حمید رضاآصفی: آمریکا به‌دنبال امتیازگیری از اروپاست

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر رژیم صهیونیستی روز سه‌شنبه گفت: در نشست داووس به امانوئل مکرون و آنگلا مرکل رهبران فرانسه و آلمان خواهد گفت که زمان برای اصلاح برجام در حال به پایان رسیدن است. در همین ارتباط یک مقام روس، رویکرد اخیر ترامپ را در قبال برجام باج‌خواهی از اروپا عنوان کرد. ولادیمیر شیژوف نماینده دائم روسیه در اتحادیه اروپا، دیروز در حاشیه‌نشستی در پارلمان اروپا گفت: هدف بیانیه اخیر رئیس‌جمهور آمریکا در خصوص توافق هسته‌ای باج‌خواهی از اتحادیه اروپاست. در ارتباط با علت تحت فشار گذاشتن اروپا از سوی آمریکا، همچنین رویکرد احتمالی اروپا در مقابل چنین هشدارهایی از سوی آمریکا گفت‌وگویی را با حمیدرضا آصفی، سخنگوی پیشین وزارت امورخارجه و سفیر پیشین کشورمان در فرانسه انجام دادیم که در ادامه می‌خوانید.

معاون رئیس‌جمهور آمریکا به اروپا هشدار داده است که باید بین ماندن در برجام یا همراهی با آمریکا یک گزینه را انتخاب کند، علت تحت فشار گذاشتن اروپا از سوی واشنگتن چیست؟

سفر مایک پنس به مصر، اردن و سپس به سرزمین‌های اشغالی، در اوج بحران‌ها و چالش‌های داخلی و خارجی آمریکا صورت می‌گیرد، در بعد مسائل داخلی آمریکا، شاهد به توافق نرسیدن دو حزب برای بودجه بودیم و به همین دلیل به اصطلاح دولت آمریکا چند روز تعطیل بود. همچنین به واسطه کتابی که علیه ترامپ نوشته شد رسوایی بزرگی برای هیات حاکمه ‌آمریکا شکل گرفت. آمریکا در زمینه روابط خارجی خود نیز دچار مشکلاتی از جمله روابط با سوریه، عراق، یمن و در این اواخر نیز افزایش فاصله و شکاف بین ترکیه و‌آمریکا شده است.

در چنین شرایطی سفر مایک پنس با بی اعتنایی و استقبال سرد از سوی عرب‌ها مواجه شد و همزمان با سفر وی، ابومازن به بروکسل سفر کرد و به همین ترتیب معاون رئیس جمهور آمریکا نتوانست با هیچ مقام عربی ملاقاتی داشته باشد.

وجود چنین شرایطی موجب عصبانیت دولت آمریکا شده است، بنابراین حکومتی که عصبی است واکنش غیرمنطقی نیز بروز می‌دهد، زیرا حکومتی که در شرایط آرامش قرار داشته باشد، اظهارنظرهایی از نوع سخنان مایک پنس مطرح نمی‌کند. سخنان مایک پنس اظهارت بوش را تائید می‌کند که می‌گفت «هر که با ما نیست بر ماست» مایک پنس هم تاکید می‌کند که اروپا یا باید با ایران باشد یا آمریکا؛ چنین لحنی بسیار زشت است.

جمله‌ای از سیاستمداران وجود دارد که زشت ترین ادبیات در روابط بین‌الملل «تهدید» است، کشوری تهدید می‌کند که از منطق عاجز است، زشت ترین زبان در روابط بین‌الملل به‌کارگیری تهدید است و مایک پنس هم به زشت ترین ادبیات تمسک جسته است. یکی دیگر از دلایل تحت فشار گذاشتن اروپا از سوی آمریکا، مقاومتی است که تاکنون اروپا در خصوص برجام و اصرارش بر حفظ آن داشته است.

اروپا در برابر این دو گانه مطرح شده از سوی آمریکا به کدام سو می‌رود؟

سیاه و سفید کردن موضوعات در روابط بین‌الملل چندان صحیح نیست، در ضمن اظهارات اخیر ترامپ بیش از هر زمانی تهدید در جهت خروج از برجام بود، عملا به نظر می‌آید در کنگره و کاخ سفید شرایط برای خروج آمریکا از برجام وجود دارد. در این زمینه سخنان لاوروف مبنی بر این‌که برجام بدون آمریکا معنایی ندارد حاکی از استنباطی است که روس‌ها از اقدامات آمریکا دارند. ممکن است اروپا و آمریکا به ساز و کاری برسند که آمریکا در برجام بماند و اروپا در جاهای دیگر فشار بر ایران را زیاد کند.

ترامپ چندان به خروج از برجام علاقه‌مند نیست، چرا که می‌داند خروجش از برجام باعث می‌شود جمهوری اسلامی ایران دست به اقداماتی بزند که قطعا آمریکا را خوشحال نمی‌کند، در ضمن اروپا هم می‌داند برجام چتر امنیتی برای آنهاست و به همین دلیل قصد ندارند این چتر امنیتی از بین برود.

آمریکا و اروپا می‌دانند خروج ترامپ از برجام می‌تواند رفتارهای غیر قابل پیش بینی از سوی ایران به همراه داشته باشد، بنابراین ترامپ با تهدید خروج از برجام، به دنبال گرفتن حداکثر امتیازات از اروپا در زمینه‌های دیگر است. در همین ارتباط طبق گزارشی، ۸۰ درصد بنگاه‌های خارجی به دلیل تهدیدهای ترامپ در همکاری با جمهوری اسلامی ایران دچار تردید هستند. ترامپ نیز از طریق تهدید، خواهان استمرار همین بلاتکلیفی هاست.

ممکن است اروپا و ‌آمریکا به توافقی برسند مبنی بر این که آمریکا بدون تعهد در برجام بماند، اما از اروپاییان امتیاز دیگری بگیرد. بدون تعهد به این معنی که آمریکا همانند دو سال اخیر با عمل نکردن به تعهداتش غیرمسئولانه عمل کند. بنا بود براساس بندهایی از برجام، آمریکا و کشورهای دیگر روابط تجاری با جمهوری اسلامی ایران را تسهیل کنند، کاری که آمریکا عملا بر عکس رفتار کرد.

برخی می‌گویند اروپا به دنبال راه میانه‌ای برای حفظ برجام است؛ راهی که ممکن است اصلاح برجام لقب بگیرد.از نظر شما جمهوری اسلامی ایران و آمریکا باید چه واکنشی به این اقدام داشته باشند؟

چنین اقدام احتمالی‌‌ قطعا از جانب ایران با پاسخ منفی روبه‌رو خواهد شد، چرا که کلیت برجام مطرح است و اگر قرار باشد هر کسی دست به اصلاحی در برجام زده و این توافق شکل دیگری پیدا کند، ممکن است جمهوری اسلامی ایران هم در جاهایی از برجام ادعایی داشته باشد. لذا ایران چنین رویکردی را نخواهد پذیرفت. اروپا هم این موضوع را می‌داند و به همین دلیل درصدد افزایش فشارهای دیگر در زمینه‌های دیگر است.

واکنش روسیه و چین به تلاش برای اصلاح یا پایان برجام چه خواهد بود؟

دو نوع واکنش عملی و بیانی داریم. روسیه و چین حتما مخالف اقدامات آمریکا هستند، در صورتی که شاهد تغییراتی در برجام باشیم قطعا روسیه به تعهداتش در مقابل ایران ادامه می‌دهد، اما احتمال دارد چین مقداری بینابین حرکت کند و مانند روسیه چندان محکم عمل نکند. در حال حاضر نیز شاهد برخی مشکلات هستیم.

در عین حال باید توجه داشته باشیم اقدامات چین و روسیه گرچه مثبت است، اما به تنهایی کافی نیست؛ چرا که در صورت خروج آمریکا از برجام، این توافق شکل دیگری به خود می‌گیرد.

اگر برجام از بین برود، روسیه اجازه تصویب تحریم‌های قبلی علیه ایران را در شورای امنیت خواهد داد؟

قطعا در این صورت، روس‌ها از ظرفیت خود به نفع ایران استفاده خواهند کرد و در صورتی که آمریکا خواهان تصویب تحریم‌هایی علیه ایران شود با مخالفت روسیه مواجه خواهد شد.

جمهوری اسلامی ایران در برابر فشارهای برجامی آمریکا باید چه اقداماتی انجام دهد؟

گزینه‌های بسیاری داریم، یکی از گزینه‌های مورد نظر ایران در این ارتباط، تغییر همکاری ما با آژانس و اقدامات داوطلبانه‌ای است که در زمینه انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای و پذیرش محدودیت‌هایی به‌طور موقت در این زمینه است که قابل بازنگری بوده و می‌تواند همکاری ما را در عرصه‌های بین‌المللی تحت تاثیر قرار دهد.

از سوی دیگر، باید به درون نگاه کنیم و بدانیم حتی در صورت حفظ برجام نیز همیشه با این چالش مواجه خواهیم بود و همواره آمریکا درصدد تضعیف و تهدید برجام خواهد بود.پس باید امکانات داخلی را به گونه‌ای تجهیز کنیم که وجود یا عدم وجود برجام چندان برای ما تعیین‌کننده و اثرگذار نباشد. در این صورت و در برخی موارد می‌تواند فرصتی برای تبدیل ظرفیت‌های بالقوه کشور به بالفعل شود.

آینده روابط ایران با اروپا تحت‌تاثیر تصمیم‌های برجامی اروپایی‌ها چگونه خواهد بود؟

این موضوع به نوع رفتار اروپا بستگی دارد. اگر اروپا در عمل کنار ایران و علیه آمریکا باشد می‌تواند موجب مستحکم شدن روابط شود. زیرا اگر در جایی آمریکا علیه ما اقداماتی انجام می‌دهد نمی‌توانیم تاوان آن را از اروپا بگیریم. بنابراین در صورتی که اروپا در زمینه همکاری‌های اقتصادی، تجاری و... با ایران همکاری داشته باشد قابل تحسین خواهد بود، اما اگر از آمریکا دنباله‌روی کند روابطمان با اروپا تحت‌تاثیر قرار می‌گیرد.