مارک توماس استاد دانشگاه هاروارد آمریکا است. تخصص وی جرائم سازمان یافته و بحران مالی و اعتباری است. نوشته‌های او از تجربیاتش به عنوان یک بومی سوریه و کسی که در جنگ داخلی ۱۹۷۵-۱۹۹۰۰ لبنان و قیام اخوان‌المسلمین ۱۹۷۶-۱۹۸۲ زندگی کرده، نشات می‌گیرد.
توماس همچنین اقتصاددان حوزه پولی است که تخصصش در زمینه بازارهای مالی است. در ۳۰ سال گذشته، او در حوزه‌های پول و بانکی، تجارت بین‌المللی و سیستم‌های اقتصادی در مراکز آموزشی مختلف ایالات متحده و اروپا تدریس کرده است.
تحقیقات او بر استفاده از متدولوژی مناسب اقتصادی برای درک بحران‌های مالی، سیستم‌های اقتصادی، جرایم سازمان یافته و جنگ‌های داخلی خشونت آمیز در خاورمیانه تمرکز دارد.
مصاحبه ایلنا با مارک توماس را در ذیل می‌خوانید:
اروپایی‌ها به جای دور زدن تحریم‌ها،اقدام آمریکا را به چالش بکشند
تا چه حد اروپا می‌تواند اجرایی شدن ساز و کار ویژه مالی را ضمانت کرده و این مکانیزم چقدر می‌تواند مشکلات ایران را در رابطه با تحریم‌ها حل کند؟
مارک توماس: ساز و کار ویژه مالی برای دور زدن محدودیت‌هایی که آمریکا برای استفاده از دلار در مبادلات نفتی ایران اعمال کرده، پیشنهاد شده و قرار است سیستم اعتباری را جایگزین ارز آمریکا کند. با این وجود، این ساز و کار، تحریم‌های نفتی علیه ایران را برطرف نمی‌کند. به این معنی که اگر کشوری به دلیل خرید نفت از ایران تحریم شود، ساز و کار ویژه مالی مشکل ایران را حل نخواهد کرد. پیدا کردن راهی برای دور زدن تحریم‌ها در دریافت پول، راه حل تحریم‌ها نیست. به زبانی دیگر، کشورهای اروپایی تنها با به چالش کشیدن مستقیم تحریم‌های آمریکا می‌توانند به حل مشکل ایران کمک کنند و نه با تلاش‌های آشکار برای دور زدن آنها.
یکی از مشکلات اجرایی شدن مکانیزم فوق، پیدا کردن میزبانی برای آن است به گونه‌ای که ترس از تحریم‌های آمریکا موجب شد لوکزامبورگ هم برای میزبانی داوطلب نشود.
مارک توماس: باید خیلی ساده باشیم که فکر کنیم لوکزامبورگ می‌تواند آمریکا را در این رابطه به چالش کشیده و به دور زدن تحریم‌های ضد ایرانی کمک کند. آمریکا، اگر بخواهد، می‌تواند سیستم بانکی لوکزامبورگ را فلج کند.
ترکیه اقدامی برای بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا علیه ایران انجام نخواهد داد
آیا ترکیه که روابط تجاری خوبی با ایران دارد، این قابلیت را دارد؟
مارک توماس: از سوی دیگر فکر نمی‌کنم حتی باوجود روابط اقتصادی کنونی میان دوکشور، ترکیه تنها برای کمک به ایران خودش را با ریسک بدتر شدن روابط با آمریکا مواجه کند. ترکیه تنها از اینکه معافیت ویژه از تحریم‌های علیه ایران را دریافت کرده خرسند است و به برقراری روابط تجاری با این کشور ادامه می‌دهد اما اقدامی برای بی‌اثر کردن تحریم‌های آمریکا علیه ایران انجام نخواهد داد.
یکی از ملزومات پیوستن به FATF، تعهد به مبارزه با پولشویی است و ایران همواره از سوی غرب به عدم پایبندی به این تعهدات متهم شده است. اما درهفته‌های گذشته دیدم که یکی از بزرگترین پولشویی‌های جهان در دانمارک کشف شد. فکر نمی کنید این مساله با اصول اساسی این سازمان در تضاد باشد؟
مارک توماس: بله، البته. این با قوانین FATF همخوانی ندارد. باید دید برای بانک‌های دانمارکی مجازاتی در نظر گرفته میشود یا خیر. احتمالا اشخاص(صاحبان حساب‌های متخلف) مجازات شده و چند تن از کارمندان به قانون‌شکنی متهم شوند. اما باید صبر کنیم تا ببینیم نتایج تحقیقات به چه صورت خواهد بود.
تمدید معافیت‌های اهدا شده توسط آمریکا به معنای بی‌اثر بودن تحریم‌هاست
نظر شما درباره جنگ تجاری میان آمریکا و چین چیست؟ فکر می‌کنید نتیجه این جنگ تجاری چه تاثیری روی تحریم‌های علیه ایران خواهد گذاشت؟
مارک توماس: جنگ تجاری فعلی ایالات متحده و چین عمدتا ناشی از فقدان درک واقعی درباره دلایل تداوم کسری تجاری ایالات متحده نسبت به چین است. باوجود اینکه دلایل مشروعی مانند نبود قوانین مالکیت معنوی و محدودیت‌های تجاری نامتناسب، گلایه آمریکا از چین را توجیه می‌کند، اما دلیل اصلی منفی بودن تراز تجاری آمریکا در رابطه با چین، عدم برابری نسبت پس‌انداز ملی با سرمایه‌گذاری است. زمانی که سرمایه‌گذاری از پس‌انداز ملی بیشتر باشد، سرمایه مورد نیاز از خارج وارد شده و باعث میشود ارزش دلار افزایش یابد. این افزایش ارزش در نهایت به افزایش واردات و کاهش صادرات منجر میشود. مطمئنم ترامپ که در علم اقتصاد تخصص دارد، آنقدر باهوش هست که با مرور کردن کتاب‌هایی که در دانشگاه خوانده این معادله را درک کند.
برخی تحلیل‌گران مطرح می‌کنند که احتمال تمدید معافیت‌های اعمال شده برای ۸ شریک تجاری ایران توسط آمریکا وجود دارد، آیا این اتفاق رخ می‌دهد؟
مارک توماس: تمدید معافیت‌های اهدا شده توسط آمریکا، به این معنی خواهد بود که تحریم آمریکا بی‌تاثیر است و نتیجه مورد نظر را نخواهد داشت.
حمله گسترده نظامی، سیاستی منفور در آمریکا محسوب میشود
آیا فروپاشی توافق هسته‌ای زمینه‌ساز بحرانی دیگر در منطقه خاورمیانه خواهد شد؟
مارک توماس: هم اکنون بحران‌های بسیاری در خاورمیانه وجود دارد. از جنگ‌های بسیار وحشیانه گرفته تا شرایط سیاسی بسیار پرتنش. اما من فکر نمی‌کنم که تنش‌های کنونی میان ایران و آمریکا به درگیری نظامی تبدیل شود. در حال حاضر حمله گسترده نظامی، سیاستی منفور در آمریکا محسوب میشود. بعلاوه ترامپ نمی‌خواهد با حمله نظامی باعث افزایش قیمت‌های نفت شود. چراکه افزایش قیمت نفت، رشد اقتصادی آمریکا را به شدت کاهش می‌دهد. او می‌خواهد رشد باثبات در آمریکا ادامه پیدا کند تا در دوره بعدی انتخابات، شانس بیشتری برای پیروزی داشته باشد.
آمریکا به رای هیچ دادگاه بین‌المللی مقید نیست
نظر شما در رابطه با رای دیوان بین‌المللی لاهه در ارتباط با شکایت ایران از آمریکا چیست؟
مارک توماس: آمریکا به رای هیچ دادگاه بین‌المللی مقید نبوده و به نظر نمی‌رسد در آینده هم این رویه تغییر کند.
با لغو برجام ترامپ پول بیشتری از پادشاهی‌های عربی و اماراتی مطالبه خواهد کرد
اروپایی‌ها همواره به بهانه آنچه «دلایل امنیتی» می‌خوانند از توافق هسته‌ای حمایت کردند. اگر این مساله صحت داشته باشد، آیا فروپاشی توافق هسته‌ای بی‌ثباتی در اروپا را به همراه خواهد داشت؟
مارک توماس: اروپایی‌ها نگرانند که تلاش ایران برای دستیابی به سلاح هسته‌ای به تکثیر سلاح‌های هسته‌ای در خاورمیانه منجر شود. باتوجه به رقابت ایران، ترکیه، عربستان و مصر برای برتری در منطقه، احتمالا این کشورها نیز به دنبال سلاح هسته‌ای خواهند رفت و به دلیل نزدیکی جغرافیایی اروپا به خاورمیانه، این مساله آنها را نگران می‌کند.
از بین رفتن توافق هسته‌ای، امنیت اروپا را تهدید می‌کند، اما این مساله در درجه اول به بی‌ثباتی خاورمیانه منجر میشود. از بین رفتن برجام ایران را به تهدیدی جدی‌تر برای پادشاهی‌های عرب، امارات و اسرائیل تبدیل کرده و باعث میشود وابستگی این کشورها به آمریکا برای تامین امنیت‌شان افزایش یابد. همانطور که ترامپ بارها گفته، این یعنی آمریکا پول بیشتری برای ارائه خدمات حمایتی از پادشاهی‌های عربی و اماراتی مطالبه خواهد کرد.
مصادیق تروریسم با ارائه سفارش خرید صدها میلیارد دلار سلاح از آمریکا به راحتی تغییر می‌کند
باوجود اینکه کاخ سفید بارها ایران را به حمایت از تروریسم متهم کرده، بعضی از مقام‌های کاخ سفید از جمله جان بولتون، بارها در نشست‌های گروه‌های تروریستی که خودشان به انجام عملیات‌های تروریستی در ایران اعتراف کرده‌اند، حضور داشتند. نظر شما در رابطه با این دوگانگی در رفتار مسئولان کاخ سفید چیست؟
مارک توماس: خارج از مباحث صادقانه دانشگاهی که این روزها کمتر مشاهده میشود، تروریسم تنها از نظر طرف مقابل معنی پیدا می‌کند. به این معنی که تروریست‌های یک طرف، مبارزان آزادی‌خواه طرف مقابل هستند.
تروریسم برچسبی است که سیاستمداران بیش از حد برای منافع خود از آن استفاده می‌کنند. برای مثال در ۹ ژوئن ۲۰۱۷، ترامپ سخنرانی خود را اینطور آغاز کرد: «متاسفانه ملت قطر سابقه تاریخی در تامین مالی تروریسم، آن هم در سطوح بالا دارند... ما باید تامین مالی تروریسم، آموزش به مردم برای کشتار سایر مردم و آموزش نفرت و کم تحملی را متوقف کنیم. از کشورهای دیگر نام نمی‌برم، اما کار ما در حل این مشکل تمام نشده، ولی در آینده این مشکل را حل می‌کنیم.» باوجود این سخنان، کمی پس از سفر یکی از مقام‌های ارشد قطری به آمریکا و ارائه سفارش خرید صدها میلیارد دلار سلاح از این کشور، قطر بخشیده شد و دیگر رهبران آن به عنوان حامیان مالی تروریسم شناخته نمی‌شوند.
در سیاست، منافع کوتاه مدت اقتصادی و سیاسی بسیار مهم‌تر از اصول اخلاقی است
ترامپ که کشورهای دیگر را به حمایت از تروریسم متهم کرده و آنها را تهدید می‌کند، باوجود نقش عربستان در قتل روزنامه نگار سعودی، از اخذ سیاست‌های حقوقی، اقتصادی یا تنبیهی علیه این پادشاهی خودداری کرده است. فکر می‌کنید دلیل این رفتار ترامپ چیست؟
مارک توماس: دلیلیش این است که در دنیای سیاست، منافع کوتاه مدت اقتصادی و سیاسی بسیار مهم‌تر از اصول اخلاقی است. باید ترامپ را به خاطر اینکه اولین رییس‌جمهوری بوده که موارد فوق را صادقانه و به صورت علنی اعلام کرده، تحسین کنیم.
سید سپهر ثامنی
- 10
- 3
