ترافیک دیپلماسی در منهتـن

رئیس‌جمهوری فرانسه پس ازدیدار طولانی با حسن روحانی در نیویورک از ایران خواست در مسیر تنش‌زدایی گام بردارد. ساعاتی پیش از این دیدار فرانسه، آلمان و بریتانیا، ایران را مسوول حمله به تاسیسات نفتی عربستان دانسته بودند. همزمان وزیر امورخارجه ایران، در واکنش به بیانیه رهبران سه کشور اروپایی گفت، جمهوری اسلامی ایران پیش از اجرای کامل توافق هسته‌ای موسوم به برجام، وارد هیچ توافق جدیدی نخواهد شد. پیش‌تر نخست‌وزیر بریتانیا گفته بود که زمان آن فرا رسیده که به جلو برویم و به توافق جدیدی با ایران دست یابیم.

همزمان با این تحولات آنگلا مرکل در دیداری غیرمنتظره با رئیس‌جمهور ایران دیدار کرد.  «ایرنا»، بامداد دوم مهر ماه، گزارش داد که امانوئل مکرون ، در محل حضور رئیس‌جمهوری ایران در نیویورک، با او «در مورد مسائل دوجانبه» گفت‌وگو کرده‌است. در این دیدار حسن روحانی بر «وظایف و مسوولیت سایر طرف‌های برجام» تاکید کرده و بیانیه مشترک کشورهای فرانسه، بریتانیا و آلمان در مورد حملات به عربستان را «اتهام‌زنی بی‌اساس به جمهوری اسلامی ایران» توصیف کرده‌است. رئیس‌جمهوری ایران همچنین اعلام کرد که تلاش‌های رئیس‌جمهور فرانسه در صورتی موثر است که ترامپ تحریم‌های اعمال شده علیه ایران پس از خروج از برجام را بردارد که در آن زمان،‌ امکان مذاکره در قالب ١+٥ وجود دارد. حسن روحانی صبح روز سه‌شنبه به وقت نیویورک و در دیدار مدیران ارشد رسانه‌های آمریکا گفت: تداوم تحریم‌هایی که تحت عنوان فشار حداکثری اجرا شده است، به مثابه پیش‌شرط‌های عملی آمریکا برای مذاکره است؛ درحالی‌که از نظر ما برای مذاکره، ابتدا هر پیش‌شرطی باید برداشته شود.

امانوئل مکرون نیز در این دیدار ضمن استقبال از طرح روحانی برای امنیت منطقه، به تشریح تلاش‌های فرانسه برای کمک به اجرای برجام پرداخت و همکاری اروپا با سایر طرف‌های این توافق به‌ویژه روسیه و چین را ضروری دانست. رئیس‌جمهور فرانسه بر تعامل و گفت‌وگو با ایران به‌عنوان کشوری تاثیرگذار در منطقه و نیز تداوم روابط سازنده پاریس - تهران تاکید کرد.

مسوول مطبوعاتی دفتر نمایندگی ایران نزد ملل‌متحد نیز در حساب کاربری خود نوشت که دیدار روسای‌جمهوری ایران و فرانسه «دیداری طولانی» بود. در پی این دیدار محمدجواد ظریف نیز با فدریکا موگرینی، مسوول ارشد سیاست خارجی اتحادیه اروپا، گفت‌وگو کرد. حسن روحانی و امانوئل مکرون برای شرکت در هفتاد و چهارمین گردهمایی سران کشورهای ملل متحد به نیویورک رفته‌اند. مقر این سازمان در منطقه منهتن نیویورک قرار دارد. سخنرانی‌ها از صبح سه‌شنبه به‌وقت آمریکا آغاز خواهد شد و دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، قرار است ساعت ده صبح (پنج و نیم عصر تهران) سخنرانی کند. سخنرانی حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل روز چهارشنبه، یک روز پس از سخنرانی دونالد ترامپ، انجام خواهد شد. ترامپ پیشاپیش این سخنرانی به خبرنگاران گفت «چیزهای زیادی در پیوند با ایران درحال وقوع است؛ بسیار بیشتر از آنچه در جریان هستید» و افزوده که «کمی از آنها» را بیان خواهد کرد.

امانوئل مکرون هم روز دوشنبه به خبرنگاران در سازمان ملل گفت «فرانسه در تلاش است پیشنهادهای [مختلف] را کنار هم بگذارد تا جلوی افزایش تنش‌ها گرفته شود.» مکرون گفته بود بنا دارد هم با روحانی و هم با ترامپ دیدار کند و این دیدارها در راستای تلاش‌ها برای گردآوردن همه دور میز مذاکره است. رئیس‌جمهوری فرانسه مدعی شده انجام مذاکرات احتمالی در آینده باید متمرکز بر چهار موضوع باشد: حفظ سازوکار نظارتی بر برنامه اتمی ایران، روزهای پس از اتمام مهلت‌های تعیین‌شده در برجام در سال ۲۰۲۵، برنامه موشک‌های بالستیک و نفوذ تهران در منطقه. حسن روحانی نیز پس از ورود به نیویورک به خبرنگاران گفت: «امیدواریم در شرایط حساسی که امروز منطقه ما می‌گذراند بتوانیم پیام ملت‌های منطقه که پیام صلح و پایان هرگونه مداخله‌جویی در منطقه حساس خلیج‌فارس و خاورمیانه است را به گوش جهان برسانیم.»

ایران در مسیر تنش‌زدایی گام بردارد

امانوئل مکرون در گفت‌وگوی ۹۰ دقیقه‌ای خود با حسن روحانی به باریک‌تر شدن راه‌ کاهش تنش در منطقه اشاره کرد. رئیس‌جمهوری فرانسه از ایران خواست رویکرد خود را تغییر داده و در مسیر تنش‌زدایی اقدام کند. به گزارش خبرگزاری رویترز روز سه‌شنبه دوم مهر (۲۴ سپتامبر) دفتر ریاست‌جمهوری فرانسه، پس از انجام این دیدار به تاکید مکرون بر تغییر رویکرد ایران در منطقه اشاره کرده است. دفتر ریاست‌جمهوری فرانسه با انتشار بیانیه‌ای که پس از دیدار مکرون و روحانی منتشر شده است، به نقل از مکرون مدعی شد که راه منتهی به کاهش تنش در منطقه باریک‌تر می‌شود و برای ایران زمان آن فرا رسیده است تا در راستای تنش‌زدایی یاری رساند.

گزارش‌های منتشرشده از سوی خبرگزاری‌ها حکایت از یک گفت‌وگوی طولانی بین روحانی و مکرون دارند. این گفت‌وگو تنها ساعاتی پس از انتشار بیانیه سه کشور اروپایی؛ بریتانیا، آلمان و فرانسه در ارتباط با مسوولیت حمله به آرامکو صورت گرفته است. در بیانیه سه کشور اروپایی یادشده که به امضای آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه رسیده، از نقش و مسوولیت ایران در حمله به پالایشگاه بقیق و میدان نفتی خریص در روز شنبه ۱۴ سپتامبر یاد شده است.

واکنش‌ ایران به بیانیه سه‌کشور اروپایی

همزمان با این تحولات، محمدجواد ظریف با انتشار یک پست‌توییتری نسبت به بیانیه کشورهای بریتانیا، فرانسه و آلمان درباره مسوولیت ایران در حمله به آرامکو واکنش نشان داده است. پیش از آن مایک پمپئو، وزیر امورخارجه آمریکا از این بیانیه استقبال کرده بود. محمدجواد ظریف روز سه‌شنبه دوم مهر (۲۴ سپتامبر) با انتشار یک پست توییتری نسبت به بیانیه سه کشور اروپایی درباره حمله به تاسیسات نفتی عربستان اعلام موضع کرد.

بریتانیا، فرانسه و آلمان با انتشار بیانیه از نقش و مسوولیت جمهوری اسلامی در حملات روز شنبه ۱۴ سپتامبر به تاسیسات نفتی آرامکو در عربستان سخن گفته بودند. محمدجواد ظریف از ناکامی کشورهای اروپایی در انجام تعهدات برجامی خود سخن گفته است. وزیر امورخارجه جمهوری اسلامی ایران با انتشار یک پست توییتری اعلام کرده است که اروپا پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای در اجرای تعهدات خود ناموفق بوده است.

وزیر امورخارجه ایران از کشورهای اروپایی خواسته است تا به‌جای «تکرار طوطی‌وار» سخنان آمریکا مسیری مستقل از آن کشور در ارتباط با توافق هسته‌ای در پیش گیرند. ظریف بیانیه سه کشور اروپایی در ارتباط با حملات به تاسیسات نفتی آرامکو را تکرار «ادعاهای پوچ» آمریکا دانسته است. سه کشور اروپایی یاد شده از جمهوری اسلامی خواسته‌اند تا بار دیگر بر سر برنامه ‌هسته‌ای، موشکی و اقدامات بی‌ثبات‌کننده خود در منطقه به پای میز مذاکره بازگردد. کشورهای بریتانیا، فرانسه و آلمان خواستار مذاکره بلندمدت درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران شده‌اند. بیانیه این سه کشور اروپایی در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد منتشر شده است. از سوی دیگر اما پمپئو در یک پست توییتری نوشته است: «آمریکا از دوستان نزدیک خود، از بریتانیا، فرانسه و آلمان برای بیان صریح مسوولیت مطلق ایران در اقدام جنگی علیه عربستان و تاثیر آن بر منطقه و جهان قدردانی و تشکر می‌کند.» پمپئو این بیانیه را در خدمت تلاش‌های دیپلماتیک برای تضمین صلح دانسته و از کشورهای دیگر خواسته است تا این اقدام ایران را محکوم کنند.

بیانیه وزارت‌خارجه ایران

از سوی دیگر، وزارت امورخارجه جمهوری اسلامی ایران در رد و محکومیت بیانیه سران سه کشور اروپایی بیانیه‌ای صادر کرد. در این بیانیه آمده است: جمهوری اسلامی ایران ضمن محکومیت شدید و رد ادعای غیرمسوولانه روسای سه کشور بریتانیا، فرانسه و آلمان در ارتباط با حمله نیروهای مسلح دولت یمن به تاسیسات سعودی، تاکید می‌کند وارد آوردن اتهام مسوولیت به یک دولت ثالث درخصوص حمله‌ای که در جریان یک جنگ تمام‌عیار میان طرف سعودی و یمنی انجام شده و طرف یمنی رسما انجام آن را بر عهده گرفته است، به خودی خود یک اقدام تحریک‌آمیز و شدیدا مخرب است؛ چه رسد به اینکه این اقدام پیش از هرگونه تحقیقات و بدون ارائه هرگونه دلیل و مدرک و صرفا براساس این استدلال مضحک صورت گرفته باشد که «توضیح محتمل دیگری وجود ندارد.» این‌گونه اظهارات و اقدامات مخرب تنها به تشدید آتش ویرانگر جنگ یمن و احتمال فراگیرتر شدن آن منجر خواهد شد.

متهم‌سازی سفارشی دولت‌ها با اهداف سیاسی و به دور از واقعیات میدانی در کنار سایر سیاست‌های حمایت‌گرانه نسبت به رژیم کودک‌کش عربستان سعودی به‌ویژه از طریق صادرات انبوه تسلیحات به این کشور، یک روند خطرناک است و مسوولیت تبعات آن بر صلح و ثبات منطقه‌ای، برعهده سه کشور صادرکننده این بیانیه خواهد بود. همچنین موارد قید شده در این بیانیه درخصوص برجام و لزوم مذاکره مجدد پیرامون برنامه هسته‌ای ایران که به شکلی صریح‌تر و خطرناک‌تر در اظهارات آقای بوریس جانسون، نخست‌وزیر انگلیس مطرح شده است، نقض صریح متن و روح برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد است. توافق هسته‌ای ایران و ۱+۵ همان‌گونه که در عنوان آن نیز قید شده است، توافقی «جامع» است که به‌عنوان راه‌حلی نهایی برای بحران ساختگی در مورد برنامه هسته‌ای ایران مذاکره و نهایی شده است.

زمان‌بندی‌های صریح و دقیق موجود در برجام شاهد دیگری برای این امر است. کشورهای طرف برجام در این سند که تایید اجماعی شورای امنیت را نیز دارد، تصریح کرده‌اند که پس از دوره پیش‌بینی شده در برجام، با برنامه هسته‌ای ایران همانند هر کشور دیگر عضو ان‌پی‌تی رفتار خواهد شد و جمهوری اسلامی ایران هیچ چیز فراتر از این را نخواهد پذیرفت. جمهوری اسلامی ایران مجددا تصریح می‌کند که برنامه موشکی و دفاعی ایران، براساس توان بومی، مبتنی بر سیاست بازدارندگی و متوازن با تهدیدات موجود بوده و اقدامات درخصوص توسعه آن کاملا مسوولانه و منطبق با قوانین و مقررات بین‌المللی است. موضوع آزمایش‌های موشکی ایران در قالب برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت حل‌وفصل شده و این امر نیز به کرات مورد تصریح مقامات طرف‌های مذاکراتی قرار گرفته است؛ از جمله در اظهارات اخیر رئیس‌جمهور آمریکا که -البته در انتقاد از برجام- صراحتا اذعان داشت آزمایش‌های موشکی بالستیک ایران «مجاز» می‌باشد. ایران هرگونه ورود به مذاکرات درخصوص این موضوعات را قویا رد می‌کند.

شرط توافق جدید

ظریف همچنین در واکنش به بیانیه رهبران سه کشور اروپایی گفت، جمهوری اسلامی ایران پیش از اجرای کامل توافق هسته‌ای موسوم به برجام، وارد هیچ توافق جدیدی نخواهد شد. محمدجواد ظریف در توییتر خود نوشته است: از ماه مه سال ۲۰۱۸ بعد از خروج آمریکا، کاملا روشن بود که سه کشور اروپایی در اجرای تعهد خود ناکام بودند. وزیر امورخارجه ایران اضافه کرده است: راه‌حل برای رفع این نقصان: اراده برای یافتن راه مستقل می‌خواهد نه اینکه ادعاهای و خواسته‌های متناقض آمریکا درباره برجام را مطرح کنید.

وی افزوده است: هیچ توافق جدیدی قبل از پایبندی به توافق کنونی ممکن نیست. ظریف شرط حضور آمریکا در این نشست را «پایان دادن به جنگ اقتصادی علیه ایران» عنوان کرد و گفت: «آمریکایی‌ها نمی‌توانند همزمان تروریسم اقتصادی یا به قول دونالد ترامپ جنگ اقتصادی علیه ایران را ادامه بدهند و فشار حداکثری را دنبال کنند و در عین حال بخواهند پشت میز مذاکره قرار بگیرند.»

وقت توافقی تازه فرارسیده

همزمان نخست‌وزیر بریتانیا روز دوشنبه گفت زمان آن فرا رسیده که به جلو برویم و به توافق جدیدی با ایران دست یابیم. این اظهارات با واکنش دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، روبه‌رو شد. دونالد ترامپ گفت که برای بوریس جانسون احترام قائل است و از پیشنهادش شگفت‌زده نشده است. رئیس‌جمهوری آمریکا تصریح کرد: «او یک توافق جدید می‌خواهد چرا که توافق قبلی منسوخ خواهد شد- چند سال بیشتر از عمرش باقی نمانده است.» امانوئل مکرون رئیس‌جمهوری فرانسه، هم پنجم تیرماه امسال گفت که پاریس و واشنگتن خواهان یک توافق «جدید و دقیق‌تر» با ایران هستند.

بوریس جانسون گفت که صرف‌نظر از دیدگاه همه طرف‌ها در مورد توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ قدرت‌ها با ایران، زمان مذاکره بر سر یک توافق تازه فرا رسیده است. او روز دوشنبه در مصاحبه‌ای به شبکه اسکای نیوز گفت: «به آنچه ایرانی‌ها آشکارا انجام دادند چطور باید واکنش نشان دهیم؟ تلاش بریتانیا این است که کشورها را دور هم جمع کند و از تنش‌ها بکاهد.»

او افزود: «هر اعتراضی به توافق هسته‌ای قبلی با ایران داشته باشید، زمان آن است به جلو گام برداریم و به یک توافق تازه برسیم.» البته دفتر نخست‌وزیری بریتانیا روز دوشنبه برای رفع ابهام گفت بریتانیا همچنان از توافق موجود میان ایران و قدرت‌ها حمایت می‌کند و خواهان بازگشت ایران به تعهداتش است. جانسون قرار است این هفته در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک با حسن روحانی رئیس‌جمهور ایران و همچنین ترامپ دیدار کند.

نیاز به میانجی نیست

رئیس‌جمهور آمریکا نیز دیدار با حسن روحانی در نیویورک را غیرمحتمل ندانست و گفت که برای ملاقات با مقامات ایرانی‌ نیازمند میانجی نیست. به گزارش «ایسنا» دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا شامگاه دوشنبه پس از دیدار با عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر در نیویورک در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه آیا با رئیس‌جمهور فرانسه درباره ایران دیدار خواهد کرد؟ گفت: امانوئل مکرون دوست من است و همیشه می‌تواند با من دیدار داشته باشد اما ما برنامه کاری بسیار شلوغی داریم و متاسفانه مجبور شدیم برخی از آنها را لغو کنیم.

بنابر گزارش پایگاه اینترنتی کاخ سفید، ترامپ در پاسخ به سوالی درباره تلاش امانوئل مکرون برای میانجیگری میان تهران و واشنگتن و اینکه آیا او از این تلاش‌ها حمایت می‌کند، بیان کرد: ما نیازمند میانجی نیستیم. ایران می‌خواهد کاری انجام دهد و من فکر نمی‌کنم که به میانجی نیاز داشته باشیم. او دوست من است اما به دنبال میانجی نیستیم.

او همچنین در پاسخ به سوالی درباره احتمال دیدار با حسن روحانی رئیس‌جمهوری ایران در نیویورک تصریح کرد: ما هیچ برنامه کاری برای این دیدار نداریم. برخی گفته‌اند که آنها مایل به دیدار هستند. صحبت‌هایی درباره یمن وجود داشت. خیلی ناگهانی آنها می‌خواهند از یمن خارج شوند و این چیز خوبی است. من این را مدتی پیش شنیدم. رئیس‌جمهور آمریکا افزود: باید ببینیم چه می‌شود اما درحال‌حاضر هیچ برنامه‌ریزی (برای دیدار) وجود ندارد. ترامپ در پاسخ به اینکه چرا برگزاری چنین دیداری را غیرمحتمل ندانسته است، گفت: من هرگز چیزی را غیرمحتمل نمی‌دانم. چرا باید چنین کاری کنم.

به‌دنبال درگیری با هیچ کشوری نیستیم

رئیس‌جمهور آمریکا درباره احتمال وقوع جنگ میان این کشور و ایران تاکید کرد که آمریکا به‌دنبال درگیری با هیچ کشوری نیست. دونالد ترامپ حین ورود به نشست مجمع عمومی سازمان ملل در جمع خبرنگاران در پاسخ به سوالی درباره احتمال وقوع جنگ میان تهران و واشنگتن گفت: باید ببینیم چه پیش می‌آید.

ما به‌دنبال جنگ با هیچ کشوری نیستیم. او همچنین گفت: آمریکا درخصوص ایران در موضع قدرتمندی قرار دارد. من فکر می‌کنم ایران می‌خواهد کاری انجام دهد که اگر این کار را انجام دهد، خوب خواهد شد. از نظر من درباره ایران عملکرد خوبی داشته‌ایم. ترامپ گفت که باید دید که ایران چکار می‌کند؛ اما صرف نظر از همه چیز آمریکا تجربه عراق را تکرار نخواهد کرد. ترامپ در این سخنرانی ایران را «کشور پیشگام در حمایت از تروریسم» خواند و مدعی شد که ایران یکی از «بزرگ‌ترین چالش‌ها» را برای ملل صلح‌دوست دنیا ایجاد کرده است. ترامپ همچنین مدعی شد که ایران به‌دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای است. او گفت: «هرگز نباید اجازه داد این اتفاق بیفتد.

من برای جلوگیری از دستیابی ایران به سلاح هسته‌ای آمریکا را از توافق هسته‌ای خارج کردم.» ترامپ در ادامه مدعی شد: «همه کشورها مسوول هستند که اقدام کنند. هیچ کشور مسوول نباید از خونریزی‌های ایران حمایت کند.» او اضافه کرد: «وقت آن است که سران کشور ایران خواسته‌های مردم این کشور را در اولویت قرار دهند.» او تحریم علیه بانک مرکزی ایران را بالاترین سطح تحریم علیه این کشور دانست که واکنشی به حملات به عربستان بوده است.

آمریکا باید امتیاز بدهد

از سوی دیگر، «سرگئی ریابکوف» معاون وزیرخارجه روسیه گفت: ایالات‌متحده نباید فقط سلب (امتیاز) کند، بلکه باید چیزی به ایران بدهد تا بتواند با ایران توافق کند. درحالی‌که رهبران جهان برای شرکت در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک جمع شده‌اند، برخی طرف‌های برجام از جمله کشورهای آلمان، فرانسه و انگلیس از توافق جدید با ایران سخن گفته‌اند.  معاون وزیرخارجه روسیه تاکید کرد که آمریکا نباید فقط به فکر امتیاز گرفتن از ایران باشد، بلکه باید امتیاز هم بدهد.

به گزارش فارس به نقل از اینترفکس، «سرگئی ریابکوف» معاون وزیرخارجه روسیه تاکید کرد که آمریکا نباید فقط به فکر گرفتن امتیاز باشد، بلکه برای توافق با ایران باید امتیاز بدهد. ریابکوف گفت: «ایالات‌متحده نباید فقط سلب (امتیاز) کند، بلکه باید چیزی به ایران بدهد تا بتواند با ایران توافق کند.»

ملاقات از پیش تعیین نشده مرکل با روحانی

در ادامه دیدارهای حسن روحانی در نیویورک، معاون ارتباطات دفتر رئیس‌جمهور در توییتی از ملاقات آنگلا صدراعظم آلمان با رئیس‌جمهوری ایران خبر داد. پرویز اسماعیلی تاکید کرد: این دیدار جزو ملاقات‌های تنظیم شده از قبل نبود. این اولین دیدار مرکل با یک رئیس‌جمهور ایران پس از به قدرت رسیدن در سال ۲۰۰۵ است که ساعت ۱۰ به وقت محلی در محل اقامت حسن روحانی صورت گرفت. در ادامه این دیدارها شینزوآبه نخست‌وزیر ژاپن نیز با حسن روحانی ملاقات کرد.