سفر روحانی به ژاپن و دیپلماسی هراسی

پیشینه تاریخی روابط خارجی ایران تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی، بیانگر سلطه‌جویی و تمایل بیگانگان به اعمال دیدگاه‎های یکجانبه خود نسبت به کشور ما بوده است. مثال‎ها و مصداق‎های زیادی وجود دارد که سبب شده جریان دیپلماسی هراسی در کشور تقویت شود تا همچنان با دیده تردید نسبت به روابط خود با بیگانگان بنگریم. اگرچه به هر میزان که در موضوع روابط خارجی حساسیت به خرج دهیم و در ایجاد رابطه با سایر کشورها دقت به عمل بیاوریم، امر خوب و مفید برای ملت ایران و سرزمین ما است اما، اینکه به دلیل بیم روابط سلطه جوی بیگانگان بر ایران، هرگونه ارتباطی با آنان را متوقف کنیم، زیان‎هایی را متوجه کشور خواهد کرد.

نگارنده با تأیید برخی مصادیق سلطه‌جویی در روابط ایران با بیگانگان که در طول تاریخ رخ داده، سیطره یافتن این بیم و هراس را بر مسائل دیپلماسی مضر و نامناسب می‎دانم. چرا که اگر اعتماد و اطمینان به دستگاه دیپلماسی کشور و ایمان به نخبگان اجرایی و سیاسی کشور وجود داشته باشد که دارد، باید بدانیم که آنان در راستای منافع ملی روابط خارجی را دنبال خواهند کرد؛ ولو اینکه طبق آنچه در چند روز اخیر و در آستانه سفر رئیس جمهوری ایران به ژاپن رخ داده و برخی رسانه‎ها از خط دهی امریکایی‎ها برای این دیدار می‎گویند، گفت‌وگویی هم صورت بگیرد و در آن امریکایی‎ها به کشور طرف مقابل ایران مسائلی را پیشنهاد داده و یا حتی دیکته کرده باشند. این اتفاق لزوماً به معنای پذیرش شرایط آنها از طرف ایران نیست.

سفر حسن روحانی به ژاپن در حالی صورت می‎گیرد که اوضاع اقتصادی ناشی از اعمال تحریم‌‏ها خیلی‏‌ها را در انتظار گشایش اوضاع نگه داشته است. این در حالی است که حل مسائل و راه برون رفت از بحران اقتصادی در دستان هیچ کشوری ولو ایالات متحده امریکا نیست. کشور ما آن گونه هم که گمان می‎رود، در بحران و بن‌بست نیست. اگر مسائل و مشکلاتی هم پیش روی کشور قرار دارد، کلید حل آن در دست ملت ایران و مسئولان ایرانی است. این گونه نیست که نقش تحریم‎ها را بر اقتصاد ایران نادیده بگیرم ولی باید بر این باور باشیم که حل مسائل ما در اختیار خودمان است. قدرت‎هایی می‎توانند از بحران‎ها خارج شوند که به میان مردم بازگردند.

مشروعیت یافتن حاکمان از سوی مردم بالاترین و مهم‌ترین راهکار برای دولت‎هاست. اعتقاد به توان داخلی و کمک به تولیدکنندگان از دیگر مواردی است که می‎تواند به خروج کشور از وضعیت فعلی کمک کند. البته بخش عمده‎ای از این تعلل به شیوه مدیریتی کشور باز می‎گردد و چاره‌ای وجود ندارد جز اینکه مدیران ناکارآمد جای خود را به افراد دیگری بدهند.

مشکل اقتصادی کشور ما از دریچه دیگری نیز قابل رفع و رجوع است. بسیاری از نهادها، شرکت‌ها و مؤسسات بر بودجه عمومی کشور سایه انداخته اند که هیچ رویشی برای ملت ایران در پی نداشته است. این نهادها در حوزه‏‌های مختلفی از سیاسی گرفته تا فرهنگی حضور دارند که با عناوین پژوهشی و تبلیغاتی و استراتژیک از بیت‎المال تغذیه می‎شوند و براساس میزان نزدیکی آنان به کانون قدرت از آن بهره‌‏مند می‌شوند. چنانچه مبارزه با فساد با پاکسازی کامل در دستگاه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی صورت بگیرد می‎تواند یکی از روش‌های بهبود وضعیت اقتصادی کشور باشد. زمانی که توانستیم این سری از مسائل را در کشور حل و فصل کنیم، آن وقت است که باید به سراغ موضوعات بین‎المللی برویم و اینجاست که پای روابط خارجی به میان می‎آید.

ایران یک بازیگر عادی در صحنه جهانی است که رفتار غیرعادی نمی‎کند و هیچ عملی که موجب به خطر انداختن صلح و امنیت بین‎المللی شود هم انجام نداده است. اما در همین شرایط دو گروه در تلاش هستند که چهره مثبت به دست آمده ایران در عرصه جهانی را از بین برده و از این طریق ملت ما را زمینگیر کنند. یکی از این دو گروه لابی ریاض و تل‌آویو  است و گروه دیگر رقبای داخلی. رقبایی که برخی از روی ناآگاهی دست به اقداماتی می‎زنند و برخی هم ممکن است به عنوان کارگزاران دشمن در ایران فعالیت کنند که ما خبر نداشته باشیم.

فعالیت‎های تخریبی این دو گروه بیرونی و درونی می‎تواند سبب مشکلاتی برای کشور شود که باید تدبیری برای مقابله با آن به کار برد. به هر حال روابط حسنه با همه کشورها بخصوص کشوری مانند ژاپن می‌‏تواند برای ملت ایران ثمرات خوبی داشته باشد. اینکه ژاپن از امریکا دستور می‎گیرد، به ما ربطی ندارد. اما اینکه در ایران چه تصمیمی در ارتباط با میزان رابطه خود با ژاپن می‎گیریم، نشان دهنده این است که در دستگاه دیپلماسی چقدر به نفع ایران عمل خواهد کرد.

مهدی ذاکریان

کارشناس مسائل سیاست خارجی