فشارهای غیر برجامی اروپا بر ایران

هنوز چند روزی از جنجال آفرینی دولت آمریکا بر سر توافق هسته‌ای و اما و اگرهای تائید مجدد پایبندی ایران به برجام از سوی کاخ سفید نگذشته است که اینبار متحدین منطقه‌ای واشنگتن با تشکیل جلسه‌ای در جده، مدعی حمایت ایران از حوثی‌های یمن شدند. در این نشست فوق‌العاده که در رابطه با حمله موشکی‌ انصارالله به ریاض برگزار شد، وزرای خارجه سازمان همکاری‌های اسلامی ضمن محکوم کردن این حملات، این موشک‌ها را متعلق به ایران دانسته و ادعا کردند که ایران در امور کشورهای منطقه دخالت می‌کند.

در بیانیه پایانی این نشست همچنین تصریح شده که تمامی اعضای سازمان همکاری‌های اسلامی از عربستان حمایت و با هر کسی که بخواهد به امنیت این کشور آسیب برساند مقابله می‌کنند. از سوی دیگر عادل الجبیر وزیر خارجه عربستان سعودی که نشست شامگاه یکشنبه را موفقیتی دیپلماتیک برای کشورش تلقی می‌کند، در تازه‌ترین اظهارات خود، مدعی شد که حوثی‌های یمن ابزار دست ایران هستند و مانند حزب‌الله لبنان برنامه‌های تهران را در یمن پیاده‌سازی می‌کنند.

یمن ابزاری مظلوم برای بهانه‌سازی

هر چند آمریکا طی هفته‌های گذشته تلاش کرد با تشکیل جلسه فوق‌العاده در شورای امنیت سازمان ملل، مقدمات اجماع جهانی علیه ایران را با همین بهانه فراهم سازد و حتی نیکی هیلی نماینده این کشور در سازمان ملل، با به نمایش گذاشتن لاشه‌های موشکی سعی در اثبات صحت مدعای خود داشت، سازمان ملل بارها به صراحت اعلام کرده است که هیچ نشانه‌ای دال بر متعلق بودن این موشک به ایران وجود ندارد.

اساساً اوضاع یمن و نزدیک به سه سال جنگ علیه این کشور در حالی ادامه می‌یابد که تاکنون علاوه بر تخریب بخش اعظمی از زیرساخت‌های این کشور، هزاران غیر نظامی نیز قربانی حملات ائتلاف عربی به رهبری عربستان شده‌اند.در همین راستا، سازمان ملل چندی پیش اعلام کرد که وضعیت یمن چیزی شبیه به روز قیامت است و هزاران یمنی نیازی مبرم به کمک‌های درمانی و بهداشتی دارند.

بحث سرکوب حوثی‌های یمن در حالی جریان دارد که این اقلیت در حدود ۳۵ درصد جمعیت یمن را تشکیل می‌دهند و پس از سال‌ها سرکوب توسط علی عبدالله صالح، اینک پس از تحولات بهار عربی، خواهان سهیم شدن در مناسبات قدرت هستند. اینکه با چه منطقی می‌توان ۳۵ درصد یک جامعه را نادیده گرفت و به آنها شورشی یا تروریست گفت مساله‌ای دیگر است. اما اگر شخصی اندک آشنایی به ژئوپلتیک مهم یمن داشته و از وضعیت اجتماعی و سیاسی آن اطلاع داشته باشد، قطعا می‌داند که در حال حاضر به دلیل موقعیت بی ثبات این کشور، خود قبایل یمنی مرجعی برای تهیه سلاح برای گروه‌های فروملی در منطقه هستند و نیازی به تامین تسلیحاتی انصارالله توسط ایران وجود ندارد.

۴ ماه سخت و نقش اروپایی‌ها در این مدت

اما فارغ از مساله یمن و ماجرای دامنه‌دار آن، آنچه اکنون با مطرح شدن مجدد بحث حمایت ایران از حوثی‌ها مورد توجه است، مساله‌ای است که شاید در ابعاد فرامنطقه‌ای برای ایران حائز اهمیت باشد. آنطور که می‌دانیم، دونالد ترامپ ۲۲ دی ماه گذشته طرح تمدید تحریم‌های ایران را به مدت چهار ماه با شروطی تمدید و تهدید کرد که در صورت برآورده نشدن این شروط آمریکا از برجام خارج خواهد شد.

اصولاً شروطی مانند برنامه موشکی و همچنین مذاکره مجدد در برجام، همواره از سوی ایران به عنوان خط قرمز تلقی شده و تمامی قوای حاکمیت این دو مساله را غیر قابل مذاکره دانسته‌اند. این امر شرایط توافق هسته‌ای را برای چهار ماه آینده مجدد در حالتی از ابهام قرار داده و سوال بسیاری از کارشناسان این است که اروپا و سایر شرکای این توافق بین‌المللی، اینبار چگونه خواهد توانست که آن را از آسیب‌های جدی آمریکا محافظت کنند؟

در این میان برخی به واسطه عدم دیدگاه نسبی‌گرایانه معتقدند که اروپا تا امروز از ایران حمایت کرده و پس از این نیز در موضوع برجام، اجازه بر هم خوردن این توافق را نخواهد داد، چرا که خودش از مزایای آن بهره‌مند شده است. برای توضیح این مطلب باید خاطرنشان کرد که دلایل متعددی اروپا را به سمت حمایت از برجام سوق داده که لزوماً برخی از موارد آن ربطی به حمایت از ایران ندارد. اتحادیه اروپا نسبت به توافق هسته‌ای، همان تعهداتی را دارد که سایر شرکای برجام این تعهدات را بر عهده دارند.

لذا آنها مستقل از ایران و آمریکا به تعهدات خود عمل کرده و آن را محترم می شمارند. اگر فرضاً آلمان، انگلیس و فرانسه به دست خود یک توافق بین المللی را بر هم بزنند، این امر برای آنها مستقل از ایران و آمریکا یک شکست محسوب می شود؛ هر چند که معنای تلویحی آن حمایت از ایران باشد. از سوی دیگر شاهد هستیم که اروپایی‌ها به موازات حمایت از برجام، گزینه‌هایی را نیز برای همراهی با آمریکا مطرح می‌کنند.

به عنوان نمونه اتحادیه اروپا و به خصوص قدرت‌های تاثیرگذار آن مانند فرانسه، همواره برنامه موشکی ایران را باعث نگرانی دانسته و در خصوص لزوم مذاکره و حتی در برخی موارد مهار آن اعلام موضع کرده‌اند. به همین دلیل برخی از کارشناسان معتقدند که اکنون و در فاصله این ۱۲۰ روز تا موعد جدید تمدید برجام از سوی کاخ سفید، ممکن است اروپا امتیازاتی به آمریکا در جهت فشارهای غیر برجامی به ایران بدهد تا از این رهگذر، برگ برنده خود را برای حفظ و تداوم توافق هسته‌ای در چهار ماه آینده در اختیار داشته باشند. زمزمه‌های مجدد، حمایت ایران از حوثی‌های یمن یا نقش منطقه‌ای ایران که دوباره مجدداً آغاز شده، می‌تواند نشانه‌هایی از کلید خوردن این سناریو باشد.

به همین دلیل است که عباس عراقچی معاون سیاسی وزارت خارجه کشورمان روز گذشته اعلام کرد: قطعاً ۴ ماه سختی را در پیش خواهیم داشت. ما هنوز هیچ جمع‌بندی مشخصی در اروپا نداریم برخی از آنها این ایده را دارند و فکر می‌کنند اگر امتیازاتی به ترامپ در موضوعات غیر برجامی بدهند، می‌توانند او را در برجام نگه دارند که این یک سیاستی کاملا غلط است و حتما نتیجه معکوس خواهد داشت و ما این را به صراحت به اروپا هم گفته‌ایم . البته جمع‌بندی مشخصی در داخل اروپا نسبت به این موضوع هم وجود ندارد.

محمدرضا ستاری