فریدون مجلسی: باید با منطق دیپلماسی وارد مناسبات قدرت شویم

چهارمین دور از گفت‌و‌گوهای سطح بالای ایران و اتحادیه اروپا و سومین سمینار همکاری‌های صلح آمیز هسته‌ای در بروکسل برگزار شد و ایران همچنان به دنبال مطالبات خود از طرف اروپایی در قرارداد «برجام»، باقی ماند. گویی راه حل نهایی در چگونگی موضع گیری اروپا به نفع برجام و همچنین اعلام موضعی شفاف توسط اروپایی‌ها نسبت به تحریم‌های آمریکا خلاصه می‌شود، که همین موضوع نیز یکی از مطالبات دیپلمات‌های ایرانی از طرف اروپایی است. این در حالی است که ایران هنوز نتوانسته موضعی شفاف از اروپایی ها نسبت به برجام و تحریم‌های آمریکا حاصل کند.

البته طی ماه‌های اخیر، از یک سو ایران و از سوی دیگر اتحادیه اروپا، فشارهای زیادی را از جانب آمریکا برای توقف روند توسعه مناسبات دوجانبه متحمل شدند، چون از چهارم نوامبر با شروع دور تازه تحریم ها علیه ایران، آمریکا متحدان اروپایی خود را هم در معرض فشار و تهدید قرار داده تا روابط خود با تهران را کاهش دهند.

گذشته از فشارهای آمریکا، اتحادیه اروپا که خود با چالش‌های زیاد دیگری نیز دست و پنجه نرم می‌کند، سر این دارد تا همزمان راهی برای گسترش روابط خود با ایران پیدا کند. از پروژه برگزیت و خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، تا تظاهرات در فرانسه و همچنین عدم همراهی کامل کشورهای کوچک به‌ویژه در شرق اروپا با فرایند منطقه‌گرایی اروپایی چالش‌هایی هستند که به نظر می رسد اولویت‌های بروکسل را در ماه‌های اخیر جابه‌جا کرده باشد. با این حال نشست‌های بروکسل نشان داد که عزم دو طرف برای غلبه بر چالش‌های توسعه روابط، کماکان جدی است.

بدون شک یکی از موضوعاتی که در این نشست برای ایران از اهمیت زیادی برخوردار است «تبدیل حرف به عمل» توسط اروپا است. مطالبه‌ای که تهران این روزها از اتحادیه اروپا دارد و در گفت‌وگوهای روز دوشنبه دیپلمات‌های دو طرف هم مورد تاکید طرف ایرانی قرار گرفت. اگرچه مقامات اتحادیه اروپا در مقاطع مختلف بر اهمیت حفظ برجام و نقش آن در امنیت جهانی تاکید کرده‌اند با این حال راستی آزمایی این اظهارات در گرو عملیاتی شدن راهکارهایی است که بر اساس آن ایران بتواند از منافع قید شده در توافق هسته ای بهره مند شود. 

بنابر گزارش ایسنا، تهران و بروکسل دستورکار گسترده‌ای برای توسعه مناسبات دوجانبه دارند؛ طرفین ضمن بررسی عملکرد سال گذشته در حوزه‌های کشاورزی، آموزش و تحقیقات، تجارت، انرژی و تغییرات آب و هوا، حمل و نقل، مساﺋل بانکی، پناهندگان، مواد مخدر، بلایای طبیعی، حقوق بشر مبارزه با تروریسم درباره نحوه پیشبرد برنامه های آتی هم توافق کردند.

بخش دوم این دور از گفت وگوها به تبادل نظر در مورد مساﺋل منطقه‌ای اختصاص داشت که برای طرفین هم از بابت همسایگی منطقه ای و هم از بابت فشارهای افکار عمومی از اهمیت بسیاری برخوردار است. شاید بهترین تفسیر از مطالبات دیپلماتیک ایران از اروپا را «سیدعباس عراقچی» معاون وزیر امور خارجه کشورمان بیان کرد. او گفت توازن«بده - بستان» برجام از بین رفته است و «اگر ایران از مزایای برجام بهره‌مند نشود این توافق زنده نمی‌ماند».

او همچنین در بیانی صریح گفت: «تعلل در اجرای تعهدات، این دستاورد مهم دیپلماسی برای جامعه بین المللی را با چالش جدی روبرو خواهد ساخت و جمهوری اسلامی ایران در این صورت بر اساس استقلال و منافع خود تصمیم خواهد گرفت». 

با این حال اتحادیه اروپا ابراز امیدواری کرده که بیش از ۱۰ کشور اروپایی در زمینه سازوکار مالی که یکی از مسائل مورد بحث بین ایران و اتحادیه اروپا بود شرکت کنند. این عمل را می‌توان تا حدودی پاسخی به مطالبه‌گری ایران از اتحادیه اروپا ارزیابی کرد. دیپلمات های اروپایی گفتند که هنوز تصمیم رسمی در این باره گرفته نشده و در صورتی که پیشرفت حاصل شود، راه اندازی رسمی آن تا آغاز سال جدید میلادی طول می کشد. 

با توجه به این رخدادها، اهمیت و ضرورت نشست بروکسل را با «فریدون مجلسی» به بحث گذاشتیم و نظر وی را در مورد احتمالات ممکن در باره خروج ایران و عواقب آن از برجام را جویا شدیم. فریدون مجلسی بر این باور است که باید این روحیه چالش برانگیز و کنجکاوی را کنار بگذاریم و با منطق دیپلماسی وارد مناسبات قدرت شویم. شرح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید. 

فریدون مجلسی: سخنان عراقچی یک هشدار به غربی‌ها است

فریدون مجلسی دیپلمات سابق و تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل در گفت‌وگو با «همدلی» ضمن اشاره به اهمیت ماندن اروپا در برجام، درباره سخنان اخیر «عباس عراقچی» مذاکره کننده ارشد پرونده هسته‌ای ایران، در لندن، مبنی بر اینکه:‌ «اگر برجام از دست برود، مساله هسته‌ای ایران به بحرانی جهانی تبدیل خواهد شد»، گفت: «پیش از هرچیز باید گفت، سخنان عراقچی یک هشدار است. البته اروپایی‌ها یا به عبارتی طرف قرار داد ایران، می‌دانند که کاری از طرف ایران نیز عملی نیست. به نظر می‌رسد معقول هم نباشد، چون این کاری بود که ترامپ نیز علاقه‌مند بود که مدت‌ها پیش ایران آن را انجام دهد تا بلافاصله قطعنامه‌‌‌های شورای امنیت، یعنی آن شش قطعنامه تحریمی بازگردد. 

مجلسی ادامه داد: چین و روسیه نیز نمی‌توانند با ایران کار کنند و از سوی دیگر هندوستان نیز حتی با روپیه نمی‌تواند به همکاری خود با ایران ادامه دهد. اینجا یک سوال مطرح می‌شود که پاسخ دادن به آن اهمیت دارد و آن این است که اگر ایران از برجام خارج شود، دست به چه اقداماتی خواهد زد؟ آیا میزان غنی‌سازی را بالا خواهد برد؟ به نظر چه اهمیتی دارد، به نظر من در شرایط بعداز خروج از برجام این عمل برای ایران، بد محسوب نمی‌شود. یا سوال مطرح می‌شود که آیا ایران، پس از برهم زدن برجام، قصد دارد بمب هسته‌ای بسازد؟ که به نظر نمی‌رسد ایران بخواهد علنا اعلام کند و به جهانیان بفهماند که در حال ساخت بمب هسته‌ای است چون تبعات سنگینی به همراه خواهد داشت و آنها نیز بلافاصله دست به کار می‌شوند و اقداماتی علیه ایران انجام خواهند داد. البته با سخنانی که اخیرا آقای رئیس جمهوری در حضور سران کشورهای اسلامی ارائه کردند، دعوت رسمی و علنی به جنگ بود که بدون شک درگیری‌های شدید نظامی و تصویب قطعنامه‌های جدید شورای امنیت در پیش خواهد داشت. 

ضرورت تداوم تحریم‌ها از جانب غرب

مجلسی در پاسخ به این سوال که: آیا اینکه «برجام» از جانب کدام یک از طرفین قرارداد به هم بخورد، فی نفسه دارای اهمیت است؟ به عبارتی دیگر، اگر اروپا از برجام خارج شود در سطح بین الملل دارای اهمیت است یا ایران، گفت: « قطعا خروج ایران از برجام از اهمیت زیادی برخوردار است.

طرف مقابل از برجام خروج کرده است و تنها اسم‌ها در برجام حضور دارند. اما خروج ایران از برجام به این دلیل از اهمیت زیادی برخوردار است که خودبه‌خود تمام قطعنامه های تحریمی را برمی‌گرداند و ایران را در تحریم بین المللی قرار خواهد داد شامل تحریم کامل هوایی و دریایی و غیره خواهیم شد و اگر بخواهم مثالی دراین زمینه بزنم باید بگویم که مثل لیبی خواهیم شد. این در حالی است که اگر اروپا از برجام خروج کند به نسبت خروج ایران اهمیت زیادی ندارد چه بسا آنها همین الان هم از برجام خروج کرده اند و تنها اسم‌ها در برجام مانده‌اند.

همین چند روز پیش بود که وزیر امور خارجه انگلیس در جریان سفرش به ایران، برای آزادی «نازنین زاغری» شرط و شروطی تعیین و اخطارهایی نیز به ایران داد، اما از جانب ایران پذیرفته نشد. این تحلیلگر مسائل بین‌المللی در پایان نسبت به طرح این مساله که با توجه به تحریم‌های شرکت های بزرگ اروپایی توسط آمریکا، آیا سازوکاری مالی که قرار شد جایگزین «سوئیفت» شود، امکان پذیر است یا خیر، گفت: « از لحاظ بانکی به هیچ وجه امکان عملی شدن ندارد.

چون سوئیفت یک رابطه بانکی است که همه بانک‌ها از طریق آن عمل می‌کنند. بدون شک تصویب نکردن الحاق ایران به گروه FATF توسط علاقه‌مندان به پولشویی بود که می‌توان آن را مانع یا سدی در برابر مبادلات بانکی دانست. به نظر من این راه حلی که در نظر گرفته شده است، نوعی صرافی است.

یعنی خارج از سیستم بانکی، آن صندوقی که اروپا در نظر گرفته است و آن هم نیز معلوم نیست اجرایی شود یا خیر، خریدهایی که ایران انجام می دهد و پولش را از محل اعتبارات که نزد کشورهای اروپایی به دست بیاورد، و پول‌هایی که از طریق صادرات و واردات انجام می دهد پولش به آن صندوق واریز می‌شود. این یک راه حل فرعی و موقتی است. اما مقامات سیاسی ایران طرفدار پر و پا قرص «راه حل نهایی» هستند و آن راه حل نهایی می‌تواند نتیجه را روشن کند.