آینده روابط ایران و امریکا بعد از بولتون

در ۴۰ سال اخیر، هیچ دولتی در امریکا به اندازه دولت دونالد ترامپ و هیچ مقام امریکایی به اندازه جان بولتون، مشاور امنیت ملی دولت ترامپ با جمهوری اسلامی ایران ضدیت نداشته است. از این رو، خبر عزل جان بولتون از سوی دونالد ترامپ، موجی از خوشحالی را میان افکار عمومی ایرانیان، برخی از سیاستمداران ایرانی و حامیان ایران در خارج از کشور ایجاد کرد.

بولتون از ۲۰ سال پیش به این سو، هیچ فرصتی را برای دشمنی با جمهوری اسلامی از دست نداد، از درخواست برای حمله نظامی به ایران تا شرکت در نشست‌های سالانه منافقین خلق و نهایتاً تشویق ترامپ برای خروج از توافق هسته‌ای با ایران. وی حتی سال گذشته میلادی در جمع هواداران منافقین در پاریس وعده داد ژانویه ۲۰۱۹ را به‌همراه این گروهک در میدان آزادی تهران جشن خواهند گرفت. دشمنی بولتون با ایران تا جایی بوده است که خویشتنداری رئیس جمهوری امریکا از پاسخ نظامی به سرنگونی پهپاد متجاوز امریکایی به خاک ایران موجب جدال لفظی وی با ترامپ شد تا جایی که برخی از منابع خبری، این اختلاف نظر را از جمله دلایل ترامپ برای خلاصی از مشاور جنگ طلب خود عنوان کرده‌اند.

با این حال، اخراج «جنگ سالار ضد ایرانی» از کاخ سفید، لزوماً به منزله تغییررویکرد دولت امریکا در قبال ایران قلمداد نمی‌شود. البته همین که فردی همچون بولتون در کنار ترامپ قرار نداشته باشد تا بر آتش دشمنی‌های رئیس جمهوری امریکا در قبال ایران بیفزاید، گامی مثبت به شمار می‌آید. اما خصومت دو کشور به مراتب عمیق‌تر از بودن یا نبودن فردی همچون جان بولتون در کاخ سفید است.

حتی در زمان اوج قدرت و نفوذ بولتون در واشنگتن، ترامپ بارها دیدار و گفت‌و‌گو با رئیس جمهوری اسلامی ایران را مطرح کرده بود. البته گفته می‌شود هر بار نیز بولتون انتقاداتی به این رویکرد مطرح می‌کرده که از سوی رئیس وی نادیده گرفته می‌شد. از این‌رو، حذف بولتون از چرخه تصمیم‌گیری‌های کاخ سفید لزوماً به تحقق خواسته ترامپ برای دیدار با حسن روحانی منجر نخواهد شد. بویژه اینکه ترامپ دیدار با روحانی را به خاطر «دیدار» می‌خواهد و روحانی هرگونه دیدار احتمالی با رئیس جمهوری امریکا را به لغو تحریم‌های اقتصادی امریکا مشروط کرده است.

همزمانی خبر توئیتری اخراج بولتون از دولت ترامپ با برگزاری نشست مطبوعاتی دو عضو دولت ترامپ - مایک پمپئو وزیر خارجه و استیو منوچین وزیر خزانه‌داری - هرگونه شائبه تغییر رفتار دولت امریکا در قبال ایران پس از اخراج بولتون را برطرف کرد. پمپئو به صراحت گفت که فشار حداکثری بر ایران ادامه خواهد یافت و منوچین نیز فهرست جدیدی از تحریم‌ها علیه حزب‌الله لبنان را اعلام کرد. ساعات بعد نیز مجید تخت روانچی نماینده جمهوری اسلامی ایران در سازمان ملل متحد تأکید کرد برکناری بولتون موجب نخواهد شد تا ایران در مورد مذاکرات با امریکا تجدید نظر کند.

از این‌رو رفتن بولتون شاید به‌دلیل فروریختن یکی از پایه‌های چهارگانه

«تیم – ب» خوشایند افکار عمومی در ایران و حامیان جریان تنش زدایی میان دو کشور ایران و امریکا باشد، با این حال تا زمانی که رویکرد دولت ترامپ در برابر ایران به شکل عملی تغییر نکند، جابجایی ها در کاخ سفید حتی در سطح مشاور امنیت ملی نمی‌تواند گره کور در رابط دو کشور را بگشاید.

امیر علی ابوالفتح

کارشناس مسائل امریکا