با گذشت چهار ماه از زمان اعلام مقابله با تحریم‌های آمریکایی توسط اروپا و ایجاد سیستم و سازوکار ویژه مالی برای ادامه تجارت با ایران، اخیرا کشورهای اروپایی آلمان، فرانسه و بریتانیا که در «برجام» طرف حساب ایران بودند، از آغاز به کار رسمی «سازوکار حمایت از مبادلات تجاری با ایران» یا «اینستکس» خبر دادند و در بیانیه‌ای جمع‌بندی اتحادیه اروپا را مبنی بر شروطی برای ایران در قبال عملیاتی کردن «اینستکس»، اعلام کردند. شروطی که به خودی خود هیچ وجاهتی ندارد و اتحادیه اروپا با تعیین این سازوکار مالی در واقع تعهد خود به ایران درباره «برجام» را عملیاتی کرده است.
اتحادیه اروپا در بیانیه خود رسما اذعان کرده است که جمهوری اسلامی ایران در راستای اجرای تعهدات خود درباره برجام باوجود خلف وعده‌های ایالات متحده آمریکا و اعمال تحریم‌های گسترده و بی‌سابقه همچنان به اجرای برجام وفادار مانده و تخلفی نداشته است. بنابراین طبق اظهارات خودشان، اتحادیه اروپا در قبال برجام به ایران بدهکار است و راه‌اندازی «اینستکس» عمل به تعهدات اروپا در قبال چشم‌پوشی ایران از برخی حقوق بحق خود در توافق برجام است. پس در قبال انجام وظیفه خود نمی‌تواند شروطی برای ایران تعیین کند.
ضد و نقیض‌های موافقان و مخالفان اینستکس
برخی کارشناسان و نمایندگان کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با «ابتکار» اینستکس را اقدامی مثبت و راهگشا در این شرایط سخت اقتصادی و نشانه استقلال اروپا از آمریکا دانستند و اظهار امیدواری کردند که اینستکس فقط محدود به مبادلات نفت در قبال غذا و دارو نشود و به سایر موارد ازجمله بازگشت پول نفت به کشور و ماشین‌آلات و... تسری پیدا کند.
آنها بیان کردند که ای‌کاش این اول راه گسترش روابط تجاری ایران با اتحادیه اروپا باشد. ولی از طرفی برخی دیگر مخالف گشایش این کانال مالی هستند و دست به تخریب آن می‌زنند. این تناقضات نشان می‌دهد که همچنان برخی کاسبان تحریم، درصدد به انزوا کشیدن اقتصاد جمهوری اسلامی و حتی تقویت خودتحریمی هستند تا شاید نان و آبی از قبال اعمال فشار اقتصادی بیشتر بر مردم عاید جیب‌ها و شکم‌های سیری‌ناپذیرشان شود.
البته برخی منتقدان دلسوز نظام هم سیاست یک بام و دو هوای اتحادیه اروپا در قبال ایران را قبول ندارند و معتقدند اتحادیه اروپا نمی‌تواند در قبال انجام وظیفه و تعهداتش برای ما شروطی تعیین کند. آیت‌الله آملی لاریجانی، رئیس قوه قضائیه در واکنش به این اتفاق، این شروط را تحقیرآمیز دانست و تاکید کرد: «ایران به هیچ‌وجه شروط تحقیرآمیز اینستکس را نمی‌پذیرد و به بهای باز شدن یک آبراهه کوچک نظیر اینستکس، تن به هر خواسته‌ای نخواهیم داد.»
اینستکس به منزله ایجاد فاصله اتحادیه اروپا با سیاست‌های آمریکا است
محمدجواد جمالی نوبندگانی، عضو هیئت رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم در واکنش به شروط اتحادیه اروپا برای ایران که پیوستن به این کانال مالی را منوط به پیوستن ایران به FATF دانسته است، به «ابتکار» گفت: «منوط کردن اجرای INSTEX به FATF از سوی وزرای خارجه اروپایی یک نوع گروکشی است.» علی نجفی خوشرودی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی هم این دو موضوع را بی‌ارتباط به یکدیگر دانست و به «ابتکار» گفت: «راه اندازی این کانال مالی حداقل کاری است که اتحادیه اروپا برای حفظ منافع ایران در برجام انجام داده است و نمی‌تواند برای ما شرطی تعیین کند.»
او در عین حال اینستکس را به مفهوم ایجاد فاصله بین اتحادیه اروپا و آمریکا دانست و افزود: «اینستکس به منظور حفظ استقلال اتحادیه اروپا در سیاست خارجی خودش در قبال سیاست‌های آمریکا است و باید منتظر باشیم تا چگونگی کارکرد آن کانال مالی را ببینیم و به هیچ وجه مبنای اینستکس با FATF یکی نیست و ارتباطی به یکدیگر ندارند.» علی لاریجانی رئیس مجلس هم دراینباره اعلام کرد: «این موسسات نتیجه کاری بود که خود اروپاییها برای خودشان انجام دادند، یعنی کشورهای اروپایی در مصافی که با آمریکایی‌ها داشتند منزلت و وزن خودشان را در عرصه‌های بین‌المللی نشان دادند. بنابراین این موضوع میدانی است که می‌تواند عیار آنها را بسنجد.»
علی مطهری، نایب رئیس مجلس هم در نطق پیش از دستور خود در صحن مجلس با بیان اینکه «اینستکس از نظر تلاش برای شکست سلطه دلار برای اروپا نافع است»، گفته است: «سازوکار مالی موسوم به ابزار حمایت از تبادلات تجاری (اینستکس) از نظر استقلال اروپا در مقابل آمریکا و از نظر تلاش برای شکست سلطه دلار برای اروپا، نافع است.»
وی در عین حال در انتقاد از تعیین شروط اروپاییها برای ایران دراینباره گفت: «اساساً FATF ربطی به برجام ندارد که کشورهای اروپایی آن را به کانال مالی اینستکس ارتباط دهند. FATF یک توافق بین‌المللی است اما برجام یک قرارداد میان ایران و ۶ کشور قدرتمند دنیا است و این امر که اروپا راه‌اندازی این سازوکار مالی را منوط به اجرایی شدن FATF از سوی ایران می‌داند، نوعی دخالت در امور کشور ما بوده و قابل قبول نیست.» ظریف هم با حضور در جلسه اخیر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی، ارتباط اینستکس با FATF را رد کرد و گفت: «اعتراض کردیم که اقدام دیرهنگام اروپا در ارائه این سازوکار نمی‌تواند مشروط باشد.»
اتحادیه اروپا حق مداخله در امور حقوق بشری و موشکی ما را ندارد
مصطفی کواکبیان عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم در انتقاد به این تعیین شرط به «ابتکار» گفت: «شکی نیست که اینستکس راه حلی برای انتقال مبادلات تجاری بین اروپا و ایران است ولی بخش‌هایی از بیانیه اتحادیه اروپا دخالت در امور داخلی ما است و به آنها ربطی ندارد که در بحث موشکی یا حقوق بشر ما دخالت کنند. حتی آنها نمی‌توانند اینستکس را مشروط به پیوستن ما به FATF کنند.» نماینده مردم تهران در مجلس تاکید کرد: «البته ما طرفدار تصویب دو لایحه باقی‌مانده FATF در مجمع تشخیص مصلحت هستیم و باید این کار را انجام دهیم ولی این موضوع ربطی به اروپایی ها ندارد.»
امیدواریم منظور «اینستکس» نفت در قبال غذا و دارو نباشد
محمدجواد جمالی نوبندگانی، عضو هیئت رئیسه کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس هم دراینباره به «ابتکار» گفت: «اکنون اروپاییها INSTEX را معرفی کرده‌اند اما شفافیت لازم را ندارد. برای شروع بد نیست اما با تاخیر همراه بوده است. من امیدوارم کلماتی که در این متن مبنی بر تجارت مشروط آمده معنای عملی آن نفت در برابر غذا و دارو نباشد. این سیستمی که پول ایران به بانک‌های اروپایی فرستاده شود و از اروپاییها غذا و دارویی را وارد کنیم، پسندیده نیست.»
نماینده مردم فسا در مجلس ادامه داد: «به نظرم اروپاییها عامدانه ایجاد این کانال مالی را به تاخیر انداخته‌اند و تا اینجای کار از تجارت با ایران دفاعی نکرده و تقریبا به نظر می‌رسد که همین سیستم نیز به تایید آمریکا برسد.» او در عین حال گفت: «ولی امیدواریم که این شروع کار باشد. انتظار ما این است که اروپاییها از ایران نفت بخرند و پول نفت را وارد کشور کنیم و براساس نیازمان از دیگر کشورها واردات داشته باشیم. نمی‌خواهیم به شکلی توافق شود که همان حالت اعلام شده نفت در مقابل غذا و دارو باشد که این شرایط مورد قبول نیست.»
کواکبیان همچنین اتحادیه اروپا را در قبال برجام بدهکار دانست و به «ابتکار» گفت: «اروپایی ها در موضوع برجام به ایران بدهکار هستند و ۱۲ تعهد برجامی را باید انجام دهند بنابراین بهتر است به جای برخی حرف‌ها، به تعهدات‌شان عمل کنند. اینستکس در ظاهر و شکلی ثبت شده است ولی معتقدیم زودتر باید عملیاتی شود تا این مبادلات تجاری انجام شوند.»
جمالی هم توضیح داد: «قرار بود برجام یک برنامه جامع اقدام مشترک باشد و ما با گذشت و چشم‌پوشی از برخی حقوق بحق‌مان سعی کردیم فضای گسترده‌تر و مناسب‌تر اقتصادی- سیاسی در منطقه و بین‌الملل داشته باشیم، نه اینکه محدود‌تر شویم. بنابراین طبق اذعان اتحادیه اروپا به عمل کردن ایران به تعهداتش در برجام و گزارش نیروهای امنیتی آمریکا به ترامپ دراینباره، ما بیش از اندازه خویشتنداری کرده‌ایم و اتحادیه اروپا باید کانال‌های مالی را متنوع و بازتر بدون شرط و شروط به روی‌مان باز کند.» نجفی، سخنگوی کمیسیون امنیت هم در گفت‌وگو با «ابتکار» تاکید کرد:
«ایران بعد از خروج آمریکا از برجام تاکید کرده بود اگر قرار باشد عواید و منافع برجام شامل حال ما نشود و سازوکاری نباشد که ما نتوانیم از فلسفه وجودی برجام استفاده کنیم، ضرورتی بر حفظ و ادامه برجام نیست بنابراین اروپاییها بر این مبنا این سازوکار مالی را تهیه و ارائه کردند. بنابراین اگر بخواهند برای ما شرط تعیین کنند و به FATF مربوطش کنند، در حالی که در حال گذراندن سازوکار داخلی کشور است، نظام درقبال ماندن یا نماندن در برجام تصمیم‌گیری خواهد کرد.»
- 17
- 1
