مطابق برنامه تعیین‌شده، عمران‌خان، نخست‌وزیر پاکستان در نخستین سفر خود به ایران روز گذشته وارد فرودگاه بین‌المللی شهید هاشمی‌نژاد مشهد شد و مورد استقبال رسمی استاندار و مقامات محلی خراسان رضوی قرار گرفت. چندی پیش یک حمله تروریستی در پاکستان باعث ایجاد معضلی جدید در روابط تهران و اسلام‌آباد شده بود. پس از وقوع این حمله وزارت امور خارجه پاکستان، ایران را متهم به آگاهی از محل حضور تروریست‌ها و بی‌عملی در برابر آنها کرد و از تصمیم دو کشور برای ساخت دیوار در مرز مشترک خبر داد. وزارت امور خارجه کشورمان نیز ضمن تکذیب اطلاع ایران از محل حضور تروریست‌ها، حمله تروریستی را به‌شدت محکوم کرد و از همکاری با پاکستان برای روشن‌شدن حقیقت خبر داد.
«آرمان» در گفت‌وگو با پیرمحمد ملازهی، کارشناس مسائل پاکستان به بررسی این مساله پرداخته که در ادامه می‌خوانید:
نخست‌وزیر پاکستان در نهایت پس از گذشت یک‌سال از به قدرت‌رسیدنش به ایران سفر کرد. دلیل تأخیر در سفر عمران‌خان به ایران چه بود؟
عمران‌خان از ابتدا تمایل خود به ایران و سیاست‌های جمهوری اسلامی را نشان داده بود اما در حقیقت نگاه نخست‌وزیر و بخش سیاسی حکومت پاکستان با نگاه ارتش و نیروهای امنیتی این کشور همگون نیست. این مساله نشان می‌دهد که در پاکستان، حرف اول را بخش نظامی می‌زند و ژنرال‌های ارتش در خصوص بسیاری از مسائل از جمله سفرهای نخست‌وزیر تصمیم‌گیری می‌کنند. به همین دلیل بود که عمران‌خان چندین‌بار به عربستان سعودی سفر کرد و یک‌بار نیز میزبان ولیعهد سعودی بود. در نتیجه می‌توان گفت که علت به تأخیرافتادن سفر عمران‌خان به ایران، به دیدگاه نیروهای نظامی پاکستان در خصوص منطقه بازمیگردد.
در آستانه انجام این سفر شاهد وقوع حمله‌ای تروریستی و به وجودآمدن تنش‌هایی میان تهران و اسلام آباد بودیم. ریشه‌های وقوع این حمله تروریستی را در چه مسائلی می‌بینید؟
دولت پاکستان در داخل با مشکلاتی اساسی روبه‌روست. یکی از این مشکلات به گروه‌های ناسیونالیست بلوچ و پشتو بازمیگردد که احساساتی جدایی‌طلبانه دارند و معتقدند مناطق بلوچ‌نشین، در زمان توافق برای تجزیه هند و تشکیل پاکستان به‌عنوان کشوری اسلامی، به‌صورت ناعادلانه به پاکستان ملحق شده است. این تنش‌ها میان دولت پاکستان و گروه‌های جدایی‌طلب، از دهه ۷۰ میلادی شدیدتر شده است. این گروه‌ها معتقدند یا باید پاکستان به توافق «خان‌کلاته» و «محمدعلی جناح» بازگردد یا اینکه از مناطق بلوچ‌نشین خارج شود.
این خواسته‌ها بی‌تردید با موافقت دولت پاکستان همراه نخواهد شد و در نتیجه باید کماکان شاهد ادامه درگیری‌ها باشیم. در سال‌های اخیر از طرفی گروه‌های اسلامگرا و از سوی دیگر گروه‌های ناسیونالیست با ارتش پاکستان درگیری داشته‌اند. اسلامگراها خواستار استقرار حکومت اسلامی و ناسیونالیست‌ها نیز دنبال جدایی از حکومت مرکزی هستند. در حال حاضر دولت پاکستان معتقد است که ایران و هندوستان با حمایت از ناسیونالیست‌ها در پی مقابله با اسلامگراهای افراطی هستند، به همین دلیل طرحی برای امنیت مرزهای مشترک با ایران مبنی بر دیوارکشی مرز مشترک دو کشور ارائه‌شده است. پاکستان دنبال این است که مشکلات خود در بلوچستان را با ایران تقسیم کند تا از فشارها علیه دولت اسلام‌آباد کاسته شود.
گمان می‌کنم طرح فعلی برای دیوارکشی به‌نفع پاکستان و به‌ضرر ایران خواهد بود. از طرفی در دوره تحریم، تأمین هزینه‌های ساخت این دیوار کار آسانی نیست و از طرف دیگر از نظر سیاسی با خدشه‌دار کردن ارتباط بلوچ‌ها با ایران، به‌ضرر کشورمان تمام خواهد شد. در خصوص این طرح باید با دقت بیشتری عمل شود و ایران نباید زیر بار ساخت دیواری ۹۰۰ کیلومتری در مرز پاکستان برود.
نقش کشورهایی چون عربستان و امارات در حمله تروریستی اخیر را چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا حمله تروریستی اخیر تلاشی برای تخریب روابط حسنه تهران و اسلام آباد بود؟
ائتلافی که مسئولیت حمله تروریستی اخیر را برعهده گرفته، ائتلافی از سه گروه ارتش آزادی بلوچ، جبهه آزادی‌بخش بلوچستان و حافظ بلوچستان است. اندیشه‌ها و سیاست‌های این گروه‌ها با سیاست‌های ریاض و ابوظبی همخوانی ندارد و اغلبشان از تفکرات سوسیالیستی پیروی می‌کنند. اگر بپذیریم که این ائتلاف مسئول حمله تروریستی اخیر بوده در آن صورت نمی‌توان گفت که عربستان و امارات در پس حمله به نظامیان پاکستان بوده‌اند. اگر جیش‌العدل، حمله را انجام داده بود می‌شد چنین ایده‌ای را مطرح کرد اما در چنین شرایطی طرح این ادعا صحیح به نظر نمی‌رسد.
سفر عمران‌خان به ایران چه دستاوردهایی برای ایران و چه دستاوردهایی برای پاکستان خواهد داشت؟
جدای از بحث‌های امنیتی، اصلی‌ترین موضوع سفر نخست‌وزیر پاکستان به ایران مسائل اقتصادی است. همان‌طور که می‌دانید وزیر اقتصاد و دارایی و هیأتی از تجار، بازرگانان و صاحبان صنایع عمران‌خان را در این سفر همراهی می‌کنند. با توجه به بحث تحریم‌ها و نیاز کشور به واردات، گسترش روابط تجاری تهران و اسلام‌آباد می‌تواند برای ایران بسیار مفید باشد. پاکستان در موقعیت مناسبی قرار دارد که بتواند علاوه‌بر تجارت مستقیم دوجانبه، تجارتی ثانویه راه‌اندازی کرده و کالاهای مورد نیاز ایران را تامین کند که بر اثر تحریم‌ها امکان واردات مستقیم‌شان فراهم نیست.
پیش از این ایران و پاکستان توافق کرده‌اند که تا سال ۲۰۲۱ حجم مبادلات تجاری دوجانبه را به رقمی بیش از ۵ میلیارد دلار برسانند اما رسیدن به این هدف در شرایط فعلی و با توجه به عدم‌شناخت دوطرف نسبت به بازارهای مصرف یکدیگر بعید به‌نظر می‌رسد. در صورتی که نگاهی واقع‌بینانه حاکم شود و توسعه روابط اقتصادی در اولویت مذاکرات قرار گیرد، می‌توان امیدوار بود تحولی مثبت حادث شود. سفر عمران‌خان به ایران اما جدای از مسائل امنیتی و اقتصادی دلیلی دیگر نیز دارد. طبق اعلام منابع معتبر او قصد دارد به‌عنوان میانجی میان تهران و ریاض عمل کند. ایران و عربستان سال‌هاست درگیر رقابتی منطقه‌ای شده‌اند که اقتصاد هر دو کشور را تحت‌تأثیر قرار داده است.
نخست‌وزیر پاکستان تصمیم دارد زمینه برقراری صلح میان تهران و ریاض را بررسی کند و با توجه به سفرهایی که اخیرا به عربستان داشته، پیشنهادهایی را برای ایجاد تفاهم ارائه دهد. حتی اگر هیچ‌کدام از طرفین از این موضوع در طول سفر عمران‌خان به رسانه‌ها چیزی نگویند، باز هم می‌توان یقین داشت این هدف وجود دارد.
محمدحسین لطف‌الهی
- 14
- 1
