نگاه جهان به نشست تهران

سران سه کشور ایران، روسیه و ترکیه روز جمعه در تهران گردهم می‌آیند تا پیرامون آخرین تحولات سوریه و در راستای پایان دادن به بحران و جنگ در این کشور با یکدیگر رایزنی کنند.

این اولین بار نیست که حسن روحانی، ولادیمیر پوتین و رجب طیب اردوغان رؤسای جمهوری سه کشور پایه‌گذار و ضامن روند صلح سوریه موسوم به روند «آستانه» برای تصمیم‌گیری درباره گره‌هایی که در این مسیر وجود داشته است با یکدیگر مذاکره می‌کنند. چه آنکه نشست‌های قبلی آبان ۹۶ در سوچی و فروردین سال جاری در آنکارا برگزار شد. با این حال آنچه نشست تهران را حائز اهمیت می‌سازد، قرار گرفتن سوریه در ایستگاه‌های پایانی بحران و تصمیم‌گیری درباره اقدامات مقتضی است که قدرت‌های فرامنطقه‌ای تلاش دارند با تأثیرگذاری بر آنها به نحوی بر سرنوشت این بحران اثر بگذارند.

به این ترتیب در حالی که حمله به آخرین سنگرگاه گروه تروریست‌ها در سوریه یعنی شهر ادلب در دستور کار ارتش سوریه با حمایت ارتش روسیه و مستشاران نظامی ایران در این کشور قرار دارد و کشورهایی همچون امریکا تلاش دارند به هر ترتیب از وقوع آن جلوگیری کنند، آینده این عملیات و به عبارتی تکلیف پایان بحران سوریه از حیث نظامی در تهران رقم خواهد خورد.

این در حالی است که برخی طرف‌های بین‌المللی از جمله فرانسه و آلمان با رهبری امریکا طی هفته‌های گذشته تلاش کردند با طرح نگرانی از بروز « فاجعه انسانی» و مانور بر این ادعا  که ممکن است ارتش سوریه در این عملیات از تسلیحات شیمیایی علیه تروریست‌ها بهره بگیرد و کار به آنجا رسید که دونالد ترامپ رئیس جمهوری امریکا با نوشتن این توییت که «رئیس‌ جمهوری بشار اسد نباید بی‌محابا به استان ادلب حمله کند. روس‌ها و ایرانی‌ها دچار اشتباه بزرگی خواهند شد، چنانچه در این تراژدی انسانی بالقوه مشارکت کنند، شاید صدها هزار نفر کشته شوند. اجازه ندهید این اتفاق بیفتد» موضع هشدارآمیزی علیه این عملیات اتخاذ کند.

پیش از این دو کشور آلمان و فرانسه نیز سعی کرده‌اند با ترتیب دادن یک نشست چهارجانبه با روسیه و ترکیه بدون حضور ایران به جریان تأثیرگذاری و نقش آفرینی در سوریه بپیوندند. اجلاسی که همچنان احتمال برگزاری اش در‌ هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

نشست سه‌جانبه تهران همچنین روز جمعه در حالی در تهران برگزار می‌شود که تلاش برای کمرنگ کردن نقش تهران در سرنوشت سوریه طی ماه‌های گذشته از سوی تل آویو و واشنگتن با اصرار و رایزنی برای خروج نیروهای ایرانی از سوریه پیگیری شد و در نهایت به توافق روسیه و اسرائیل به شکل‌گیری منطقه حائلی در جنوب سوریه و بلندی‌های جولان انجامید؛ مناطقی که مقامات کشورمان تأکید دارند نیروهای ایران اصولاً از ابتدا در این مناطق حضور نداشته‌اند. از این حیث نشست تهران به عنوان یک نشست سرنوشت‌ساز نشان دهنده بی حاصلی همه آن تلاش‌ها است و بی شک در تقویت بیش از پیش موضع کشورمان در سوریه مؤثر خواهد بود.

هدف پایان دادن به جنگ سوریه

علاوه بر همه آنچه گفته شد و بر اساس شنیده‌ها قرار است در مذاکرات روز جمعه رؤسای جمهوری روسیه، ترکیه و ایران در تهران به غیر از وضعیت ادلب، درباره روند پاکسازی سوریه، بازگشت آوارگان و در نهایت کمک به تعیین سرنوشت این کشور از مسیر کنگره ملی سوریه با هدف تدوین قانون اساسی جدید برای این کشور و نیز ادامه حضور کشورهای حاضر در سوریه رایزنی شود.

وزیر امور خارجه ایران و روسیه طی دو روز گذشته مواضع دولت‌های متبوع خود را پیرامون اهدافی که در تهران پیگیری می‌شود اعلام کرده اند. روز گذشته سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه روسیه با اذعان به اینکه «ممکن است ایران، روسیه و ترکیه در برخی از جهات اهدافشان با یکدیگر تفاوت داشته باشد» تأکید کرد: «هدف نهایی تمام این کشورها پایان جنگ سوریه است». لاوروف با بیان اینکه «هدف نهایی مسکو با دیگر طرفین ضامن آتش‌بس سوریه (ایران و ترکیه) این است که به جنگ در سوریه خاتمه دهند و اطمینان حاصل کنند که مردم سوریه می‌توانند بدون دخالت‌های خارجی، ‌سرنوشت خود را تعیین کنند»، تصریح کرد: «روسیه به همراه ایران به دعوت خود دمشق در این کشور فعالیت دارند و حضور دیگر کشورها در سوریه غیرقانونی است.»

پیش از آن وزیر امور خارجه کشورمان نیز که روز دوشنبه در سفری یک روزه به دمشق آخرین رایزنی‌های لازم را با دولت سوریه انجام داده بود با اشاره به نشست سه جانبه تهران تأکید کرد که  تلاش‌ها بر خروج تروریست‌ها از ادلب با کمترین هزینه انسانی متمرکز است. ظریف به رایزنی‌های خود با مقامات ترکیه و سوریه اشاره کرد و گفت: «ان شاءالله تا روز جمعه گفت‌وگوهایی را با سه کشور روند آستانه خواهیم داشت تا بتوانیم از این شرایط که باعث خسارت مردم سوریه می شود، جلوگیری کنیم و ضمناً روند پاکسازی افراطیون را به نتیجه برسانیم.»

گفتنی است  در سفر پوتین و اردوغان و هیأت‌های عالی رتبه همراه شان به تهران علاوه بر پیگیری روند آستانه مذاکرات دوجانبه‌ای میان مقامات کشورمان با مقامات هر یک از دو کشور شکل خواهد گرفت و اجلاس تهران فرصتی برای رایزنی پیرامون مسائل دوجانبه نیز خواهد بود. رایزنی پیرامون مذاکرات تحدید حدود بستر و زیربستر دریای خزر، بخش تکمیل کننده کنوانسیون خزر میان ایران و روسیه و نیز رایزنی برای حفظ شرایط مبادلات تجاری ایران و ترکیه با وجود تحریم‌های امریکا احتمالاً از مهم‌ترین مسائلی  است که در مذاکرات دوجانبه در تهران مطرح خواهد شد.