وسواس ذهنی خطرناک بولتون برای جنگ با ایران

جان بولتون، مشاور امنیت ملی آمریکا اواخر سال گذشته به گروه خود گفته بود از پنتاگون درباره گزینه های حمله به ایران پرس و جو کنند؛ اقدامی که نگرانی مقامات ارشد دفاعی را درباره قریب الوقوع بودن یک جنگ جدید احتمالی در خاورمیانه برانگیخت.

۶ سپتامبر گذشته شبه نظامیان تحت حمایت ایران در عراق به سه خمپاره انداز در مجموعه دیپلماتیک بغداد که مامن سفارت ایالات متحده هم هست، شلیک کردند. دو روز بعد، مهاجمان ناشناس در میانه تظاهرات ضدایرانی در بصره، موشک هایی را به سمت کنسولگری آمریکا در این شهر پرتاب کردند. به گفته مقامات آمریکایی و افراد آشنا با ماجرا، این حملات که هیچ کشته یا زخمی نداشتند بولتون را بر آن داشتند تا شورای امنیت ملی را به درخواست از وزارت دفاع برای برنامه ریزی حمله به ایران وادارد.

به دنبال این تحولات، وال استریت ژورنال اخیرا گزارشی منتشر کرده که نشان می دهد دولت ترامپ به صورتی جدی به تشدید سیاست گذاری ها علیه ایران می اندیشد. با این حال، شماری از مقامات آمریکایی از جمله گرت مارکیز، سخنگوی شورای امنیت ملی گفتند که درخواست بولتون صرفا برای کسب اطمینان از ارائه همه گزینه های موجود به رئیس جمهوری بوده است. مارکیز در ایمیلی نوشت: «شورای امنیت ملی سیاست های دولت را هماهنگ و گزینه ها را برای پیش بینی و واکنش به تهدیدهای گوناگون به رئیس جمهوری ارائه می کند.»

با این حال، درخواست بولتون با اختلافات شدید در پنتاگون همراه شد. به گفته یکی از مقامات ارشد دولت، جیمز متیس که در آن زمان وزیر دفاع بود، حتی نمی خواست به حملات یاد شده با یک بیانیه شدیدالحن پاسخ داده شود و در این زمینه به همه مقامات آمریکایی هشدار داده بود. کاخ سفید در نهایت بیانیه ای منتشر و اعلام کرد که ایالات متحده نظام ایران را در هرگونه حمله ای که منجر به آسیب دیدن کارکنان و تاسیسات دولتی ایالات متحده شود، مسئول می داند.

پنتاگون نهایتا چند گزینه نظامی به کاخ سفید ارائه داد که از جمله آنها حمله به یک تاسیسات نظامی ایرانی بود، اما متیس و دیگر مقامات ایده حمله گسترده تلافی جویانه را رد کردند.

برخی مقامات آمریکایی می گویند که درخواست بولتون نمونه دیگری از اظهارات دیرینه او علیه ایران بوده است. مشاور ارشد ترامپ چه در داخل و چه در خارج از دولت بارها از تمایل خود به تغییر نظام در ایران سخن گفته است. اما مساله اینجاست که به گفته یکی از افراد آشنا از عملکرد شورای امنیت ملی، بولتون از این شورا برای تاثیرگذاری بر سیاست خارجی مطابق خواسته خودش و اتخاذ موضعی شدیدتر در برابر ایران، استفاده می کند و همه این اتفاق ها زیر نظر ترامپ صورت می گیرد. او افزود: «آنها هر کاری می خواهند، انجام می دهند. اگر هر دولت دیگری بود، آنها تاکنون اخراج شده بودند.»

این مساله مشکل ساز است به این دلیل که معلوم نیست بولتون با ادعای انجام وظیفه، تا چه اندازه از قدرت خود برای پیشبرد هدف بلند مدتش یعنی تغییر نظام در ایران استفاده می کند. شورای امنیت ملی که بولتون ریاست آن را بر عهده دارد، سیاست های امنیت ملی را در سراسر دولت آمریکا گسترش می دهد. اطلاعاتی درباره موضوعات مهم از وزارت امور خارجه، وزارت خزانه داری، پنتاگون و سایر سازمان ها جمع آوری می کند تا بهترین گزینه ها را در اختیار رئیس جمهوری قرار دهد. اکنون نگرانی هایی وجود دارد مبنی بر اینکه شورای امنیت ملی مطابق خواسته های بولتون و پیشبرد اهداف سیاست گذاری او به ویژه در رویکرد ضد ایرانی عمل می کند و نه برمبنای نیازهای دولت و کشور.

بولتون افرادی با دیدگاه های مشابه خودش را در شورای امنیت ملی روی کار آورده که از نمونه آنها می توان به ریچارد گلدبرگ یکی از چهره های اصلی مخالف ایران اشاره کرد. چارلز کوپرمن، مدیرعامل پیشین بوئینگ و یکی از معتمدان دیرینه بولتون هم از این افراد است. ظاهرا این افراد به بولتون در تعیین سیاست خارجی آمریکا بدون دخالت رئیس جمهوری، کمک می کنند.

استفاده بولتون از قدرتش برای پیشبرد اهداف ضد ایرانی چندان جای تعجب ندارد. او در ماه مارس سال ۲۰۱۵ در مقاله ای نوشته بود که آمریکا/یا اسرائیل باید ایران را بمباران و بدین ترتیب از دستیابی این کشور به سلاح هسته ای جلوگیری کنند. دو سال بعد از آن هم بولتون در یک سخنرانی ابراز امیدواری کرد که ایران تا پیش از پایان سال ۲۰۱۸ شاهد تغییر نظام باشد.

در ارتباط با توافق هسته ای ایران هم ترامپ درست زمانی آمریکا را از آن خارج کرد که بولتون به عنوان مشاور امنیت ملی وارد دولت شد. تا پیش از آن مایک پومپئو، وزیر امور خارجه کنونی، رکس تیلرسون وزیر امور خارجه وقت و ژنرال اچ. آر. مک مستر، مشاور امنیت ملی برای راضی کردن ترامپ به ماندن در برجام بسیار تلاش کرده بودند.

شایان ذکر است که هیچ کسی نمی داند بولتون از زمان ورود به کاخ سفید آشکارا از حمله به ایران حمایت کرده است یا خیر. او باتوجه به حملات در عراق و همچنین در رابطه با اقدامات ایران در سوریه، فرصت زیادی برای این کار داشته است. شاید حملات اسرائیل به اهداف ایرانی در سوریه که نتانیاهو همین اواخر برای اولین مرتبه آشکارا به آن اذعان داشته، ایالات متحده را دست کم برای اکنون، از حمله دور نگه داشته است.

اما همچنان احتمال حمله آمریکا به ایران در آینده غیرممکن نیست. در حقیقت، با فعالیت بولتون به عنوان مشاور امنیت ملی رئیس جمهوری، این احتمال خیلی بیشتر هم شده است.