ایران در مناقشه دریای خزر همچنان اختلاف نظرهای جدی دارد

ایران ادعای روسیه مبنی بر این که تهران با نحوه تقسیم دریای خزر موافق است را تکذیب کرده و باعث ایجاد تردید در خصوص گزارش هایی شده که خبر از آن می داد مناقشه چند دهه ای بر سر این دریا در آستانه حل و فصل است.

پس از نشستی میان وزرای امور خارجه پنج کشور ساحلی دریای خزر در اوایل ماه دسامبر، سرگئی لاوروف اعلام پیروزی کرد: "با رضایت کامل، اعلام می کنم که ما راه حل تمام مسائل کلیدی مرتبط با آماده سازی پیش نویس قرارداد وضعیت حقوقی دریای خزر را پیدا کرده ایم. در حقیقت متن سند آماده است." او اضافه کرد: "ما کار تقریبا ۲۰ ساله خود روی قرارداد وضعیت حقوقی دریای خزر را کامل کردیم. متن قرارداد برای تصویب سران کشورهایمان ارسال شده است. انتظار ما این است که از آن حمایت کنند."

اما اینک ایران عقب کشیده است و می گوید هنوز باید این مساله که چه سهمی از دریای خزر در اختیار ایران قرار می گیرد حل و فصل شود. ابراهیم رحیم پور، یک دیپلمات ارشد می گوید: "این ادعا که سهم ایران در دریای خزر نهایی شده ادعایی اشتباه و بی اساس است."

بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه می گوید: "نظر به اینکه اختلاف نظرهای عمیقی میان دولت ها بر سر مساله مرزبندی وجود دارد به نظر می آید در آینده نزدیک خبری از توافق نباشد."

مساله دشوار برای ایران این بود که دیگر کشورها در پی تقسیم دریای خزر بر اساس طول ساحل مربوط به خود هستند، که به ایران حدود ۱۳ درصد از دریای خزر را می دهد. گزارش های خوش بینانه روس ها اشاره ای نکرده بودند که این مساله چطور حل شده، و ظاهرا اصلا حل نشده است.

مهرداد لاهوتی، نماینده مجلس ایران می گوید: "جمهوری اسلامی به دنبال سهم بیشتری از آنچه قبلا می خواسته نیست، اما مصمم است سهم کنونی خود را از دست ندهد."

مقامات ایرانی پیش تصریح کرده بودند توافقات بزرگی صورت گرفته، فقط اینکه تمام موارد حل و فصل نشده است.

رحیم پور می گوید: "ما به ۱۲ توافق دست پیدا کرده ایم و به این توافق رسیدیم که تعداد اندکی از این ۱۲ مورد را به امضای رهبران کشورهای نشست آستانه برسانیم. رهبران ارشد ما نگرانی ها و انتظاراتی دارند که صحیح است."

قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه می گوید توافق با اصول کلی سر و کار دارد، از جمله "شیوه های برقراری حاکمیت، حقوق و شروط حاکمیت، حفاظت از محیط زیست، انحصار دریایی تحت پرچم کشورهای ساحلی، ممنوعیت حضور نظامی کشورهایی که در محدوده دریای خزر قرار ندارند، مقررات دریانوردی، حمل و نقل، دسترسی به آب های آزاد، ترانزیت، رفتار یکسان و ممانعت از اعمال تبعیض علیه کشتی های ثبت شده، محافظت و استفاده بهینه از منابع زنده دریا، ابزار امنیت و انرژی، مطالعات دریایی، ساز و کارهای همکاری و غیره."

رحیم پور در اظهارات خود به مساله تقسیم دریا میان همسایگان بخش جنوبی اشاره کرد و گفت: "ما هنوز با (چهار کشور دیگر) و به طور خاص دو کشور (ترکمنستان و آذربایجان) بر سر تقسیم دریای خزر به توافق نرسیدیم و هنوز اختلاف نظرهایی داریم و دیدگاه هایی که یکسان نیست."

به نظر این موضوع نشان می دهد که خوش بینی آذربایجان در خصوص برداشته شدن موانع حقوقی برای ایجاد خط لوله انتقال گاز الزاما اشتباه نبوده است؛ اما احتمالا در آینده اختلاف نظرهایی از جمله مشاجرات بر سر مرز دریایی با ایران، در کار خواهد بود.

قرار است این توافق در نشست قزاقستان در اوایل سال ۲۰۱۸ امضا شود.