هسته‌ای شدن ریاض، تهدیدی برای تهران است؟

این روزها بحث هسته ای شدن عربستان در رسانه های خبری غرب بسیار داغ شده است، در همین راستا گاردین اولین روزنامه ای بود که خبر نیروگاه هسته ای عربستان را با تصاویر ماهواره ای فاش کرد. این روزنامه انگلیسی طی تحلیل ها و مقاله هایی مدعی شده که ریاض در آینده سلاح هسته ای می سازد و از آن این طور نتیجه می گیرد که سعودی ها به بهانه مقابله با ایران و دلارهای نفتی به هدف خود می رسند و در نهایت اینکه این کشور قابل اعتماد نیست.

از سویی دیگر واشنگتن چراغ سبز هسته ای را به سعودی نشان داده است و این مساله در میان سیاستمداران آمریکایی نیز جنجال به پا کرده است که با مخالفت شدید دموکرات ها هم روبرو بوده است. تبعات این رویداد مهم را با حسن بهشتی پور کارشناس مسائل هسته ای و بین الملل مورد ارزیابی قرار داده ایم که از نظر می گذرانید:

هدف سعودی ها از هسته ای شدن چیست؟ برخی از مطبوعات غرب مدعی شده اند که عربستان در آینده به سلاح هسته ای دست پیدا خواهد کرد، آیا این کشور به واقع به دنبال انرژی هسته ای صلح آمیز است یا سلاح هسته ای؟

برنامه هسته ای عربستان از دو جنبه قابل تحلیل است، یک وجه آن بحثی است که ایران از سالهای قبل مطرح می کند مبنی بر اینکه برخورداری از انرژی هسته ای حق مسلم همه کشورها است.  یعنی هر کشوری که پیمان ان پی تی را امضا کرده است و زیر نظر آژانس بین المللی انرژی هسته ای این پیمان را با ترتیبات اجرایی توافق شده اجرا می کند، مشکلی ندارد که انرژی صلح آمیز هسته ای تولید کند و به دانش صلح آمیز هسته ای دسترسی داشته باشد چرا که حق آنها است و  در این راستا کشوری هم نباید مانع این امر شود.

عربستان هم طبق این فرمول پیمان ان پی تی را امضاء کرده و نظارت  آژانس بین المللی انرژی اتمی را پذیرفته است. بنابراین سعودی ها این حق را دارند که به  انرژی صلح آمیز هسته ای دست پیدا کنند تا از منابع تولید برق و دیگر دستاورد های این انرژی استفاده کنند. این مساله تهدید امنیتی علیه ایران و منطقه محسوب نمی شود.

بنابراین اعتراض هایی که در این مورد می شود قانونی نیست.

جنبه دوم این موضوع به رفتار تبعیض آمیز آمریکا در قبال کشورها باز می گردد. بدین معنا که اگر سرنخ همه مسائل دست ایالات متحده باشد آن موقع همه کشورها با هماهنگی واشنگتن هرکاری که بخواهند انجام می دهند ولی اگر با آمریکا هماهنگ نباشند دچار مشکلات می شوند.

نکته مهم این است که برجام ایران تمام نکات توافق را اجرایی کرده است اما آمریکا به بهانه های واهی توافق هسته ای  را زیر پا می گذارد و ایران را تحت بی سابقه ترین تحریم ها قرار می دهد.

آمریکا غنی سازی اورانیوم در ایران را بهانه می کند و می گوید به دلیل اقدام تهران در این راستا، فشار و مشکلات را به ملت ایران تحمیل می کنم. اما نظارت ها، کنترل ها و محدودیت هایی را که ایران به خاطر دستیابی به حق غنی سازی پذیرفته است نادیده می گیرد که این ظلمی آشکار در حق مردم ایران است.

نکته جالب این است که رفتار آمریکا در قبال  عربستان اینگونه نیست، چرا که مدعی هستند عربستان اورانیوم غنی شده مورد نیاز دو رآکتوری را که قرار است راه اندازی شود، وارد می کند و در این زمینه توافقی هم صورت گرفته است، بنابراین آنها مجوز لازم را برای غنی سازی ندارند.

به طور کلی تا زمانی که عربستان مقررات آژانس را اجرایی کند این مساله تهدیدی علیه ایران یا کشورهای منطقه محسوب نمی شود. اگر کشوری زیر نظر آژانس بین المللی انرژی اتمی باشد مشکلی برای هسته ای شدن عربستان نیست چرا که فعالیت های آنها صلح آمیز است.

این توافق دقیقا با کدام کشور صورت گرفته است؟ آیا شما مفاد توافق را می دانید؟ شما در مصاحبه قبلی خود اشاره کردید که آمریکا مخالف هسته ای شدن است به این دلیل که عربستان نیروگاه خود را با کمک چین احداث کرده است و پکن نقش مهمی در هسته ای شدن عربستان دارد. چه موضوعی رضایت آمریکا را در این خصوص جلب کرد؟ آیا مساله رقابت با چین حل شده است؟ یا اینکه پشت پرده توافقاتی شده است؟

هسته ای شدن باید تعریف شود. اگر منظور از هسته ای شدن استفاده از انرژی صلح آمیز هسته ای است که آمریکا در این مورد با عربستان مشکلی ندارد. یا اگر منظور از هسته ای شدن عربستان به معنای انتقال دانش هسته ای به این کشور و بومی شدن صنعت هسته ای سعودی ها است آمریکا و چین هر دو با این موضوع مخالف هستند زیرا این دو کشور خواستار این نیستند که وابستگی به صنعت هسته ایشان کم شود.

اگر صلح آمیز است پس علت اعتراض نمایندگان دمکرات آمریکا در کنگره چیست؟  از طرفی روز جمعه مایک پمپئو در مصاحبه با یک شبکه خبری آمریکا برای عربستان خط و نشان کشید و اظهار داشت که این کشور حق ساخت سلاح هسته ای را ندارد. وقتی وزیر خارجه آمریکا به این مساله اشاره می کند آیا احتمال دارد که پشت پرده اخباری در جریان باشد که طبق آن عربستان سعودی برنامه ای برای ساخت و تولید سلاح های هسته ای داشته باشد؟

علاوه بر این، اختلافات داخلی در آمریکا بر سر هسته ای شدن عربستان با موضوع قتل خاشقچی نیز در ارتباط است. نمایندگان دموکرات  بر سر این مساله جدی هستند. آنها می گویند که وقتی کشوری علیه شهروند خودش آن هم در کنسولگری در خاک یک کشور دیگر قوانین بین المللی را زیر پا می گذارد لایق داشتن فناوری حساس هسته ای نیست و نباید به آنها اعتماد کرد.

به باور من ما از منظر رقابت های سیاسی داخلی آمریکا نباید موضوع هسته ای شدن عربستان را تحلیل کنیم . باید از منظر منافع ملی و حساسیت هایی که در خاورمیانه وجود دارد آن را تحلیل کنیم.

ایران از زمانی که برنامه صلح آمیز هسته ای خود را شروع کرد به دنبال منطقه عاری از سلاح های هسته ای در منطقه بوده و هست. موضع جمهوری اسلامی ایران این است که کشورهای منطقه نباید سلاح هسته ای داشته باشند، اما همکاری های هسته ای صلح آمیز زیر نظر آژانس را بدون هرگونه محدودیتی تایید می کند.  ایران با هر کشوری می تواند همکاری داشته باشد و اگر مقررات آژانس رعایت شود مشکلی هم برای امنیت منطقه فراهم نمی شود.

یعنی این همکاری شامل همکاری ایران و عربستان در مساله هسته ای هم می تواند باشد؟

مخالفت عربستان به همراه آمریکا با برجام بر سر این بود که توافق ایران با ۶ قدرت برتر جهان، قدرت و موقعیت ایران را در منطقه افزایش می داد. این موضوع برای عربستان به عنوان یک رقیب منطقه ای قابل پذیرش نبود.  

بحث انرژی هسته ای موضوع فرعی است. عربستان نگران این بود که ایران دنبال سلاح هسته ای باشد. اما در برجام ایران در عمل تعهداتی را پذیرفت و در حال اجرای آن است که دیگر جای تردیدی نمی ماند که فعالیت های ایران کاملا صلح آمیز است. گزارش های چهارده گانه آمانو مدیر کل آژانس هم این موضوع را تائید می کند.  

برخی کارشناسان معتقدند بن سلمان به طور پنهانی با پاکستان بر سر ساخت سلاح هسته ای رایزنی کرده است و به همین خاطر قرار است یک پالایشگاه به ارزش ۲۰ میلیارد دلار در این کشور احداث کند. کما اینکه در زمان نواز شریف هم این گمانه زنی وجود داشت که عربستان از پاکستان خواسته است که فرمول ساخت سلاح هسته ای را در اختیار آنها بگذارد. نظر شما چیست؟

اینها تبلیغات دروغینی است که در مورد ایران هم مطرح می شد. آمریکا به شدت برفعالیت های عربستان در کلیه زمینه ها به ویژه نظامی، نظارت و کنترل دارد و به خاطر امنیت اسرائیل امکان ندارد به عربستان اجازه بدهد به بمب هسته ای دسترسی پیدا کند. موضوع پالایشگاه نفت در پاکستان نیزدر چارچوب همکاری های عربستان و پاکستان است که به نفع هر دو کشور است و ربطی به مسائل هسته ای ندارد.

زهره نوروزپور