با وجود خروج یکجانبه ایالات متحده امریکا از معاهده بین المللی برجام، آژانس بین المللی انرژی اتمی تا کنون چهارده بار پایبندی ایران به برجام را تایید کرده است. این در حالی است که ایالات متحده یک سال است بی توجه به برجام و مرجع بودن آژانس برای تایید پایبندی ایران به برجام به لحاظ فنی، تحریم های سختی را علیه ایران اعمال کرده و بر خلاف برجام در حال اعمال فشار بی سابقه اقتصادی و سیاسی به ایران است. در این رابطه دیپلماسی ایرانی گفت وگویی را با آدام بوگاشکی، نماینده دائمی لهستان در دفتر سازمان ملل متحد و سازمان های بین المللی در وین، رئیس جلسه دوم کمیته کنفرانس بررسی پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) در سال ۲۰۲۰ انجام داده است که در ادامه می خوانید.
شما به عنوان یکی از مدیران NPT عملکرد آژانس را در سایه کارشکنی های ایالات متحده علیه یکی دیگر از اعضای آژانس یعنی ایران چگونه ارزیابی می کنید؟ در حالی که برجام به عنوان یک توافق بین المللی به ثبت رسیده است.
آژانس وظیفه دارد به طور بی طرفانه و به دور از هر گونه اعمال فشار سیاسی از جانب هر کشور یا قدرتی وظیفه خود را در ارائه گزارش به اعضای آژانس درباره عملکرد کشورهای دیگر بیان کند. برجام به عنوان یک معاهده بین المللی مورد تایید سازمان ملل است و آژانس وظیفه خود می داند در چارچوب آن گزارش خود را درباره عملکرد اعضا، مطابق با آن چه در برجام از آن خواسته شده است، ارائه دهد.
آیا ممکن است آژانس تحت تاثیر یک قدرت خارجی قرار بگیرد و رویه خود را تغییر دهد و گزارشی مطابق با خواسته قدرت های دیگر ارائه دهد؟
آژانس تمام تلاش خود را می کند تا گزارش خود را بی طرفانه ارائه دهد. آژانس یک مجموعه فنی است که از لحاظ فنی مطابق با دستورات سازمان ملل و مجامع بین المللی از عملکرد اعضا گزارش تهیه می کند. آژانس تلاش دارد تا کمترین حد ممکن تحت تاثیر فشارهای سیاسی قرار بگیرد و وظیفه خود را به دور از اعمال سلیقه های سیاسی انجام دهد. کما این که شاهدید با وجود خروج امریکا از برجام آژانس تا کنون ۱۴ بار گزارش واقعی خود را از عملکرد هسته ای ایران ارائه داده و تایید کرده که ایران به برجام پایبند بوده است. البته طبیعی است اگر ایران بخواهد رویه خود را در برجام تغییر دهد، آژانس بدون اعمال سلیقه واقعیت را بیان خواهد کرد.
تعامل اعضای برجام را در چارچوب توافقات آژانس بین المللی انرژی اتمی چگونه ارزیابی می کنید؟
به استثنای امریکا که از برجام خارج شده، دیگر اعضای برجام به تعهدات فنی خود در برجام تا کنون عمل کرده اند و آژانس همان طور که در ۱۴ گزارش خود تا کنون آورده عدم پایبندی ای از سوی دیگر اعضا مشاهده نکرده است.
ارزیابی شما از جلسه آتی کمیته بررسی پیمان منع گسترش سلاح های هسته ای (NPT) چیست؟
در این نشست قرار است کشورها و گروه های مختلف که رویکردهای متفاوت دارند و هر کدام از دیدگاه منافع خود در این نشست شرکت می کنند و تلاش دارند اهداف خود را دنبال کنند، گرد هم آیند. بنابراین هیچ کدام آنها به عنوان یک معیار معتبر در نظر گرفته نخواهند شد. در این نشست به دور از هر گونه تعصبات و انتظارات غیر واقعی اعضا دور هم جمع می شوند و به بحث و تبادل نظر می پردازند. در این نشست یک پلت فرم مفید و ساختارمند ارائه خواهد شد.
به نظر شما با توجه به کش مکش های موجود در منطقه، از فشارهایی که ایالات متحده امریکا علیه ایران اعمال می کند و گفته می شود که آژانس را تحت فشار گذاشته تا علیه ایران اقدام کند، تا برنامه های هسته ای عربستان و اسرائیل، ارزیابی شما از دستور العمل «خاورمیانه عاری از سلاح هسته ای» که در نشست های متعدد آژانس برگزار می شود، چیست؟
آژانس هم گام با جامعه جهانی موضوع خاورمیانه عاری از سلاح هسته ای را دنبال می کند. این مسئله به طور منظم در جلسات اخیر آژانس مطرح و مورد بررسی قرار گرفته است. من فکر نمی کنم این بار هم چیزی تغییر کند. من به تازگی به منطقه آمدم و از نزدیک تلاش های کشورها را در این زمینه دنبال کردم. در این سفر فهمیدم که دیدگاه ها با یکدیگر بسیار متفاوت است و هنوز رسیدن به یک دستورالعمل مشترک منطقه ای در این زمینه بسیار سخت است. البته یک هدف روشن وجود دارد و قطعنامه ۱۹۹۵ که مربوط به خاورمیانه است، می تواند به عنوان یک مرجع نهایی برای رسیدن به یک راه حل مد نظر قرار بگیرد، اما با این وجود پرسش های بسیاری بی پاسخ مانده و باید گام های بسیاری در این زمینه برداشته شوند. با این وجود، با کمک سایر طرف های ذینفع، از جمله سازمان های هماهنگ کننده و بین المللی، می توان به پیشنهاد مناسبی که مورد تایید تمامی کشورهای منطقه باشد رسید، حداقل یک دستورالعمل کلی که اقدامات بعدی بر اساس آن انجام گیرد.
بزرگترین چالش در این زمینه چیست؟
بزرگترین چالش به اعتقاد من وضعیت فعلی امنیت جهانی است که پر از تنش و عمدتا غیر قابل پیش بینی است. اگر بخواهم منصفانه بگویم شرایط برای چرخه بازبینی NPT مهیا نیست، زیرا فضایی از خلاء وجود دارد که نمی توان در این فضا تصمیم روشن و قاطعی را گرفت. در عین حال، من معتقدم که یک سر در گمی از نوع «رویکرد صبر کن و ببین چه می شود» وجود دارد که می تواند به راحتی منجر به شکست مراحل بعدی شود. ما تلاش می کنیم با وجود اختلافاتی که میان اعضا وجود دارد این اختلافات را به حداقل برسانیم تا بتوانیم گام های رو به جلوی بیشتری برداریم که این هم می تواند با گفت وگوهای بیشتر و رسیدن به ارزش های مشترک میسر شود.
- 15
- 3
