به گزارش خبرآنلاین، ولادیمیر یفسه‌یف، رئیس بخش همگرایی اورآسیایی و توسعه سازمان همکاری شانگهای در انستیتوی جامعه مشترک‌المنافع در یادداشتی وبسایت باشگاه والدای، دربارۀ توافق ها و احتمال های آینده پیرامون ادلب نوشته است:
تعداد رادیکال‌های اسلامی در استان ادلب در حال حاضر ۶۰ هزار نفر ارزیابی مي‌شود. این بزرگترین محل تجمع رادیکال‌های داعش و القاعده در سوریه است. قریب به ۱۵ هزار نفر از آنها از قفقاز، آسیای مرکزی، روسيه و چین وارد سوریه شده‌اند. خارج کردن آنها از منطقه برای برقرار کردن ثبات در سوریه ضرورت دارد ولی انجام عملیات بزرگ در ادلب می‌تواند باعث شود قریب به ۸۰۰ هزار نفر به سوی مرزهای ترکیه به حرکت درآیند.
روسيه تا این اواخر مشغول تدارک فعال عملیات ادلب بوده و همزمان سعی داشت ایالات متحده، فرانسه و انگلستان را از توسل به نیروی نظامی علیه ارتش سوریه - به بهانه کاربرد سلاح شیمیایی - منصرف کند. در نتیجه افشاگریهای مکرر وزارت دفاع روسيه، آمریکا و متحدان آن ناچار شدند تدارک وارد کردن ضربه موشکی به ارتش سوریه را قطع کنند.
۷ سپتامبر اجلاس رؤسای جمهور ایران، روسیه و ترکیه در تهران نشان داد ایران و روسيه قصد ندارند مقاصد خود برای احیای کنترل حکومت سوریه بر ادلب را مورد تجدید نظر قرار دهند هرچند سعی می‌کنند ترکیه را ناراحت نکرده و ملاحظات امنیتی آن را در نظر گیرند. در نتیجه مسکو و تهران بطور موقت از برگزاری عملیات رزمی کلان در ادلب منصرف شدند. مسکو به منظور حفظ روند آستانه مذاکرات سوریه و جلوگیری از حاد شدن بیشتر روابط با آمریکا و غرب به این امر تن داد. تهران هم به حاد شدن روابط با اروپا علاقه‌مند نیست.
روسيه پس از ملاقات تهران، تلاش برای جستجوی راه سازش را ادامه داده و نه تنها با ترکیه بلکه فرانسه و آلمان هم تماس گرفت. ملاقات یوری اوشاکوف، دستیار رئیس جمهور روسيه در استانبول با نمایندگان رؤسای جمهور ترکیه و فرانسه و مشاور صدراعظم آلمان شاهد این واقعیت بود. ولی پیشرفت واقعی در این جهت طی ملاقات رؤسای جمهور روسيه و ترکیه در سوچی حاصل شد. اگر رعایت تفاهم نامه امضا شده در سوچی میسر گردد، مسئله ادلب در میزان محسوس از راه مسالمت آمیز حل مي‌شود. در غیر این صورت، عملیات نظامی محدودی برای بیرون راندن اسلامیست‌های رادیکال در ادلب ترتیب داده خواهد شد.
در همین باره، ویتالی ناومکین، رئیس علمی انستیتوی شرق شناسی فرهنگستان علوم روسيه در وبسایت سایت شورای روابط بین‌الملل روسيه نوشته است:
روند امور پیرامون بحران سوریه هر روز امور غیرمنتظره جدیدی به ارمغان می‌آورد. تحلیل‌گران به تغییر شکل روابط بین بازیکنان بين‌المللي و منطقه‌ای توجه می‌کنند که اوضاع ادلب به عنوان کاتالیزاتور آن ایفای نقش می‌کند. این روابط سابقاً هم متلاطم بود ولی حالا نوسان‌ها شدیدتر شده است. به چند جنبه کلیدی امر میتوان نگاه کرد:
در بخش "عامل کردی" هرچند روابط روسيه با کردها ماهیت دوستانه دارد ولی ارزیابی صاحبنظران در رسانه‌های گروهی روسيه ماهیت انتقادی دارد. آنها نه تنها علایق دیرینه روسيه نسبت به جنبش ملی کردها بلکه حتی نقش برجسته کردها در مبارزه با داعش و دیگر سازمان‌های تروریستی را نادیده می‌گیرند. این موضع با همکاری فزاینده کردها با آمریکایی‌ها و همچنین ناتوانی کردها از راه انداختن روابط سازنده با دمشق ارتباط دارد.
مهمترین تغییر در موضع واشنگتن دور شدن بالفعل آن از تفاهم حاصله در هلسینکی بین رؤسای جمهور روسیه و آمریکا بود. دولت آمریکا بطور نمایشی روی آن خط کشید. یک صاحبنظر انگلیسی می‌گوید هدف سیاست جدید آمریکا در سوریه بیرون راندن ایران از سوریه، وارد کردن ضربه در هم کوبنده به داعش و نیل به انتقال سیاسی به منظور برکناری اسد و جلوگیری از بروز احساس ضعف راهبردی ایالات متحده است.
وضعیت ترکیه هم به این سادگی نیست. برخی ناظران بر این باورند آنکارا در تلاش برای دفاع از خط خود در سوریه به نوسان شدید بین روسیه و آمریکا پرداخته است. نتایج اجلاس ایران، روسیه و ترکیه در تهران بخوبی این واقعیت را نمایان کرد. اردوغان توانست به توقف در عملیات ادلب نایل شود ولی نخواهد توانست از پیشروی سوریه به منطقه جلوگیری کند. و معلوم نیست آیا آنکارا خواهد توانست در مبارزه با افراط گرایان آنها را از جمعیت غیرنظامی جدا کند یا نه.
از سویی ترامپ و اطرافیان نظامی سیاسی وی بخوبی درک می‌کنند که دمشق، مسکو و تهران متمرکز بر پاک کردن خاک سوریه از تروریست‌ها هستند. خود آمریکایی‌ها اعتراف می‌کنند امروز ادلب به بزرگترین قرارگاه القاعده پس از ۱۱ سپتامبر تبدیل شده است. ولی رئیس‌جمهور ترامپ دمشق را تهدید کرده و می‌گوید دولت سوریه درصورت حمله به ادلب با ضربات گسترده شدید مواجه مي‌شود.
از سویی مسئله سلاح شیمیایی که اسد به کاربرد آن متهم مي‌شود دو جنبه دارد: از لحاظ نظامی، اسد نیازی به متوسل شدن به آن ندارد، شبه‌نظامیان هم به کمک آن نمی‌توانند پیروز شوند. اما از لحاظ سیاسی متوسل شدن اسد به سلاح شیمیایی به انتحار شباهت خواهد داشت، در حالی که این اقدام برای رادیکال‌ها بامعنی خواهد بود. توسل به این اسلحه و نسبت دادن آن به دمشق (به کمک رسانه‌های غربی)، تنها وسیله برای نجات شبه‌نظامیان می‌باشد. یکی از نویسندگان وبلاگ متعلق به کارمند اسبق اطلاعاتی آمریکا می‌نویسد "واقعیت اقدام آمریکایی‌ها، انگلیسی‌ها، سعودیها، قطریها و ترکها برای مسلح کردن و تعلیم شورشیان و از جمله رادیکال‌های مرتبط با القاعده یک راز ناپاک می‌باشد". هرچند در این "راز" دیگر هیچ رازی نیست.
اسرائیل را هم مي‌شود وارد ردیف حامیان شورش مسلحانه در سوریه کرد. اسرائیل از قرار فقط گروه‌های فعال در جنوب غرب سوریه را مسلح کرده و تعلیم داده است. اسرائیل مدت طولانی توانسته بود این همکاری را در خفا نگاه دارد. این نوع همکاری برای اسرائیل تازگی ندارد. چنانچه رئیس اسبق یکی از سرویس‌های اسرائیلی گفت خود این کشور جنبش حماس را برای تضعیف فتح به وجود آورد. ضمناً در اسرائیل گفته مي‌شود مقامات آن درک می‌کنند که مسکو فقط در راه نیل به اهداف راهبردی مهم‌تر ضربات فزاینده آن به سوریه را "تحمل می‌کند". ولی تحمل مسکو بی‌پایان نیست.
این مسئله را نباید از نظر دور داشت که متعاقب روندهای جاری این احتمال وجود دارد که توافقات روسيه و ترکیه در مورد ادلب بهم خورد.
به گزارش روزنامۀ نزاویسیمایا گازتا، خبرگزاری لبنانی "Al Masdar News" به نقل از سردمداران "تحریر شام" و متحدان آن از "جنبش اسلامی ترکستان شرقی" اعلام نمود شبه‌نظامیان آشتی ناپذیر شرایط توافق مربوط به غیرنظامی کردن ادلب را رعایت نمی‌کنند. یعنی خلع سلاح آنها بدون توسل به زور میسر نمی‌شود و آنها به دشواری نواحی تعیین شده از طرف مسکو و آنکارا به عنوان نوار حایل غیرنظامی را داوطلبانه ترک گویند.
از قرار مسکو و آنکارا آماده این سناریو هستند. وزیر دفاع ترکیه اعلام نمود نیروهای مسلح این کشور انجام عملیات رزمی در ادلب را ادامه داده و اقدام خود را با روسيه هماهنگ می‌کنند. مسکو هم برای اقدام شدید علیه شبه‌نظامیان آماده مي‌شود. برخی رسانه‌ها نوشته‌اند حریم هوایی مدیترانه شرقی در رابطه با امکان حمله موشکی ناوهای روسی به مواضع شبه‌نظامیان تا ۲۶ سپتامبر مسدود مي‌شود.
لازم به ذکر است مسئله ادلب برای ترکیه تنها به اوضاع داخلی این استان محدود نمی‌شود. مسئله شماره یک خطر شدت یافتن فعالیت تروریستی در داخل ترکیه است. مسئله دوم این است که ترکیه می‌خواهد از ادلب به عنوان ابزاری برای اعمال فشار بر دمشق استفاده کند. این اهرم وقتی بکار گرفته مي‌شود که دمشق بخواهد از مسئله کردها برای فشار وارد کردن بر ترکیه بهره جوید.
در این میان خواسته اصلی روسيه رفع خطر تروریستی در سوریه و انتقال درگیری مسلحانه به سطح سیاسی است. از سویی مي‌شود گفت درخواست‌های طرف ترک برای مسکو کمابیش قابل قبول است. از جمله ادامه حضور نظامی ترکیه در ادلب سطح مسئولیت آن در ازای اوضاع استان را تقویت می‌کند. موافقت آن با معوق ساختن عملیات ادلب همچنین باعث تقویت مکانیزم همکاری دوجانبه مي‌شود.
رجب طیب اردوغان از نشست اخیر سوچی گفته بود مسئله ادلب باید توسط روسيه، ترکیه و ایالات متحده حل و فصل شود.
به گزارش روزنامۀ نزاویسیمایا گازتا، یک صاحبنظر ترک می‌گوید ترکیه از امکان انجام عملیات نیروهای بشار اسد در ادلب خیلی نگران است و در این مورد منافع ترکیه در جلوگیری از انجام عملیات در این استان با منافع غرب یکسان از آب درآمده است. مسکو درک می‌کند که حمله به ادلب می‌تواند با واکنش فوق العاده منفی جامعه جهانی مواجه شود. حمله به ادلب می‌تواند عملیاتی طولانی از آب درآید. و گزارش های قبلی در مورد امکان شرکت کردها در عملیات تأیید نمی‌شود.
ملاقات پوتین با آقای حسن روحانی رئیس جمهور ایران، پس از مذاکره با اردوغان، منتفی نیست. دمیتری پسکوف سخنگوی رئیس جمهور روسیه اعلام نمود گفتگو با رئیس‌جمهور ایران فعلاً در برنامه نیست، ولی "این ملاقات را نمی‌شود منتفی دانست زیرا اوضاع جاری تماس‌های شدید را ایجاب می‌کند". ایران به نوبه خود به رفع مسئله ادلب علاقه‌مند است ولی همه می‌دانند که تهران خواهان کنترل تمام خاک سوریه توسط نیروهای این کشور واقع در حوزه نفوذ آن می‌باشد.
به رغم همۀ اینها اردوغان توانست در سوچی نظر پوتین را جلب کند. به گزارش روزنامۀ کامرسانت، در نتیجه مذاکرات رؤسای جمهور روسيه و ترکیه در سوچی در مورد عدم برگزاری عملیات نظامی در استان ادلب سوریه هفته گذشته توافق حاصل شد. وزرای دفاع دو کشور تفاهم نامه برقرار کردن ثبات در این استان و تشکیل حوزه غیرنظامی در امتداد خط تماس نیروهای دولتی سوریه و اپوزيسيون مسلح را در حضور رؤسای جمهور امضا کردند.
رئیس جمهور سوریه کنترل بر ادلب را اولویت خود نامیده بود. در این منطقه ۳,۵ میلیون نفر زندگی می‌کنند و روسيه سعی داشت مسئله را از راه مذاکره حل کند. ولی اپوزيسيون مسلح تحت حمایت آنکارا از تسلیم آن به دولت خودداری کرده است. تنها امری که همه طرفین در مورد آن موافق بودند این است که نباید تروریست‌ها در استان باقی بمانند. مذاکره جریان سنگینی داشت و در ملاقات تهران در ۷ سپتامبر مسئله حل نشد. ولی رئیس‌جمهور ترکیه قول داده بود بزودی مذاکره با پوتین را ادامه دهد، و در ملاقات سوچی راه سازش پیدا و به شکل تفاهم نامه برقرار کردن ثبات در حوزه تشنج زدایی ادلب امضا شد. رئیس‌جمهور روسیه در اعلامیه خود در خاتمه مذاکره به خطر شبه‌نظامیان ادلب برای جمعیت غیر نظامی در شهرهای استان حلب و پایگاههای نظامی روسيه در حمیمیم اشاره کرد. رئیس‌جمهور ترکیه به نوبه خود قول داد همراه روسيه "برای پرهیز از اقدام تحریک آمیز تلاش کند". وی ضمناً به این اشاره کرد که در نتیجه این توافقات اپوزيسيون مسلح می‌تواند همچنان ادلب را کنترل کند.
در عین حال رهبر یکی از احزاب اپوزيسيون به کمرسانت گفت این توافق راه حل موقت بوده و دمشق، نیروهای وفادار به آن و روسيه اجازه نمی‌دهند "جزیره امنیت" خارج از کنترل ارتش سوریه باقی بماند و اجازه نمی‌دهند در منطقه اسلحه غیرقانونی باقی بماند. از این رو توافقات "کلان و سرنوشت ساز" پوتین و اردوغان به دشواری ماهیت نهایی داشته باشد.
- 10
- 3
