سفر ژان ایو لودریان، وزیر خارجه فرانسه به تهران در شرایطی صورت می‌گیرد که گمانه‌زنی‌های زیادی درباره این سفر به وجود آمده است. این در حالی است که تهران به‌زودی میزبان امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه نیز خواهد بود که برای اولین بار پس از پیروزی انقلاب اسلامی صورت می‌گیرد. اینکه آیا مسئولان کشور فرانسه حامل پیام مهمی برای مسئولان جمهوری اسلامی باشند یا خیر هنوز محل شک و تردید است. با این وجود این موضوع که در دیدار رئیس‌جمهور فرانسه و مسئولان جمهوری اسلامی مسائل مهم و کلیدی مطرح خواهد شد هیچ محل شک و تردیدی وجود ندارد. به همین دلیل و برای تحلیل و بررسی سفر لودریان و مکرون به تهران با فریدون مجلسی تحلیلگر روابط بین‌المللی گفت‌وگو کردیم.
مجلسی معتقد است: «فرانسه نیازی ندارد به‌صورت نیابتی پیغام ترامپ را به ایران برساند. با این وجود مواضع حاد ترامپ سبب شده مسئولان کشور فرانسه در مذاکرات خود با ایران اسیر تندروی‌های ترامپ نشوند. به همین دلیل نیز انتظار دارند اسیر تندروی‌های برخی افراد دیگر نیز نباشند. به‌نظر می‌رسد فرانسه به‌دنبال رویکردی در تقابل ایران و غرب است که بدون تندروی و افراطی‌گری صورت بگیرد و طرفین با کمترین هزینه و بیشترین فایده با هم مذاکره و گفت‌وگو کنند. به همین دلیل نیز هرچه مواضع رادیکال‌تری از طرف مسئولان دوطرف صورت بگیرد شرایط مذاکره و گفت‌وگو را سخت‌تر خواهد کرد». در ادامه متن گفت‌وگوی «آرمان» با فریدون مجلسی را از نظر می‌گذرانید.
مهمترین هدف وزیر خارجه فرانسه به ایران چیست؟ چرا این سفر تا این اندازه دارای اهمیت شده است؟ آیا لودریان حامل پیام مهمی از طرف غرب برای ایران است؟
سفر آقای لودریان به تهران پس از مطرح شدن گلایه‌های فرانسه نسبت به ایران اتفاق افتاده است. این در حالی است که دونالد ترامپ نیز نگرانی‌های خود را از رفتار و اقدامات ایران به کشورهای اروپایی و به خصوص فرانسه منتقل کرده است. نکته مهم‌تر اینکه مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه در آینده به تهران سفر خواهد کرد که در نوع خود سفر مهم و تاریخی خواهد بود. در نتیجه به‌نظر می‌رسد حضور لودریان وزیر خارجه فرانسه در تهران برای برطرف کردن ابهامات پیرامون برخی مسائل مناقشه‌انگیز و از همه مهم‌تر زمینه سازی برای سفر رئیس‌جمهور فرانسه به تهران صورت گرفته است.
لودریان در تهران به‌دنبال این است که ابهامات مختلفی که بین ایران و کشورهای غربی به خصوص پس از برجام به وجود آمده است را با مسئولان جمهوری اسلامی ایران مطرح کرده و در نهایت طرفین به یک موضع شفاف و دقیق درباره یکدیگر دست پیدا کنند. بدون شک در چنین شرایطی است که سفر مکرون رئیس‌جمهور فرانسه به تهران دارای اهمیت بیشتر خواهد بود و در این سفر مسائل مهمی مطرح خواهد شد که در آینده معادلات بین‌المللی تاثیرگذار خواهد بود.
مکرون برای رایزنی درباره چه موضوعاتی به تهران سفر خواهد کرد؟ به‌نظر شما در دیدار مکرون و مسئولان جمهوری اسلامی چه مسائلی مطرح خواهد شد؟ آیا مکرون به نمایندگی از کشورهای غربی و به نیابت از آنها به ایران سفر خواهد کرد؟
دو نکته مهم دراین زمینه حائز اهمیت است. نخست اینکه ایران همواره یک شریک بازرگانی و اقتصادی مهم برای فرانسه به شمار می‌رفته است و همواره مبادلات اقتصادی زیادی بین این دو کشور وجود داشته است. حتی در شرایط کنونی نیز این وضعیت وجود دارد و قراردادهای اقتصادی مهمی بین ایران و فرانسه درسال‌های اخیر بسته شده است. به‌عنوان مثال قرارداد مهم شرکت توتال فرانسه با ایران یا قراردادهای شرکت‌های مهم فرانسه مانند پژو و سیتروئن با صنعت خودروسازی ایران از جمله قراردادهای مهم اقتصادی بین ایران و فرانسه به شمار می‌رود. در نتیجه از گذشته تاکنون ایران یک بازار مهم بین‌المللی برای کشور فرانسه به شمار می‌رفته است.
در نتیجه التیام دادن برخی از مشکلاتی که بین ایران و فرانسه پس از انقلاب اسلامی به وجود آمد برای مسئولان کاخ الیزه دارای اهمیت است. و مساله دوم اینکه در شرایط کنونی فرانسه از ایران انتظار دارد که به برخی از معادلات و قوانین بین‌المللی بیشتر احترام بگذارد. برای فرانسه این مساله دارای اهمیت زیادی است که ایران به جای برخی رویکردهای سلبی در عرصه بین‌المللی به رویکردهای ایجابی روی بیاورد تا برخی حساسیت‌های بین‌المللی پیرامون ایران و مواضعی که در عرصه بین‌المللی اتخاذ می‌کند از بین برود.
برای مثال برخی‌ها از داخل کشور تنها راه‌حل کردن مشکلات منطقه را در جنگ خلاصه کرده‌اند و معتقدند مردم بخش‌هایی از منطقه تنها با جنگ می‌توانند به حقوق خود دست پیدا کنند. این در حالی است که کشورهایی مانند فرانسه معتقد بوده که برای حل کردن همان مشکلات، از راه‌حل‌هایی غیر از جنگ نیز می‌توان استفاده کرد و به همین دلیل اینطور نشان داده‌اند که تلاش دارند طرفین را به آرامش و خویشتن‌داری بیشتر دعوت کنند.
آیا مسئولان فرانسه اعم از مکرون، رئیس‌جمهور این کشور یا لودریان وزیر خارجه به‌صورت نیابتی حامل پیام ترامپ و ایالات متحده آمریکا برای ایران خواهند بود؟
فرانسه نیاز چندانی ندارد که به‌صورت نیابتی پیغام ترامپ را به ایران برساند. با این وجود مواضع حاد ترامپ سبب شده مسئولان فرانسه در مذاکرات خود با ایران نشان دهند که اسیر تندروی‌های ترامپ نشده‌اند. به همین دلیل تلاش می‌کنند اسیر تندروی‌های دیگران هم نباشند. به‌نظر می‌رسد فرانسه به‌دنبال رویکردی در تعامل ایران و غرب است که بدون تندروی صورت بگیرد و طرفین با کمترین هزینه و بیشترین فایده با هم مشکلات را حل کنند. به همین دلیل نیز هرچه مواضع رادیکال‌تری از طرف مسئولان دو طرف صورت بگیرد شرایط مذاکره و گفت‌وگو را سخت‌تر خواهد کرد.
این وضعیت برای کشورهای اروپایی هم وجود دارد؟ آیا مکرون در سفر به تهران حامل پیامی از طرف کشورهای اروپایی به ایران خواهد بود؟
قطعا؛ بدون شک مکرون در سفر به تهران حامل پیامی از طرف کشورهای اروپایی به ایران خواهد بود. ما باید این واقعیت را بپذیریم که رژیم صهیونیستی تنها مورد حمایت آمریکا و به‌خصوص محافظه‌کاران آمریکایی که ترامپ از دل آنها برآمده، نیست و بلکه کشورهای اروپایی و به‌خصوص فرانسه نیز از ابتدای شکل‌گیری اسرائیل از آن حمایت کرده و همواره با این کشور رابطه نزدیک داشته‌اند. این وضعیت درباره دیگر کشورهای اروپایی و به‌خصوص کشورهای اروپای غربی نیز وجود دارد. کشورهای فرانسه و آلمان دو کشوری هستند که همواره نگاه حمایت‌گرانه داشته‌اند.
وضعیت به شکلی است که خانم مرکل صدراعظم آلمان به‌صراحت عنوان کرد که تا زمانی که سیاست‌های سخت وجود داشته باشد، این کشور نمی‌تواند روی همکاری جدی در زمینه‌های مختلف حساب باز کند. برخی تصور می‌کنند مهمترین هم‌پیمان اروپایی روسیه است در حالی که چون مهاجران روس زیادی در اسرائیل زندگی می‌کنند، روس‌ها نیز به‌ناچار روابط خاص خود را دارند که به شکل‌های مختلف پیوند این دو کشور را جدی کرده است. به عبارت دیگر این موضوع می‌توان به نقطه‌ای تعیین‌کننده در روابط با اروپا خود را نشان دهد. به همین دلیل فرانسه تلاش خواهد کرد در این زمینه دیدگاه‌های خود را با مسئولان جمهوری اسلامی در میان گذاشته و با کشورمان رایزنی کند.
قبل از سفر آقای لودریان به تهران وزارت خارجه فرانسه بیانیه‌ای متناقض را مطرح کرد که به شکل‌های مختلف موضوع گفت‌وگو بر سر موضوعات غیربرجامی در این بیانیه وجود داشت. آیا لودریان در تهران در این‌باره با مسئولان کشورمان گفت‌وگو و رایزنی خواهد کرد؟
بدون شک این اتفاق رخ خواهد داد و یکی از اهداف سفر وزیر امور خارجه فرانسه به تهران همین مساله خواهد بود، البته از این نکته نباید غافل شویم که دلیل حساسیت کشورهای غربی و به خصوص فرانسه نمی‌تواند برنامه دفاعی ما باشد، و بیشتر به همان موضوع قبل برمی‌گردد. کشورهای غربی خیال می‌کنند که بین دیپلماسی ایران در عرصه بین‌المللی با دیگر مسائلی که هدایت آن در اختیار دولت نیست، تناقض وجود دارد و به همین دلیل نسبت به برخی مسائل حساس شده‌اند. به همین دلیل فرانسه دنبال پاسخی قاطع و هماهنگ از ایران درباره این برنامه است. آنها فکر می‌کنند که اگر اینطور باشد روابط خود با ایران را براساس کدام رویکرد تنظیم کنند. در نتیجه مکرون در سفر به تهران به‌دنبال روشن شدن و دانستن این موضع خواهد بود.
سفر مسئولان کشور فرانسه به چه میزان به آینده برجام ارتباط دارد؟ آیا مکرون در سفر به تهران در دیدار با مسئولان جمهوری اسلامی به‌دنبال تحلیل نوع بازی طرفین توافق در آینده خواهد بود؟
به‌نظر من نیازی به این مساله نیست. توافق برجام در جهت برداشته شدن تحریم‌های بین‌المللی ایران و رفع برخی نگرانی‌ها صورت گرفت. با این وجود در شرایط کنونی کشورهای غربی نسبت به موضوعات دیگر حساس شده‌اند. اگر زمانی کشورهای غربی موضوعات اخیر را به‌مثابه زیرپا گذاشتن برجام تلقی کنند، احتمال اینکه رویکرد دیگری در پیش بگیرند، وجود خواهد داشت. نکته دیگر این است که شرکت‌های اروپایی و آمریکایی مجبور به پیروی از رهبران سیاسی کشورهای خود نیستند. در شرایط کنونی بسیاری از شرکت‌های غربی تمایل زیادی برای معامله و مراوده اقتصادی با ایران از خود نشان نمی‌دهند و زیاد با رهبران سیاسی خود در این زمینه همسو نیستند.
به‌عنوان مثال در سفر اخیر وزیر خارجه ایران به سوئیس برخی از شرکت‌ها از فروش بنزین به هواپیمای آقای ظریف خودداری کردند و در نهایت ارتش آلمان بنزین هواپیمای حامل آقای ظریف را تامین کرد. در نتیجه در شرایط کنونی بین کشورهای اروپایی و ایران بحث بر سر ادامه یا عدم ادامه برجام وجود ندارد و بلکه آنچه دارای اهمیت است کیفیت تعهد طرفین به توافق برجام است. به‌صورت کلی در روابط بین‌الملل یا باید طرفین به توافق با یکدیگر تن بدهند یا اینکه در صورتی که وضعیت به شرایط نظامی کشیده شد طرفین رودربایستی را کنار بگذارند.
سفر وزیر خارجه فرانسه به ایران با واکنش‌های مختلفی در داخل کشور مواجه شد. به‌نظر شما واکنش‌های تند به سفر یک مهمان خارجی به ایران از نظر سیاسی و دیپلماتیک چه هزینه‌هایی برای کشور به‌همراه خواهد داشت؟
رفتارهایی مانند واکنش‌های تند و رادیکال به سفر یک مهمان خارجی به ایران، مخصوص بازندگان انتخابات ریاست‌جمهوری است که اقدامات و سخنان آنها برخلاف اراده و خواست مردم ایران است. با این وجود، این افراد تصور می‌کنند هر حرفی که بزنند صحیح و بحق است و باید رویکرد آنها در عرصه بین‌المللی ملاک عمل کشور قرار بگیرد. به همین دلیل نیز بنده نگران دوگانگی در سیاست خارجی کشور هستم و معتقدم نباید اجازه داد دو صدا از درون کشوربه عرصه بین‌المللی انتقال پیدا کند. بدون شک برای کسانی که در عرصه بین‌المللی نسبت به رویکرد ایران سوءنیت دارند، این مساله دارای اهمیت نیست که برخی اقدامات از سوی چه کسانی و به چه دلیل صورت می‌گیرد.
این افراد اقدامات تند را به‌صورت کلی و به نام ایران در نظر می‌گیرند و براساس آن واکنش نشان می‌دهند. متاسفانه برای عده‌ای فقط مسائل جناحی و سیاسی مهم است و هیچ‌توجهی به منافع ملی کشور نمی‌کنند. به همین دلیل نیز دولت آقای روحانی باید رویکردی معقول و معتدل در پیش بگیرد و اجازه ندهد کشور درمسیری قدم بگذارد که در نهایت به تنش منجر شود.
احسان انصاری
- 16
- 1
