتخاذ کند که کارساز باشد و از این جهت دونالد ترامپ موضوع توافق هسته‌ای را از اولویت دستور کار خود خارج و به کنگره واگذار کرد تا گذر زمان سرنوشت آن را تعیین کند. این موضع باارزش اتحادیه اروپا، نه از سوی روسیه، نه چین و نه هیچ کشور یا مجموعه‌ای از کشورها به مانند اتحادیه اروپا کارساز نیست و باعث نخواهد شد آمریکا آن را به حساب بیاورد. از آن گذشته هیچ‌کدام از کشورهای روسیه یا چین حاضر نشدند چنین اعلامیه رسمی‌ای را در فاصله یک ساعت پس از سخنرانی رئیس‌جمهور آمریکا صادر کنند. 

جمهوری اسلامی ایران اکنون نه‌فقط در مقابل موضع تهاجمی آمریکا قرار دارد، بلکه عربستان و اسرائیل با اتحاد خود سعی دارند با یارگیری در منطقه به مقابله با ایران بپردازند. صرف‌نظر از غیرمنطقی‌بودن چنین صف‌بندی‌ای در مقابل ایران، ولی کشورمان باید مطابق با واقعیت صحنه، برنامه‌ریزی کند و دوستان خود را مستحکم‌تر در کنار خود داشته باشد. بیشترین حجم این خصومت، تهاجم سیاسی- تبلیغاتی است که باید با همان ابزار پاسخ داد. 

آیا موضع‌گیری اروپا در مورد برد موشک‌های ایران، نوعی از حمایت اروپا از آمریکا محسوب می‌شود؟ در حقیقت چنین نیست، زیرا اروپا برای خود مواضعی مستقل دارد که بعضا نسبت به مواضع آمریکا دارای شدت و ضعف است. همان‌طور که گفته شد، اروپا در موضوع برجام در مقابل زیاده خواهی و سلطه‌طلبی دونالد ترامپ ایستاد و نقش سازنده خود را ایفا کرد، اما در موضوعات محیط زیست، خلع‌سلاح، توسعه موشکی، حقوق بشر و تروریسم دارای مواضعی است که بر اساس مصوبات اتحادیه اروپا و عملکرد این مجموعه کشورها بوده و به‌خاطر خوش‌آمدن یا بدآمدن آمریکا این مواضع را اعلام نمی‌کند.

مشاهده شد اروپا متحدا در مقابل دونالد ترامپ ایستاد تا از کنوانسیون حفظ محیط زیست پاریس دفاع کند. در موضوع خلع‌سلاح، قاره اروپا نزدیک به نیم‌قرن سایه وحشت سلاح‌های هسته‌ای و موشکی دو ابرقدرت آمریکا و شوروی را احساس کرده است و به‌عنوان یک موضع اصولی، افکار عمومی این قاره به سیاست‌مداران خود از طریق احزاب فشار می‌آورند تا نسبت به خلع‌سلاح هسته‌ای و عدم توسعه موشکی جدی و سختگیر باشند. 

از سوی دیگر اروپا که در موضوع برجام مقابل آمریکا ایستاده، در مورد موضوع موشکی، بی‌تمایل نیست که مواضع مشابه خود را به آمریکا نشان دهد تا حفظ توازن و حفظ روابط حاصل شود. در منطقه ما، علاوه‌بر ایران، عربستان، امارات، اسرائیل، ترکیه، پاکستان، هند، مصر و روسیه دارای موشک با برد متوسط یا بالا هستند که برخی این سلاح‌ها را خریداری کرده‌اند و در برخی دیگر خود تکنولوژی آن را گسترش داده‌اند، اما هیچ‌کدام به اندازه ایران مورد حساسیت جهانی نیستند، زیرا بقیه در سکوت کامل به کار خود مشغول هستند و به دنبال اعلام مقابله با هیچ کشور دیگری نیستند.

اگر ایران هم در رایزنی با اروپا که هم‌اکنون مذاکرات مفصلی در جریان است، نگرانی‌ها و نیازهای امنیت ملی خود را مطرح و مذاکره کند، نیاز به ابراز مواضعی نیست که موجب شود اروپا را با دست خود به سوی آمریکا و تندروهای این کشور و اسرائیل و عربستان سوق دهد. روسیه که خود ٥٠ سال تهدید بالقوه برای اروپا بوده، تلاش می‌کند از هرگونه تهدید مستقیم یا غیرمستقیم اروپا خودداری کرده و اگر اروپا مورد تهدید واقع شود، برای اثبات مواضع خود و رفع اتهامات گذشته، بی‌شک در کنار اروپا می‌ایستد. به عبارت دیگر ایران ممکن است در موضوع موشکی، با شرایطی مواجه شود که همه کشورهای تأثیرگذار، اعم از غرب یا شرق در صف مقابل او بایستند که این خلاف امنیت ملی ایران خواهد بود.

سیدعلی خرم