پس از بالا رفتن سطح تنش میان تهران-واشنگتن مقامات کاخ سفید سخنان متناقضی از پیشنهاد مذاکرات احتمالی تا تهدید به جنگ را مطرح کردند. سوال اساسی که در اینجا مطرح می‌شود این است که ایالات متحده مشخصا چه استراتژی و هدف مشخصی را در قبال تهران دنبال می‌کند و هر یک از آن روش‌ها چه منافعی برای ایالات متحده دربر خواهد داشت؟ آیا هدف آمریکا کسب رضایت متحدین استراتژیک و کسب منافع اقتصادی حاصل از آن است، یا بر اساس آنچه که برخی از تحلیلگران مسائل ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک مطرح کرده‌اند، هدف آمریکا از فشار به ایران و تشدید تحریم‌های نفتی، مهار رقبایی همچون چین، ژاپن و هند است؟ نکته‌ای که شاید متاسفانه از دید بسیاری از تحلیلگران مورد غفلت قرار گرفته منافع استراتژیک آمریکا از بزرگ‌نمایی تهدید ایران است.
به همین منظور «آرمان» با قاسم محبعلی، مدیرکل پیشین خاورمیانه و شمال آفریقای وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران گفت‌وگو کرده که در ادامه می‌خوانید:
برایان هوک ادعا کرد که «آمریکا خواهان توافقی بهتر با تهران بوده و نه جنگ». واشنگتن از طرح مواضع متناقض چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
بعد از خروج ایالات متحده از برجام جمهوریخواهان به‌صورت رسمی اعلام داشتند به دنبال توافق بهتری با تهران هستند. توافق بهتر از نظر ترامپ و مشاورانش بدان معناست که سایر موضوعات دلخواه واشنگتن هم در کنار برجام باشد. همچنین افزایش نظارت و بازرسی‌های سرزده به مراکز غیر هسته‌ای از جمله خواست‌های طرف آمریکایی است. به نظر می‌رسد ایالات متحده با استفاده از تمام امکانات سیاسی و اقتصادی و همچنین دیپلماسی قایق‌های توپدار به دنبال کشاندن ایران به میز مذاکره است.
با توجه به آنکه برخی از رسانه‌های آمریکایی خبر از سفر غیر منتظره پمپئو به سوچی داده‌اند، برخی از کارشناسان براین نظرند که قرار است مسکو پیام‌های طرف آمریکایی را به تهران منتقل کند. آیا از دیدگاه شما هم اینگونه است؟
احتمال انتقال پیام طرف آمریکایی از سوی روس‌ها برای تهران بسیار زیاد است. ضمن آنکه یکی از پیام‌های احتمالی که به‌صورت علنی هم اعلام کرده‌اند این است که اگر منافع و یا نیروهای ایالات متحده در منطقه خاورمیانه مورد اصابت قرار گیرند با شدت برخورد خواهد شد. همچنین تعلیق بخشی از تعهدات برجامی از سوی تهران یکی دیگر از موضوعات مورد بحث واشنگتن-مسکو خواهد بود. از سوی دیگر اگر ایران ذخیره ۱۳۰تنی آب سنگین و ۳۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی شده‌اش را افزایش دهد به نوعی نقض برجام بوده و موضوع به شورای امنیت سازمان ملل متحد اعاده خواهد شد.
با توجه به ادعای لودریان وزیر خارجه اسبق فرانسه بر این مبنا که «ایران در خصوص اقداماتی که ممکن است برجام را به خطر اندازد بهتر است از خود بلوغ سیاسی نشان دهد»؛ هدف لودریان از طرح چنین موضعی چیست؟
این تصور طبیعی است که اگر تنش بین تهران و واشنگتن به مصالحه نینجامد، ممکن است به جنگ منجر شود. اتحادیه اروپا طی بیانیه‌ای که منتشر کرده صراحتا اعلام داشت که اروپا منتظر گزارش سازمان بین‌المللی انرژی اتمی در مورد اقدامات ایران می‌ماند. اگر تهران از الزامات و سقف تعیین شده در برجام به هر دلیلی عبور کند آژانس گزارش کرده و پرونده ایران ممکن است یک بار دیگر به شورای امنیت برود و اگر پرونده هسته‌ای ایران به‌صورت احتمالی در شورای امنیت مورد بحث قرار گیرد، به شکل اتوماتیک برجام لغو خواهد شد.
بنابراین به نظر می‌رسد اظهارات لودریان بر این مبناست که اگر ایران خواهان حفظ برجام است از این طریق احتمال اینکه تهران بتواند برجام را حفظ کند بعید به نظر می‌رسد. با این روش احتمالی از سوی تهران نه تنها برجام حفظ نمی‌شود بلکه پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد اعاده شده و چون در جلسات شورای امنیت آمریکا حضور دارد، اجازه نمی‌دهد قطعنامه‌ای به نفع برجام صادر شود و عملا برجام لغو شده و قطعنامه‌های قبلی فعال خواهند شد.
با توجه به موضع دکتر خرازی که صراحتا اعلام داشت «فرصت اروپایی‌ها برای جلوگیری از مرگ برجام محدود است»؛ این هشدار رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران به طرف اروپایی حایز چه نکاتی است؟
به نظر می‌رسد اینستکس در حد محدودی حداقل برای تسهیل ورود دارو و مواد غذایی می‌تواند خواسته‌های ایران را از طرف اروپایی تامین کند. اما با توجه به تحریم‌های آمریکایی‌ها این توقع که اروپایی‌ها حاضر باشند از ایران نفت خریداری کرده و شرکت‌های اروپایی در ایران سرمایه‌گذاری کنند، بعید به نظر می‌رسد.
هدف ترامپ از واگذاری شماره تلفن به سفارت سوئیس برای خط ارتباطی میان تهران - واشنگتن چیست؟
به نظر می‌رسد آمریکا از طریق فشار نظامی به دنبال مذاکره با ایران است. اما این اقدام دونالد ترامپ اقدامی تاکتیکی در راستای جنگ روانی و بازی با افکار عمومی است. ترامپ با چنین اقدامی چون طرف ایرانی نمی‌تواند به چنین اقدامی پاسخ مثبت دهد در نتیجه بدین وسیله شاید بتواند افکار عمومی را توجیه کند که آمریکا همه مسیرهای ممکن برای حصول به گفت‌وگو با تهران رفته، اما این ایران است که دنبال مذاکره نیست.
ترامپ با چنین اقدامی به دنبال آن است که تا هم کشورهای دیگر را مجاب کرده و همچنین به افکار عمومی جهان خود را به عنوان فردی اهل مذاکره جا بزند.
با توجه به سخنان مایک پمپئو که «ایران را یک تهدید فعال علیه منافع ایالات متحده آمریکا خواند که در حال پراکندن هرج و مرج در خاورمیانه است، اما آمریکا دنبال جنگ نیست»، آیا به راستی آمریکا دنبال مذاکره با ایران است؟
در دنیای امروز بدون شک مذاکره مهمترین و کم‌هزینه‌ترین راهکار حل و فصل اختلافات بین کشورهاست، اما مساله دیگری تحت عنوان جنگ در روابط بین‌الملل نیز وجود دارد. هرچند پس از جنگ نیز مذاکره انجام خواهد شد. جنگ و مذاکره جزو واقعیات روابط بین‌الملل است. بستگی به انتخاب تصمیم‌گیرندگان دارد که کدام یک از این دو گزینه را با توجه به نسبت هزینه و فایده انتخاب می‌کنند.
برخی از کارشناسان اقتصاد سیاسی بین‌الملل براین نظرند که هدف آمریکا از طرح مذاکره و یا جنگ با تهران با استفاده از تحریم‌های نفتی کنترل و مهار رقبای واشنگتن یعنی چین و هند است از دیدگاه شما این گونه است؟
در حال حاضر واشنگتن دیگر احتیاجی به نفت خاورمیانه ندارد چون آمریکا بزرگترین تولیدکننده و صادرکننده نفت در دنیاست. لذا هرگونه محدودیتی در انتقال انرژی از خلیج فارس صورت گیرد بیشترین ضرر را رقبای آمریکا یعنی چین، هند، کره جنوبی، ژاپن و کشورهای اروپایی خواهند کرد. بنابراین منافع اصلی از تشنج در نفت خاورمیانه، نصیب روسیه و آمریکا خواهد شد.
مرتضی رفیعی
- 16
- 2
