بیگدلی: ایران باید سیاستهای پیشیگرانه برای کنترل ترامپ داشته باشد

مرد مو طلایی کاخ سفید این بار هم برجام را تایید کرد ولی شروطی برای آن گذاشت. ترامپ در حقیقت در یک سال گذشته تلاش بسیاری کرد تا دست به لغو برجام بزند و با تمدید نکردن تعلیق تحریم های هسته ای ایران، فشار همه جانبه ای به ایران وارد کند. در سر رسید گذشته او این کار را به کنگره ارجاع داد تا دوستان جمهوری خواهش فکری برای آن بکنند و این بار هم دست به دامن اروپایی ها شده و گفته دیگر تمدید نمیکنم مگر اینکه آنچه او مدنظرش است اتفاق بیفتد. ترامپ که با رفتارهایش نشان داده با قوانین و عرف بین المللی آشنایی ندارد این بار هم در مورد برجام شروطی را گذاشته که بعید است در نظام بین الملل خریداری داشته باشد؟ آیا این شروط می تواند اروپایی ها را در فشار بگذارد و برجام را متزلزل کند؟

در این باره با علی بیگدلی کارشناس مسائل بین المللی گفت و گو کرده ایم که از نظر می گذرانید.

ارزیابی شما از بیانیه ترامپ در مورد برجام چیست؟ او این بار هم دست به تایید برجام زد اما شروط جدیدی برای آینده گذاشت. آیا این شروط می تواند موضوعیت داشته باشد؟

اگر الان یک مثلثی را ترسیم کنیم که آمریکا و اتحادیه اروپا و ایران اضلاع آن باشد، اتحادیه اروپا خود یک رابطه جداگانه‌ای با آمریکا دارد که نسبت به ما متفاوت است. اروپا اگر از برجام حمایت می‌کند، قسمتی از آن به خاطر اختلافاتی است که بین خود آمریکا و اتحادیه اروپا وجود دارد که نمونه‌اش را چند روز گذشته در روابط بین انگلیس با امریکا که نزدیک‌ترین کشور اروپایی به امریکاست می بینیم. آنها هم متوجه هستند که باید جلوی خطراتی که ترامپ می تواند برای آنها ایجاد کند ایستاد، از این رو اختلافات گسترده و عمیقی بین اروپا و آمریکا وجود دارد. موضوع دیگر هم اینکه فرانسه اعلام کرد ما به دنبال تاسیس یک ناتوی اروپایی هستیم و رفته رفته باید از تحت تسلط نظامی و اقتصادی آمریکا جدا شویم. البته این مسئله تقریبا غیرممکن است، به خاطر این‌که آمریکایی ها بعد از جنگ دوم در همه بخش‌های صنعتی حساس اروپا سرمایه‌گذاری کردند و رهاشدنشان خیلی کار سخت و مشکلی است.

ولی به هر حال این اختلاف وجود دارد، و آنها اجماع دارند که نباید قربانی تصمیمات بی‌جای ترامپ شوند. اما این مسئله وجود دارد که اتحادیه اروپا تا کجا می‌تواند از ایران حمایت کند؟ جواب این است که تا آنجایی می‌تواند ما را حمایت کند که موضوعات مورد ادعای آقای ترامپ در چارچوب و در مندرجات برجام آمده باشد. پس بنابراین خارج از برجام، در آن‌چه که آمریکا ما را تحت فشار قرار می‌دهد، ازجمله برنامه موشکی، فعالیت منطقه ای، مسائل حقوق بشر، در همه این‌ها اتحادیه اروپا با آمریکا موافق و هم نظر است. بنابراین ما باید یک فکری برای آینده نزدیک کنیم که بعد از سه ماه و در سر رسید آینده، دو نوع تحریم می تواند ما را تحت فشار قرار دهد. یکی تحریم‌هایی که به‌طور طبیعی و اتوماتیک از طرف آمریکا با نقض برجام بر ما تحمیل خواهد شد، همان تحریم‌هایی که قبلا وجود داشت و یکی تحریم‌هایی که اکنون راجع به آن صحبت می‌کنند و به دخالت ایران در منطقه و مسئله موشکی ایران ربط می دهند؛ اینهاست که دیگر اتحادیه اروپا با ما همراهی نمی‌کند. بنابراین این مسئله، مسئله چندجانبه است، اما همانطور که دیدیم ترامپ برجام را برای یک دوره دیگر تمدید کرد، به خاطر این‌که اتحادیه اروپا را تا آنجایی که می‌شود، از دست ندهند. الان هم که با اتحادیه اروپا یک اتمام حجتی کرد که اگر اتحادیه اروپا نتواند باب گفت و گویی در برجام باز کند و مسئله غروب آفتاب و برنامه موشکی ایران را حل کند، ما در همین وسط‌های کار برجام را نقضش می‌کنیم.

به نظرتان این باب گفت و گو می تواند باز شود؟ ایران می گوید این موارد قابل مذاکره نیست.

این شرایط می تواند بغرنج باشد. از طرف دیگر ادامه این مسئله به نفع ما نیست. نظام اقتصادی ما دچار یک بی‌تکلیفی و بی‌سروسامانی شده و به خاطر همین تهدیدها و شل‌کن و سفت‌کن‌های آمریکا که هر ۹۰ روز یک بار باید برجان را تمدید ‌کند، باعث شده که سرمایه‌گذار اروپایی با احتمال تهدیدات اقتصادی آمریکا میل به سرمایه‌گذاری در ایران نداشته باشد. بنابراینما خودمان باید بنشینیم و فکری کنیم که این چارچوب‌هایی که ما در سیاست‌های منطقه‌ای و سیاست خارجی‌مان داشتیم، دیگر جواب نمی‌دهد. بنابراین یک تعبیری در سیاست‌های منطقه‌ای و سیاست‌های خارجی‌مان به‌وجود بیاوریم و قبل از این‌که برجام به انتها برسد و آمریکایی‌ها هر روز ما را تهدید کنند، این کار را ما انجام دهیم که یک مقداری از این مقاومت منفی که الان ما داریم از خودمان نشان می‌دهیم، کاهش پیدا کند و یک مقدار نرمشی در ارتباط ما با دنیا حاصل شود. فرض کنیم ۱۲۰ روز دیگر چه اتفاقی خواهد افتاد، باید به آن‌جا فکر کنیم که یک مشت تحریم‌های دیگر علیه ما به وجود خواهد آمد. آمریکایی از این دست برنمی‌دارند. این یک امر قطعی است و اگر تا الان هم همراهی کردند و تمدید دادند، به خاطر بعضی از مخالفت‌های داخلی است که وزیر امور خارجه و وزیر دفاعش، علی‌رغم آن لابی‌های پرفشار صهیونیستی و عربستان سعودی و اسرائیل داشته است و از طرف دیگر اتحادیه اروپا یک مقداری دست ترامپ را بسته است. به نظر من ترامپ راست گفته، این آخرین بار است و ما باید فکر کنیم که بعد از ۱۲۰ روز چه باید بکنیم. دوباره بنشینیم و تحریم‌ها را تحمل کنیم یا به دنبال راه دیگری باشیم که میزان تحریم‌ها کاهش پیدا کند که اگر نفت ما را مثل گذشته تحریم کنند، یک مشکل جدیدی به مشکلات دیگر اضافه می شود.

به نظرتان این تهدید ترامپ را نباید بلوف حساب کنیم؟با توجه به تمام تهدیدهای یک ساله او در نهایت برجام را تایدد کرد آیا احتمال دارد که در سررسید بعدی تمدیدی وجود نداشته نباشد؟

به نظر من حتما تمدیدی در کار نیست. از درون آن چیزی که الان به‌نام برجام است، برای آمریکایی‌ها هیچ چیزی درنمی‌آید. ترامپ می‌گوید شما برنامه هسته ای ایران را منتهی کردید به سال ۲۰۲۵، خب بعد از سال ۲۰۲۵ دوباره ایران آزاد می‌شود، باز سانتریفوژهایش را افزایش می‌دهد، قدرت اتمی‌اش افزایش پیدا می‌کند، باز تبدیل می‌شود به یک قدرت هسته‌ای و در منطقه هم رقابت‌های هسته‌ای به وجود می‌آید. ترامپ استدلال می کند که این همه سرمایه‌گذاری کردیم که از توسعه هسته ای ایران را منحل کنیم، وقتی آن چیزی که هست نه نفعی برای ما دارد و نه توسعه ایران با مشکل مواجه می شود، پس دلیلی برای ادامه ندارد. از نگاه بین المللی این حرف ناحساب است، ولی به هر صورت ما در سیاست هم می‌گوییم حق با قدرت است.

از این رو این مشکل وجود دارد که اگر وضعیت به همین شکل ادامه پیدا کند، از درون همه این مشاجراتی که ما با آمریکا داشتیم ، هیچ چیز به نفع ما درنمی‌آید و شاید در وسط راه اتحادیه اروپا را هم از دست دهیم که اگر از دست دهیم، خیلی بیشتر ضرر خواهیم کرد. ملاقاتی که آقای ظریف با وزرای خارجه سه کشور اروپایی و خانم موگرینی داشت، آن‌ها هم باز به این موضوع اشاره کرده بودند که ما تا آنجایی با شما همراهی می‌کنیم که در چارچوب برجام باشد، خارج از برجام، ما هم با آمریکا همراه می‌شویم و در مورد موشک‌ها و مسائل دخالت شما در منطقه و عدم رعایت حقوق بشر نمی توانیم با شما باشیم. بنابراین ما هم باید با شرایط پیش رو جلو برویم و به تغییرات توجه کنیم و سیاست‌های داخلی، منطقه‌ای و بین‌المللی خود را طوری تنظیم کنیم که متضرر نشویم.

محمد اکبری