چرا آمریکا به دنبال خروج از سوریه و افغانستان است؟

شامگاه چهارشنبه دونالد ترامپ با یک تصمیم ناگهانی و تقریبا غیر منتظره نه تنها افکار عمومی‌جهان بلکه حتی مقامات ایالات متحده به ویژه پنتاگون را شوکه کرد. او طی بیانیه ای دستور خروج نیروهای نظامی‌این کشور از سوریه را ظرف دو تا سه ماه آینده صادر کرد و ساعاتی بعد دستور خروج ۷۰۰۰ نیروی نظامی‌آمریکایی از افغانستان را اعلام کرد. اگرچه دستور خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان آنهم بعد از ۱۷ سال حضور نظامی‌واشنگتن در این کشور چندان غیرمنتظره نبود، اما دستور برای خروج نیروهای نظامی‌آمریکا از سوریه تعجب و واکنش بسیاری از سوی جامعه جهانی و حتی سناتورهای آمریکایی جمهوری خواه را به دنبال داشت تا آنجا که به استعفای جمیز متیس وزیر دفاع این‌کشور انجامید. اما در این میان این پرسش مطرح است که بعد از خروج آمریکا از سوریه، معادلات خاورمیانه به کدام سو خواهد رفت و خروج آمریکا از سوریه به نفع کدام کشور خواهد بود که قاسم محبعلی مدیر کل سابق وزارت خارجه با بیان اینکه، خروج نیروهای نظامی‌ایالات متحده به مفهوم پایان بازی آمریکا در زمین سوریه نخواهد بود، گفت: «ترامپ با این تصمیم به نفع ترک‌ها درصدد است تا همکاری ترکیه و روسیه و ایران را دچار مشکل کند و سمت منافعات را به منازعات میان سه‌کشور تبدیل کند. »

دو شوک ترامپ به جهان

دونالد ترامپ بازهم با یک تصمیم دور از ذهن و غیر قابل پیش بینی نه تنها جامعه جهانی بلکه حتی افکار عمومی‌کشورش را شوکه کرد. او شامگاه چهارشنبه اخیر علیرغم پافشاری جمیز متیس وزیر دفاعش دستور خروج نیروهای آمریکایی از سوریه را صادر کرد و گفت: « نظامیان این کشور ظرف دو تا سه ماه آینده سوریه را ترک خواهند کرد! »

ترامپ سپس بعد از صدور این دستور طی توئیتی نوشت: « پس از پیروزی‌های تاریخی که در نبرد با داعش به دست آوردیم زمان آن فرا رسیده است که سربازان خود را از سوریه به میهن بازگردانیم!»

او ساعاتی بعد از این اظهارات در توئیتر خود، خطاب به ایران، ترکیه و روسیه سه بازیگر اصلی در سوریه مدعی شد: « ایران، روسیه، سوریه و دیگر کشورها، از خروج آمریکا چندان خشنود نیستند چراکه حال باید بدون ما، به جنگ‌شان با داعش که از آن متنفر هستند - ادامه دهند!»

به هر روی، این تصمیم ترامپ ابتدا با مخالفت پنتاگون روبرو شد و علیرغم اینکه وزارت دفاع ایالات متحده سعی کرد تا ترامپ را از این تصمیم منصرف سازد اما در نهایت تلاش‌های پنتاگون برای منصرف ساختن ترامپ از تصمیمش راه به جایی نبرد.

به هر روی، تصمیم شوک آور دونالد ترامپ تنها به خروج آمریکا از سوریه طی ۶۰ تا ۱۰۰ روز آتی منتهی نشد بلکه رئیس جمهور آمریکا یک روز بعد از این دستور، طی بیانیه دیگری از وزارت دفاع کشورش خواست تا روند خروج نیروهای نظامی‌این کشور از افغانستان را آغاز کند. از این رو، به نقل از وال استریت ژورنال، در پی این دستور، از چند هفته دیگر بیش از ۷۰۰۰ نیروی نظامی‌آمریکایی از افغانستان خارج خواهند شد. این اقدام، اولین گام از برنامه مرحله‌بندی‌شده کاهش چشمگیر حضور نظامی‌آمریکا در افغانستان و نهایتا پایان دادن به این حضور پس از ۱۷ سال است. آمریکا در حال حاضر بیش از ۱۴۰۰۰ نیروی نظامی‌در افغانستان دارد که بخش عمده آن‌ها در قالب ماموریت سازمان آتلانتیک شمالی (ناتو) در زمینه آموزش نیروهای محلی و پشتیبانی از آن‌ها فعالیت می‌کنند. این اقدام، اولین گام از برنامه مرحله‌بندی‌شده کاهش چشمگیر حضور نظامی‌آمریکا در افغانستان و نهایتا پایان دادن به این حضور پس از ۱۷ سال است. 

پس لرزه دستور خروج در پنتاگون

یک روز پس از دستور ترامپ برای خروج نیروهای نظامی‌از سوریه، جمیز متیس وزیر دفاع آمریکا که قبلا مخالفت خود را نسبت به تصمیم ترامپ برای خروج آمریکا از سوریه اعلام کرده بود بعد از اعلام دستور ترامپ جهت خروج از سوریه، از سمت خود استعفا داد. به گزارش شبکه خبری اسکای نیوز، جیمز متیس، وزیر دفاع آمریکا، بامداد جمعه با ارسال نامه‌ای به دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور این کشور از مقام خود استعفا کرد. رسانه‌های آمریکایی از جمله نیویورک‌تایمز، دلیل استعفای «جیمز متیس» را وجود اختلافات قبلی با رئیس‌جمهور و همچنین مخالفت ترامپ با ادامه حضور نظامیان این کشور در سوریه اعلام کرده‌اند. ترامپ با تایید این خبر اعلام کرد «جیمز متیس» وزیر دفاع آمریکا به زودی (در پایان فوریه) بازنشسته شده و پنتاگون را ترک می‌کند. وی بامداد جمعه (به وقت تهران) در توییتر خود نوشت: «ژنرال متیس در پایان فوریه (۹ اسفند) و پس از دو سال خدمت در دولت من به عنوان وزیر دفاع، با سربلندی بازنشسته می‌شود. در طول دوره متیس، پیشرفت‌های فوق‌العاده‌ای، به خصوص در زمینه خرید جنگ‌افزارهای جدید، حاصل شد. رئیس‌جمهور آمریکا در ادامه این پیام نوشته است: «ژنرال متیس به ما کمک زیادی کرد تا متحدانمان و دیگران را وادار کنیم که سهم خود از تعهدات نظامی‌را بپردازند. به زودی یک وزیر دفاع جدید معرفی می‌کنم. از جیمز به دلیل خدماتش سپاسگزارم.» 

دلایل تصمیم ترامپ برای خروج

تصمیم ترامپ برای خروج از سوریه و افغانستان اگرچه برای افکار عمومی‌جهان و حتی مقامات آمریکایی نیز غیر منتظره بود و واکنش‌های بسیاری هم در پی داشت اما در ظاهر امر نشان می‌دهدکه این تصمیم ترامپ به تحقق یکی از همان وعده‌های انتخاباتی اش باز می‌گردد. زیرا او پیش از این بارها از حضور نظامیان آمریکا در منطقه انتقاد کرده و آن را «تلف کردن پول آمریکا» خوانده است. ترامپ حتی در سال ۲۰۱۱ میلادی هم، زمانی که هنوز وارد عرصه سیاسی نشده بود، در توییتری نوشته بود: «کی می‌خواهیم از تلف کردن پول برای بازسازی افغانستان دست برداریم؟ باید اول کشور خودمان را بسازیم.» به همین دلیل هم طی روزهای اخیر دستور خروج نیروهای نظامی‌این کشور را ابتدا از سوریه و سپس از افغانستان صادر کرد. به هر روی خروج از سوریه و افغانستان با هدف عمل به یکی دیگر از وعده‌های انتخاباتی تنها بیانگر ظاهر امر است اما آیا پشت پرده خروج نیروهای آمریکایی از سوریه و سپس افغانستان هم به همین اندازه شفاف و روشن است؟ به راستی در پشت پرده تصمیم ترامپ جهت خروج از دو کشور مذکور چه چیز نهفته است و این تصمیم به نفع کدامیک از بازیگران منطقه ای خواهد بود؟ در نهایت با خروج آمریکا از سوریه و سپس افغانستان، معادلات منطقه خاورمیانه به کدام سو خواهد رفت؟ در ادامه این موارد را با قاسم محبعلی کارشناس مسائل بین الملل مورد بررسی قرار دادیم که آن را از نظر می‌گذرانید.

هدف، تمرکز بر روی ایران

قاسم محبعلی‌ مدیر کل سابق وزارت خارجه و کارشناس مسائل بین الملل درباره پشت پرده تصمیم ترامپ برای خروج نیروهای آمریکایی از سوریه و افغانستان به آفتاب یزد گفت: ترامپ در انتخابات گفته بود که متحدان آمریکا خود باید هزینه‌های امنیتی خود را پرداخت کنند و آمریکا نباید پلیس جهانی باشد. به همین دلیل می‌توان گفت این تصمیم در ظاهر امر به همان اظهارات سابقش درباره هزینه حضور آمریکا در منطقه باز می‌گردد. او افزود: به طور کل دونالد ترامپ هرگز تصمیمات راهبردی و استراتژیک اتخاذ نمی‌کند بلکه برعکس با توجه به رفتارهایش، تصمیماتش بیشتر آنی و بدون مشورت با کابینه و کارشناسان ذیربط است تا آنجا که تصمیم ترامپ برای خروج نیروهای نظامی‌از آمریکا منجر به استعفای جمیز متیس گردید. حتی واکنش اعضای کنگره و شخصیت‌های سیاسی آمریکا نشان می‌دهد که این تصمیم ترامپ مورد حمایت جامعه سیاسی آمریکا و دستگاه‌های ذیربط در دولت این کشور نیست. از این رو، دستور رئیس جمهور آمریکا یک دستور شخصی تلقی می‌شود. محبعلی اظهار کرد: اما درباره پشت پرده تصمیم ترامپ باید اذعان داشت که مسائل زیادی در رابطه با تصمیم ترامپ گفته می‌شود که بخشی به سیاست داخلی آمریکا برای تحت فشار قرار دادن جمهوری خواهان بر سر دیوار مکزیک است. او اضافه کرد: علاوه بر این، این احتمال هم وجود داردکه ترامپ به دنبال کاهش درگیری‌هایش در منطقه و تمرکز بر روی ایران باشد. اما به هر روی از ترامپ به عنوان یک شخصیت غیر قابل پیش بینی نمی‌توان انتظار داشت که بر اساس یک استراتژی و راهبرد درباره مسائل مهمی‌چون خروج از سوریه و افغانستان تصمیم بگیرد.

دستور ترامپ به نفع ترکیه

مدیرکل سابق وزارت خارجه با بیان اینکه خروج آمریکا از سوریه به نفع ترکیه خواهد بود، گفت: زیرا مسائل کردها برای ترکیه بسیار اهمیت داشت. اردوغان همواره نگران بود که آمریکا تحت موجودیت کردی به دنبال تشکیل نوعی خود مختاری در شمال عراق است و با خود مختاری و استقلال کردها، امنیت ملی ترکیه به خطر خواهد افتاد. او افزود: به همین دلیل به نظر می‌رسد که کردها باید از تصمیم ترامپ استقبال کنند. زیرا با خروج آمریکا از سوریه امکان تشکیل خود مختاری کردها تضعیف خواهد شد. علاوه بر این، حتی سوریه و سایر بازیگران هم از این تصمیم استقبال خواهند کرد زیرا خروج آمریکا از سوریه، هزینه مبارزه با داعش را در شرق سوریه کاهش خواهد داد. این کارشناس مسائل بین الملل ادامه داد: آمریکا با خروج از سوریه درصدد است تا از این مسئله برای چانه زنی و امتیازگیری از ترکیه استفاده کند. این تحلیلگر مسائل بین‌الملل اضافه کرد: ترامپ با این تصمیم به نفع ترک‌ها درصدد است تا همکاری ترکیه و روسیه و ایران را دچار مشکل کند و سمت منافعات را به منازعات میان سه‌کشور تبدیل کند. در واقع چون حساس‌ترین مسئله کردها در سوریه سرکوب کردهاست، بنابراین با خروج آمریکا از سوریه، ترامپ به ترکیه این اطمینان خاطر را خواهد داد که نسبت به کردها دیگر نگران نباشد.

نقشی غیر قابل چشم پوشی در معادلات

محبعلی در پاسخ به این سوال که با خروج آمریکا از سوریه معادلات خاورمیانه به کدام سو خواهد رفت، گفت: خروج نیروهای نظامی‌آمریکا از سوریه به مفهوم پایان یافتن نقش این کشور در سوریه نیست. زیرا این کشور همچنان مانند گذشته به حملات نظامی‌خود در سوریه ادامه خواهد داد. از سوی دیگر، هنوز مشخص نیست که چه تعداد از نیروهای نظامی‌این کشور ظرف دو تا سه ماه آینده از سوریه خارج شوند. به هر روی، نقش آمریکا در آینده سوریه با توجه به قدرت نظامی‌اش در منطقه و جایگاه بین‌المللی اش غیر قابل چشم پوشی است. او اضافه کرد: آمریکا به دنبال‌کاهش هزینه‌های خود در منطقه است اما با هم پیمانی با رژیم صهیونیستی و همچنین ترکیه می‌تواند به بازی خود در منطقه ادامه دهد. به هر روی خروج نیروهای نظامی‌این کشور به مفهوم پایان بازی آمریکا در زمین سوریه نخواهد بود.

خروج از افغانستان امری دور از ذهن

مدیرکل سابق وزارت خارجه درباره خروج نیروهای نظامی‌از افغانستان و آینده این کشور به آفتاب یزد، گفت: بعید به نظر می‌رسد که آمریکا کاملا از افغانستان خارج شود. چراکه افغانستان سرزمینی است که از دیرباز محل حضور و رقابت قدرت‌های بزرگ بوده است و آمریکایی‌ها با توجه به اینکه یکی از راهبردهای آینده شان مهار چین در منطقه است، بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد که آمریکایی‌ها از افغانستان به طور کامل خارج شوند. مگر اینکه واشنگتن به شکل جدیدی از توافقات جدی در منطقه دست یابد تا منافع شان در منطقه حفظ شود. او اضافه کرد: اگر آمریکا به طور کامل از افغانستان خارج شود این امکان وجود دارد که طالبان به سمت شهرهای بزرگ در این کشور حرکت و حضور داعش هم در افغانستان گسترش پیدا کند. داعش نه تنها در افغانستان بلکه به سمت آسیای میانه و پاکستان هم حرکت می‌کند. مدیر کل سابق وزارت خارجه در پایان گفت: علاوه بر وجود طالبان و گسترش داعش در افغانستان، تشدید اختلاف میان پشتون‌ها و تاجیک‌ها در این کشور وضعیت را نسبت به گذشته پیچیده تر خواهد کرد و از سویی منجر به افزایش دخالت پاکستان در مسائل افغانستان خواهد شد.