مخالفت ها با ایجاد دفتر اروپا بد بینی به دیپلماسی است

گشایش دفتر نمایندگی اتحادیه اروپا در تهران موضوعی است که گرچه بیش از یک سال از طرح و پیگیری آن می‌گذرد اما تحت تأثیر برخی ملاحظات داخلی تاکنون عملی نشده است. این در حالی است که سفرای کشورهای اروپایی در خلال دیدارها و جلساتی که طی هفته‌های گذشته با نمایندگان مجلس کشور داشته‌اند بر پیگیری و جدیت کشورمان برای راه‌اندازی دفتر دائمی اتحادیه در تهران تأکید کرده‌اند. با علی اکبر فرازی، سفیر پیشین ایران در اروپا پیرامون اهمیت این اقدام و نتایجی که می‌تواند بر روند تحولات سیاسی و اقتصادی ایران و اتحادیه اروپا داشته باشد گفت‌و‌گو کردیم که در ادامه از نظر می‌گذرد.

در شرایطی که ایران و کشورهای اروپایی رایزنی‌های گسترده‌ای را پیرامون حفظ توافق هسته‌ای و تقویت کانال‌های ارتباطی مالی فی مابین به جریان انداخته‌اند، موضوع افتتاح دفتر این اتحادیه در تهران نیز یکی از موضوعات گفت‌و‌گوی طرفین به شمار می‌آید. با وجود بحث‌های جدی که در این زمینه صورت گرفته اما همچنان اقدامی برای این کار صورت نگرفته است. بفرمایید افتتاح این دفتر بر چه ضرورت‌هایی مبتنی است؟

بحث گشایش دفتر اتحادیه اروپا در تهران به دفعات مطرح شده و هر بار موافقان و مخالفان نظرات خودشان را ابراز داشته‌اند و این هم خوب است که در صحنه دیپلماسی، دیپلماسی عمومی هم نقش داشته باشد و رسانه‌ها و صاحبنظران نظرات خودشان را بدهند اما این موضوع این بار در شرایطی مطرح شده که تغییرات مختلفی در صحنه بین‌الملل رخ داده و به نظر می‌رسد که بیش از هر زمان دیگری لازم است که به این بحث پرداخته شود. اتحادیه اروپا از گذشته سعی می‌کرد رفتار مستقلانه‌ای نسبت به دیگر بازیگران عرصه بین‌الملل داشته باشد.

روابط ایران و کشورهای عضو اتحادیه اروپا فراز و نشیب‌های مختلف داشته اما برآیند آن همیشه روابط مثبت و قابل اتکا بوده است. گرچه در مواقعی ممکن است اختلاف نظرهایی هم بوده باشد اما در کلیتش روابطی رو به جلو بوده است. در شرایط فعلی به دلایل مختلفی اتحادیه اروپا حرکت هایی می‌کند که در حقیقت مخالف یکجانبه‌گرایی امریکایی هاست و اروپایی‌ها بتدریج به این جمع‌بندی می‌رسند که در سیاست های خودشان مستقل از آن سوی آتلانتیک عمل کنند نمونه آن را در جنگ تجاری و نبرد تعرفه‌ها شاهد بودیم. اتحادیه اروپا درباره این قضیه ایستادگی کرد زیرا منافع حوزه خودش را در این مقاومت می‌بیند.

از طرف دیگر بحث برجام هم مطرح است و این موضوع فقط یک بحث تجاری برای اتحادیه اروپا نیست بلکه به یک بحث حیثیتی برای آنها تبدیل شده است. چرا که امضای اتحادیه اروپا پای این توافقی است که معتقدند بازی برد- برد برای هر دو طرف بوده است. بنابراین معتقدند دلیلی ندارد که تابع سیاست های ترامپ شوند و عملاً او را تنها گذاشته‌اند و سازوکارهایی برای گسترش و تسهیل روابط با ایران تعریف کرده‌اند.

گرچه این سازوکارها به لحاظ فنی ممکن است زمانبر باشد و طول بکشد تا اجرایی شود اما این خواسته را به طور عینی می‌بینیم و صرف این خواسته حرکت مثبتی است که اروپایی‌ها سعی می‌کنند که هم در برجام بمانند و هم مطمئن شوند جمهوری اسلامی از منافع حاصل از ماندن در برجام منتفع شود. یکی از مشکلاتی که ما در کار دیپلماسی با جهان خارج و مشخصاً اتحادیه اروپا با آن مواجه هستیم این است گرچه وزارت خارجه متولی سیاست خارجی است اما به دلایل مختلف بعضاً دیده می‌شود صداهای مختلف و متفاوتی از تهران به گوش کشورهای اتحادیه اروپا می‌رسد و این کار را برای تصمیم‌گیری دو طرف سخت می‌کند.

 در چنین شرایطی گشایش دفتر اتحادیه اروپا در تهران چه تأثیری بر انتقال مواضع رسمی و ارسال صدای واحد از سوی ایران خواهد داشت؟

باز شدن یک دفتر در تهران در حقیقت به هر دو طرف کمک می‌کند که حرف هایشان را بدون واسطه بزنند و از کانال‌های مطمئن و مرتبط با دیپلماسی این صحبت ها را ادامه دهند. این گفت‌و‌گوها مشخصاً به رفع تنگناهای فنی که ممکن است هر دو طرف با آن دست به گریبان شوند، کمک می‌کند. نکته دیگر اینکه افتتاح چنین دفتری می‌تواند به تسهیل سرمایه‌گذاری اقتصادی اتحادیه در ایران بینجامد.

اتحادیه اروپا بخوبی واقف است که در ایران ظرفیت‌های فراوانی برای سرمایه‌گذاری از انرژی گرفته تا راه های مناسب ارتباطی و نیروی تحصیلکرده جوان وجود دارد. بنابراین یکی از عمده‌ترین کارهای این دفتر می‌تواند شناسایی فرصت های سرمایه‌گذاری در ایران و تشویق سرمایه‌گذاران برای حضور در کشورمان باشد. این در حالی است که هم اتحادیه اروپا و هم ایران از حجم مبادلات کنونی راضی نیستند چرا که قطعاً ظرفیت فراوان نهفته‌ای در هر دو طرف وجود دارد که می‌توانند روی آن کار کنند. بنابراین افتتاح دفتر در تهران به شرط اینکه اروپایی‌ها طرف واحدی در مقابل خود ببینند و متقابلاً ایران هم کارهای خود را از طریق یک دفتر متمرکز پیش ببرد، می‌تواند بسیار سودمند باشد. بنابراین مسئولان باید گام مشخصی در این رابطه بردارند.

چرا افتتاح دفتر اتحادیه در تهران به موضوعی حساس و اختلافی در صحنه سیاست داخلی کشور تبدیل و نگرانی‌های زیادی پیرامون آن از سوی برخی گروه‌ها مطرح شده است؟

یکی از نگرانی‌هایی که مخالفان این امر دارند این است که اتحادیه اروپا باز هم مانند سال‌های دور مجدداً گفت‌و‌گوهای انتقادی راجع به مسائل مختلف را از سر گیرد درحالی که اصلاً این‌طور نیست بلکه باید یادآوری کرد ما مرحله گفت وگوهای انتقادی را پشت سر گذاشتیم و سال هاست که با اتحادیه اروپا وارد مرحله گفت‌و‌گوهای سازنده شده‌ایم و الان دوره این گفت‌و‌گوها میان دو طرف است نه گفت‌و‌گوهای انتقادی. لذا هر مطلبی که بخواهد جنبه یکجانبه و انتقادی داشته باشد طبیعتاً از دید ما مخالف روح تفاهم و گفت‌و‌گوهای سازنده است، طبیعتاً اروپایی‌ها این نکته را در نظر خواهند داشت.

برخی می‌گویند دفتر اتحادیه اروپا راه نفوذ و مداخله‌جویی اروپایی‌ها را در کشور باز می‌کند خب اگر چنین کارکردی را برای سفارت اتحادیه قائل هستند، نسبت به کارکرد سایر سفارتخانه‌های اروپایی چه تصوری می‌توان داشت؟

اگر منظورشان از نفوذ، فعالیت های دیپلماتیک است که این امری مرسوم در اغلب کشورهاست و سفارتخانه‌ها در کشورهای دیگر نمی‌توانند خارج از قوانین دیپلماتیک فعالیت کنند آنهایی که می‌گویند افتتاح این دفتر راه نفوذ را باز می‌کند به نظر من به نفس دیپلماسی بدبین هستند و این ادعا هم از روی فقدان آگاهی است. این به معنای آن است که ما دچار ضعف هستیم وگرنه ارتباط دیپلماتیک و گفت‌و‌گو با سایر کشورها نباید به معنای نفوذ تعریف شود.

معتقدم وزارت خارجه، مجلس و نهادهای مرتبط با سیاست خارجی باید در این رابطه کار توجیهی انجام دهند. مطبوعات می‌توانند نقش مثبتی داشته باشند. بسیاری از نگرانی‌ها از نداشتن نتایج و شناخت موضوع است. برخی نگران این هستند که دفتر اتحادیه اروپا کاری خلاف کار دیپلماتیک نکند در حالی که اصلاً این‌طور نیست کار دیپلماسی کاملاً تعریف شده و مشخص است و طبعاً کشور میزبان هم چک سفید به هیچ مجموعه‌ای نمی دهد که اگر کاری خلاف قواعد کرد آن را نادیده بگیرد. بنابراین مخالفان دلسوز باید بدانند گشایش این سفارت برای گسترش مناسبات دیپلماتیک و اقتصادی ضروری است و می‌تواند پل ارتباطی واحدی میان ایران و مجموعه کشورهای اروپایی آن هم در شرایط مهم کنونی ایجاد کند.

طبیعی است ایران با قدرت بالای دیپلماسی می‌تواند محفل جدیدی را در تهران برای تقویت کانال‌های دیپلماتیکش با مجموعه کشورهای اروپایی به جریان بیندازد و هرجا احساس کند منافع کشور تأمین نمی‌شود راهکارهایی برای محدود کردن نوع همکاری‌هایش دیده است.

سوای بحث برجام و مناسبات مالی یک سری موضوعات از جمله مباحث حقوق بشری و همچنین مسائل منطقه‌ای به‌عنوان دغدغه‌هایی میان ایران و اروپا مطرح است... گشایش این دفتر تا چه اندازه می‌تواند به رفع این دغدغه‌ها بینجامد؟

جمهوری اسلامی ایران در بحث امنیتی به‌عنوان کشور قدرتمند منطقه می‌تواند همکاری‌های ارزشمندی با اتحادیه اروپا در مسائل امنیتی منطقه داشته باشد. کما اینکه وقتی جمهوری اسلامی ایران داعش را در عراق و سوریه سرکوب کرد اتحادیه اروپا در حقیقت اولین مجموعه‌ای بود که از این قضیه سود برد. بنابراین از این دیدگاه به نظرم هر دو طرف می‌توانند همکاری مشترک داشته باشند.

ایران و اروپا در زمینه مباحث حقوق بشر اختلاف دیدگاه دارند اما این اختلافات با راه‌اندازی دفتر اتحادیه اروپا تشدید نمی‌شود بلکه فرصتی به ایران می‌دهد تا مواضع خود را در یک فضای فارغ از سوءتفاهم و به طور مستقیم تشریح کند.اجازه  ندادن به اتحادیه اروپا در بازکردن دفتر در تهران، امکان گفت‌و‌گوهای مستمر و منسجم پیرامون گفت‌و‌گوهای ضروری را از میان می‌برد.