امیدواری‌ها به بازگشت دوباره ایران به شبکه تجارت جهانی

در حالی که ناقص اجرا شدن برجام از سوی آمریکایی ها موجب آن شده بود که همکاری‌های تجاری ایران با کشورهای اروپایی در برزخ قرار گیرد اما گویی امیدواری‌ها به بازگشت دوباره ایران به شبکه تجارت جهانی در حال اوج گرفتن است و سرمایه‌گذاران خارجی چراغ سبزشان را برای حضور دوباره ایران روشن کرده‌اند؛ تمایل فرانسوی‌ها برای سرمایه‌گذاری شرکت‌های فرانسوی در ایران گوشه‌ای از این امیدواری‌هاست.

تلاش چهار ساله دولت یازدهم برای حضور موثر ایران در بازارهای جهانی اگرچه توانسته تا حدودی فضا را برای حضور سرمایه‌گذاران خارجی در ایران فراهم کند اما به نظر می‌رسد هنوز هم آن‌طور که باید و شاید ایران نتوانسته جایگاه خود را در بازارهای جهانی پیدا کند؛ آمریکایی‌ها و به بیانی ترامپی‌ها هنوز هم خواهان نقض روح برجام هستند و حتی به سایر کشورهای اروپایی هم فراخوان می‌دهند که تجارت و سرمایه‌گذاری خود را در ایران محدود کنند. این در حالی است که کنفرانس یورومانی ۲۰۱۸ با حضور مقامات ایرانی در پاریس در جهت گسترش همکاری‌های تجاری ایران و پاریس در حال برگزاری است که بر اساس آن فرانسوی‌ها خواهان گسترش روابط تجاری خود با ایران هستند. 

اگرچه به اعتقاد بعضی از کارشناسان تحریم‌های وضع‌شده علیه ایران موجب آن شد که دولتمردان با چشم بازتری به شرایط و مناسبات اقتصادی خود نگاه کنند و سعی کنند در خلال این محدودیت‌ها وابستگی اقتصادی خود را به سایر بازارهای جهانی کمتر کنند اما روشن است که ادامه این محدودیت‌ها برای ایران می‌توانست به‌طور کامل اقتصاد ایران را از نفس بیندازد چه آنکه بدون روابط گسترده بین‌الملل و بدون حضور در شبکه تجارت جهانی توان تجارتی ایران تا اندازه‌ای به زیر کشیده می‌شد که دیگر خریداری برای کالاهای داخلی ایران وجود نداشته باشد و رفته‌رفته سرمایه‌گذاران خارجی تغییر مسیر داده و مقصد تجاری خود را به سایر کشورها منتقل کنند.

این محدودیت‌ها در ساده‌ترین شکل خود به گونه‌ای دست ایران را از اقتصاد جهانی کوتاه کرده بود که هر یک از صاحبان بنگاه‌های تولیدی ما برای دسترسی به مواد اولیه مورد نیاز خود برای تولید کالاهای اساسی مجبور می‌شدند با عبور از کشورهای مختلف با پرداخت‌های چندبرابری به این مواد دست یابند که همین مهم خود موجبات این را فراهم می‌کرد که کالاهای تولیدی با قیمت‌های چندبرابری در داخل کشور تولید شود و برای صاحبان بنگاه‌های اقتصادی ما هم صرفه اقتصادی این تولیدات به حداقل ممکن کاهش یابد. 

در خلال این محدودیت‌ها اما با وجود آنکه فرانسه به همراه دیگر کشورهای اروپایی بعد از اجرایی شدن برجام در سال ۲۰۱۶ به دنبال افزایش تجارت با ایران است، دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا روز ۱۲ ژانویه تهدید کرد که اگر فرانسه، انگلیس و آلمان آنچه وی «بدترین توافق» تاریخ می‌خواند را اصلاح نکنند، وی تحریم‌های آمریکا علیه ایران را مجددا برقرار خواهد کرد.

آلیستر برت معاون وزیر خارجه انگلیس در امور خاور میانه نیز در این کنفرانس تاکید کرده که قدرت های اروپایی خواستار ادامه اجرای توافقهسته ای ایران و گروه ۱+۵ هستند.

بنابر این به نظر می‌رسد میوه‌های برجام در حال ثمر دادن هستند و کشورهایی همچون فرانسه برای بهبود روابط تجاری خود با ایران تلاش می‌کنند. از طرفی کاهش رتبه ریسک اعتباری ایران نیز یکی از مزیت‌هایی است که می‌تواند اتصال ایران به شبکه تجارت جهانی را با سرعت بیشتری ممکن سازد و تمایل اروپایی‌ها برای حضور موثرتر در اقتصاد ایران را بیشتر کند. 

افزایش سرمایه‌گذاری، راهبرد کلیدی برای آینده اقتصاد ایران 

در همین رابطه مسعود نیلی، مشاور اقتصادی رییس‌جمهور با حضور در این کنفرانس با تشریح اهداف و سیاست‌ها و چشم‌انداز اقتصادی جمهوری اسلامی ایران گفت: ایران به عنوان دومین اقتصاد بزرگ خاورمیانه با حدود ۴۲۰ میلیارد دلار تولید ناخالص داخلی، از مزایا و فرصت‌هایی چشمگیر برخوردار است.

او در سخنرانی افتتاحیه خود در این کنفرانس افزود: ایران اصلاحات متعددی را به منظور ایفای نقشی فعال در اقتصاد جهانی در سال‌های پیش رو انجام داده است.

نیلی با اشاره به مراحل مختلف رشد اقتصادی ایران در سال‌های اخیر ادامه داد: بخش نفت ایران در ۲۰۱۶ و بعد از اجرای برجام، بهبود قابل ملاحظه‌ای را تجربه کرد و این بهبود در سال ۲۰۱۷ به سایر بخش‌ها تسری یافت.

مشاور اقتصادی رییس‌جمهور با بیان اینکه بهره‌وری و افزایش چشمگیر در سرمایه‌گذاری به‌عنوان راهبردهای کلیدی برای آینده اقتصاد ایران هستند، تصریح کرد: بازار داخلی بزرگ، موقعیت مهم ژئوپلیتیک، امنیت و ثبات، زیرساختارهای مناسب، نیروی کار آموزش‌دیده و ظرفیت‌های سرمایه‌گذاری برای بهبود مصرف انرژی از جمله مزایای ایران از حیث جذب سرمایه‌گذاری است.

پروژه‌های اقتصادی ایران آماده جذب تامین مالی خارجی 

محمد خزاعی، معاون وزیر امور اقتصادی و دارایی و رییس سازمان سرمایه‌گذاری و کمک‌های اقتصادی و فنی ایران نیز در این نشست ضمن ابراز خرسندی از تحولات رو به رشد اقتصادی در روابط ایران و فرانسه اظهار کرد: با وجود تهدیدهای دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا و برخی صداهای مخالف در فضای سیاسی علیه حضور شرکت‌های خارجی در بازار ایران، سال گذشته شاهد شرایط خوبی در ارتباط با اقتصاد ایران در عرصه بین‌المللی بودیم. وی افزود: مواردی چون کاهش رتبه ریسک ایران در OECD از ۶ به ۵ و امضای توافقات مالی با برخی از کشورها برای فاینانس پروژه‌های اقتصادی از جمله تحولات مثبت است. خزاعی ادامه داد: روابط اقتصادی و استفاده از تسهیلات و خدمات مالی و بانکی کشورها یک مسیر دوطرفه است و ما هیچ گاه سرعت روند توسعه رشد اقتصادی خود را به خاطر احتیاط و ترس برخی کشورها متوقف نخواهیم کرد.

وی یادآور شد: بیش از میلیون‌ها پروژه اقتصادی در ایران آماده واگذاری و جذب تامین مالی خارجی است و در صورت تعلل بانک‌های فرانسوی، این پروژه‌ها به سایر کشورها که با شرایط مناسب آماده تامین مالی پروژه‌ها هستند، تعلق خواهد گرفت.

عزم جدی بیمه مرکزی برای ورود شرکت‌های خارجی به ایران

رییس کل بیمه مرکزی نیز بر آمادگی بیمه مرکزی برای کمک به تعامل و ارتباط بیمه‌های ایرانی با بیمه‌های خارجی به شرط تامین منافع متقابل تاکید کرد.عبدالناصر همتی در خصوص روند خصوصی شدن صنعت بیمه گفت: بازار بیمه ایران، از زمان تصویب قانون شرکت‌های بیمه غیردولتی در سال ۲۰۰۱ و فروش سهام بیمه‌های دولتی به بخش خصوصی در سال ۲۰۰۸ به تدریج از ساختار انحصاری و دولتی فاصله گرفت و به سمت رقابتی شدن حرکت کرد. رییس شورای عالی بیمه آزادسازی و حذف مقررات نظام تعرفه‌ای و استقرار نظام نظارت بر توانگری موسسات بیمه، به‌روزرسانی مقررات بیمه‌ای و تطبیق آن با رویه‌ها و استانداردهای بین‌المللی، توسعه و استقرار سامانه‌های نظارت الکترونیکی بر بازار بیمه مانند اعطای کد یکتا به بیمه‌نامه‌ها، استقرار نظام حاکمیت شرکتی و تدوین مقررات مربوط، ورود نیرو‌های جوان و تحصیلکرده و ارتقای کیفی منابع انسانی صنعت بیمه را از عوامل مهم توسعه و رقابتی شدن صنعت بیمه ایران اعلام کرد.وی نقش برجام در صنعت بیمه را مثبت ارزیابی کرد و ادامه داد: بعد از برجام تحولات مهمی در صنعت بیمه ایران اتفاق افتاد.

در زمان تحریم‌ها نسبت واگذاری اتکایی به خارج ایران به شدت کاهش یافت و به کمتر از یک درصد رسید اما بعد از برجام این روند متوقف و معکوس شد و واگذاری اتکایی به خارج تدریجا در حال بهبود است. همتی از آمادگی کامل بیمه مرکزی برای کمک به تعامل و ارتباط بیمه‌های ایرانی با بیمه‌های خارجی به شرط تامین منافع متقابل خبر داد و گفت: نقش محوری بیمه مرکزی، نقش نظارتی و حمایت از حقوق بیمه‌شدگان است و اگر شرکت‌های بیمه استانداردهای نظارتی بیمه مرکزی را در تعاملات خود با بیمه‌های خارجی مد نظر قرار دهند و این ارتباطات متضمن منافع هر دو طرف باشد هیچ مانعی برای توسعه روابط وجود نخواهند داشت و بیمه مرکزی این تعاملات را تشویق و به آن کمک خواهد کرد. وی افزود: گزینه‌های سرمایه‌گذاری خارجی در صنعت بیمه ایران به صورت خرید سهام‌ شرکت‌های بیمه ایرانی، ایجاد شعبه یا نمایندگی شرکت‌های بیمه خارجی در ایران و ایجاد بروکرهای اتکایی است و بیمه مرکزی عزم جدی دارد تا به شرکت‌های خارجی فعال در زمینه بیمه و سایر سرمایه‌گذارانی که قصد سرمایه‌گذاری در این حوزه‌ها را دارند کمک کند.

سیاست‌های ترامپ در قبال ایران مخرب است

معاون وزیر امور خارجه کشورمان سیاست‌های رییس‌جمهور آمریکا در قبال ایران را غیرسازنده و مخرب توصیف کرد و گفت که اقدامات وی متن توافق هسته‌ای را نقض کرده است. عباس عراقچی معاون وزیر امور خارجه ایران در سخنرانی در کنفرانس یورو مانی در پاریس،‌ گفت که اگر غرب خواهان گفت‌وگو با ایران درباره دیگر مسایل است ابتدا باید موفقیت برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) را تضمین کند. وی تصریح کرد: اکنون غرب از ما می‌خواهد تا وارد رایزنی‌هایی درباره مسایل دیگر شویم. پاسخ ما روشن است. ابتدا تضمین کنید که این توافق یک تجربه موفقیت‌آمیز است سپس ما درباره دیگر مسایل گفت‌وگو خواهیم کرد. عراقچی ادامه داد: سیاست دولت ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا در قبال ایران غیرسازنده بوده و موجب نقض متن توافق هسته‌ای شده است. رییس‌جمهور آمریکا به اروپایی‌ها هشدار داده است که اگر آنچه را وی نقاط ضعف توافق هسته‌ای می‌داند اصلاح نکنند از این توافق خارج خواهد شد. معاون وزیر امور خارجه کشورمان همچنین در حاشیه این کنفرانس در گفت‌وگو با رویترز، تاکید کرد که ایران همواره برای باز‌گرداندن صلح و ثبات به منطقه پرمناقشه خاورمیانه تلاش کرده است. وی تصریح کرد: ما همیشه با تروریسم مقابله کرده‌ایم. ایران همواره نقش کلیدی در برقراری صلح و ثبات در منطقه داشته است. هیچ ارتباطی میان توافق هسته‌ای و نقش ما در منطقه وجود ندارد.

دست از موضع دفاعی گرفتن در داخل کشور برداریم!

مجیدرضا حریری*- ایزوله بودن اقتصاد ایران نقطه ضعفی است که باعث شد امکان سوءاستفاده سیاسی از فضای اقتصادی کشور فراهم شود و از آنجا که معامله اقتصادی تنها با خود، تنها تولید برای خود و تنها مصرف از منابع مالی داخلی روزبه‌روز وضعیت اقتصادی ایران را تنگ‌تر می‌کند بنابراین اقتصاد ایران نیاز دارد در جاده‌های بین‌الملل حرکت کند‌. 

اقداماتی که در بیرون از مرزهای داخلی کشور انجام می‌شود می‌تواند به حضور موثرتر ایران در عرصه بین‌الملل کمک کند‌. اما اتکا به برجام به تنهایی نمی‌تواند این حضور موثر در بازارهای جهانی را فراهم کند، چه آنکه برجام تنها یک فرصت بود و نگاه‌هایی که در خلال آن علیه ایران وجود داشت، موجب شد شکاف‌هایی در آن ایجاد شود‌. 

اما با وجود انتقاداتی که می‌توان در داخل به برجام داشت، باید تعریف مثبتی از برجام پیدا کرد تا با اعلام آن در دنیا بتوان از یکپارچگی آن در حوزه بین‌الملل دفاع کرد و این مهم زمانی محقق می‌شود که از شکاف‌های به وجود آمده در برجام گذر کنیم و بتوانیم در حوزه بین‌الملل حضور بیشتری داشته باشیم‌. 

در همین رابطه بیان مواضع ایران در کنفرانس‌هایی همچون کنفرانس یورومانی می‌تواند به حضور موثرتر دولت ایران و بخش خصوصی کمک کند‌. بنابراین وظیفه تمام تشکل‌های بخش خصوصی و به خصوص اتاق بازرگانی است که در کشورهای هدف و کشورهای طرف تجاری با برگزاری چنین کنفرانس‌هایی، امکانات و مقدورات و معذوراتی که برای ما ایجاد شده است را به دنیا اعلام کنیم و از پیله داخل کشور ماندن خارج شویم و دست از موضع دفاعی گرفتن در داخل کشور برداریم‌. 

بنابراین در کنفرانسی همچون یورومانی می‌توان اتفاقاتی که در چند سال اخیر در حوزه پولی و مالی کشور افتاده و تطبیق‌هایی که ایران برای پیوستن به شبکه جهانی انجام داده‌ را تشریح کنیم تا از فشارهای مربوط به قانون مبارزه با پولشویی (AFTF) و فشارهایی که در عرصه بین‌الملل برای ایران در حوزه مالی وجود دارد خارج شویم و با دنیا روابط گسترده‌تری برقرار کنیم‌. 

به عبارتی ایران باید با یادگیری قواعد بازی و با معرفی فرصت‌ها و تنگناها و موانعی که در اقتصادش وجود دارد، معاملات خود را با دنیا گسترده‌تر کند چه آنکه هرچقدر ارتباطات اقتصادی ایران با دنیا بیشتر شود ضربه‌پذیری اقتصاد ایران نیز در خلال آن بیشتر می‌شود‌. 

*نایب‌رییس اتاق بازرگانی ایران و چین