تبعات خروج از پروتکل الحاقی؛ خروج از پروتكل اشتباهی ديگر مانند FATF!

یوسف مولایی تحلیلگر مسائل حقوق بین المللبر اساس موازین حقوق بین الملل می گوید: هر کشوری حق دارد و مجاز است که از هر معاهده یا سازمان بین المللی که اراده کند خارج شود. منتها در بعضی از معاهدات مثل NPT سخت گیری هایی در یکی از مواد آن پیش بینی شده که طی آن کشوری که می خواهد خارج شود باید صرفا به علت منافع حیاتی خود این معاهده را ترک کند. به عبارت دیگر توجیه کند که ادامه حضورش در NPT به منافع حیاتی ملی آن کشور لطمه وارد خواهد کرد. این شرطی است که در معاهدات دیگر وجود ندارد. هیچ معاهده ای به اندازه NPT در مورد خروج سختگیری نمی کند. با این وجود بعد از اینکه کره شمالی از این معاهده خارج شد آژانس بین المللی انرژی اتمی و شورای حکام از شورای امنیت خواستند که در خصوص مسئله خروج سختگیری بیشتری انجام گیرد. برای این که NPT نه معاهده ای معمولی که پیمانی امنیتی و نظامی است.

حال اگر ایران از این معاهده خارج شود سوءظن هایی که در مورد فعالیت هسته ای ایران بی جهت تبلیغ می شود افزایش یافته و این خطر وجود دارد که از مسیر فعالیت صلح آمیز هسته ای خارج شود. این رویه این اتهامات را تقویت می کند و امکان اجماع بین المللی برای آمریکا بیش از پیش فراهم خواهد شد. ایران با اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی و در قالب برجام توانست نسبت به شفاف بودن فعالیت صلح آمیز هسته ای خود به اعتمادسازی بپردازد و آژانس بین المللی انرژی اتمی و سایر کشورهای دنیا مطمئن شدند که فعالیت ایران شفاف است و از مسیر فعالیت صلح آمیز هسته ای منحرف نمی شود.

حال چنانچه به هر نحوی بخواهیم اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی را کنار بگذاریم در حقیقت امکان بازگشت سوءظن و بدگمانی هایی که قبل از انعقاد برجام علیه ایران وجود داشت و معمولا تحت شیطنت آمریکا بود، وجود دارد و این اتهامات علیه ایران بیشتر شنیده و توجه خواهد شد. اگر آمریکا موفق به ایجاد این فضا علیه ایران شود و در جهت اتهامات سنگینی که به ایران وارد می کند مخاطبین خود را بدرستی متقاعد کند در آن صورت پرونده ایران مجددا در شورای حکام مطرح شده و قطعنامه های جدیدی علیه کشورمان به تصویب میرسد و بعد از آن نیز بعنوان یک نگرانی جهانی احتمالا پرونده به شورای امنیت می رود. در آن جا نیز بستگی دارد که فضای سیاسی چطور و روسیه و چین موضعی در این خصوص اتخاذ کنند. اگر این دو کشور نیز آمریکا را همراهی کنند آن زمان خواهد بود که شورای امنیت علیه کشورمان قطعنامه جدیدی را به تصویب خواهد رساند. در نتیجه اگر ایران بخواهد پروتکل الحاقی را کنار بگذارد یا از برجام خارج شود تمام مسائلی که به نوعی در چارچوب برجام حل شده بود دوباره بعنوان اتهامات علیه ایران فعال خواهد شد. هر چند خروج از NPT یا کنارگذاشتن پروتکل الحاقی به ضرر ایران است ولی ایران نیز وقتی پروتکل را رعایت می کند طرف های دیگر برجام پاسخ شایسته و مناسبی به این همراهی ایران نمی دهند.

یعنی ما در مسیر استفاده از امکانات آژانس در حوزه همکاري های فنی تعلیق تحریم ها تقریباً دستاوردی نداریم. به عبارت دیگر ایران تعهدات خود را انجام می دهد ولی طرف های دیگر مخصوصا ایالات متحده آمریکا و در قسمت هایی هم اروپا تعهدات برجامی خود را انجام نمی دهند. در حقیقت کشور ایران در مقابل اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی انتظار دارد که کشورهای دیگر نیز تعهدات خود را در قالب برجام به اجرا بگذارند و تحریم های علیه ایران به حالت تعلیق درآید. ایران در وضعیتی قرار دارد که اگر پروتکل را اجرا نکند متضرر می شود و از طرفی پروتکل را هم اجرا کند باز هم دستاوردی ندارد. با این حال عدم اجرای پروتکل الحاقی ضرر بیشتری را متوجه ایران خواهد کرد.

خروج از پروتكل اشتباهی دیگر مانند FATF

یکی از بحث برانگیزترین بحث های مجلس یازدهم در عرصه سیاست خارجی در این روزها پروتکل الحاقی است. ایران از سالها قبل پروتکل الحاقی را داوطلبانه اجرا کرده است. بر اساس این پروتکل هر کشوری که آنرا می پذیرد باید در پارلمان خود آن را به تصویب رسانده تا وجهه قانونی پیدا کند و از ضمانت اجرائی کافی نیز برخوردار باشد. ایران هنوز این راه را نرفته است و باتوجه به اقدام شورای حکام در برگزاری جلسه علیه ایران و صدور بیانیه، بعید هم بنظر میرسد که جمهوری اسلامی بخواهد قانونی سازی پروتکل الحاقی را اجرا کند. یکی از مهم ترین تعهدات پروتکل الحاقی این است که کشورهای عضو آژانس بعد از پذیرش پروتکل الحاقی موظف هستند اطلاعات بیشتری در مورد فعالیت های هسته ای و هرگونه فعالیت مرتبط با آن من جمله اطلاعات تحقیق و توسعه برنامه هسته ای، تولید اورانیوم و توریوم و هرگونه واردات و صادرات مرتبط با برنامه هسته ای خود را به آژانس ارائه دهند.

همچنین پروتکل الحاقی به بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی، دسترسی وسیع تری در بازرسی ها می دهد. در حال حاضر نمایندگان مجلس یازدهم به دنبال امضای طرحی هستند که دولت را ملزم به خروج از پروتکل الحاقی می کند. حتی بعضی از آن ها بر این باور هستند که باید مسئله خروج از برجام در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی بررسی تخصصی شود؛ اقداماتی که به گفته بسياري از صاحب نظران شرایط کشور را در عرصه بین المللی و به تبع آن در داخل به شدت سخت تر خواهد کرد.

در راستای بررسی این مسائل «آرمان ملی» گفت و گویی با مرتضی مکی، کارشناس مسائل بین الملل داشته است که در ادامه می خوانید.

خارج شدن از پروتکل الحاقی چه تبعاتی برای ایران در پی خواهد داشت؟

در قبال بدعهدی دولت های اروپایی در خصوص تعهداتی که در ذیل برجام داده اند و خروج آمريکا از برجام همواره این سؤال در ذهن بسياري مطرح بود که ایران چه واکنشی به این اقدامات نشان خواهد داد. ایران باید قطعاً در این راستا برای حفظ جایگاه خود و دریافت حقوقش عکس العمل هایی نشان دهد ولی قطعاً تصمیمات شتاب زده در این عرصه به ضرر ایران تمام خواهد شد. هر تصمیم نادرستی در این زمینه میتواند تبعات سیاسی، امنیتی و اقتصادی سنگینی برای ایران داشته باشد. نمایندگان مجلسی که اظهار می کنند ایران باید از پروتکل الحاقی و NPT خارج شود باید تبعات امنیتی و سیاسی سنگین این خروج را در نظر بگیرند. ایران سال پیش به FATF ملحق نشد و امروزه دارد تبعات سنگین آن را تحمل می کند. اشتباهی که در FATF رقم خورد نباید در مورد پروتکل الحاقی تکرار شود. بلوکه شدن پول ایران در سایر کشورها به دلیل عدم تصویب FATFرقم خورد و این امر سبب شد تا امروزه در تنگنا قرار گیریم. خروج از پروتکل الحاقی تامین کننده منافع ملی و امنیت ایران نیست.

پذیرش پروتکل الحاقی از سوی ایران چه دستاوردهایی داشت؟ آیا در این برهه زمانی خارج شدن از آن اقدام درستی است؟

ایران بصورت داوطلبانه پروتکل الحاقی را پذیرفت و هنوز مورد تصویب مجلس قرار نگرفته است. این اقدام باعث شد تا اجماع جهانی علیه برنامه هسته ای صلح آمیز ایران از بین برود. اگر مجلس تصمیمی برای خروج از پروتکل الحاقی دارد باید در زمان بندی آن تجدیدنظر کند. ایران باید تا انتخابات ماه نوامبر صبر کند و بعد از آن تصمیم گیری کند. این اقدام میتواند بیشتر منافع ملی را تامین کند. نباید بگونه ای رفتار کرد که بار دیگر جهان نسبت به ایران بدبین شود و مکانیزم ماشه علیه ایران فعال شود. آمريکا با فشار حداکثری به دنبال این است که ایران از پروتکل الحاقی و برجام خارج شود تا اجماع جهانی علیه آن ایجاد کند و از لغو تحریم های تسلیحاتی ایران در ماه اکتبر جلوگیری کند. خروج ایران از پروتکل الحاقی اروپا را به سمت آمریکا سوق می دهد و اروپا و آمریکا علیه ایران متحد خواهند شد. دشمنان ایران به دنبال بهانه ای هستند تا علیه ایران اقداماتی انجام دهند. قطعاً خروج از پروتکل الحاقی یک جنگ روانی گسترده علیه ایران در منطقه و جهان رقم خواهد زد. خروج از پروتکل الحاقی ادعای آمریکا مبنی بر عدم پایبندی ایران به تعهداتش را به جهانیان ثابت می کند. در منطقه نیز قطعا عربستان سعودی با تمام توان از این اقدام سوءاستفاده خواهد کرد و هجمه های خود را علیه ایران بیشتر می کند.

سیاست اروپا در قبال ایران چه تغییراتی کرده است و با خارج شدن از پروتکل الحاقی چه اتفاقی خواهد افتاد؟

در چند هفته گذشته شاهد هستیم که کشورهای اروپایی در قبال ایران یک سیاست ابهام برانگیز در پیش گرفته اند. به شکلی که از یک سو به صورت مداوم خواستار حفظ برجام هستند و از سوی دیگر نیز فشارهایی بر ایران بخاطر بازدید از بعضی سایت ها و پروتکل الحاقی وارد می کنند. برجام از همان ابتدا مشخصا در خصوص برنامه هسته ای ایران بوده است و قرار بر این نبود تا به موارد دیگر تسری پیدا کند. ایران به همین رفتارهای ابهام آمیز اروپا واکنش نشان داده و این به آن معنا است که رفتارهای فعلی اروپاییان سبب ازبین رفتن برجام می شود. در ادامه و بعد از برجام نیز تبعات زيادي در منطقه برای بسياري کشورها به وجود می آید.

ایران همانطور که به اروپا هشدار می دهد باید نیز مراقب باشد تا در زمین آمریکا و رژیم صهیونیستی نیز بازی نکند و هم چنان حفظ برجام با اقتدار باشیم. اروپا به خوبی از مواضع ایران آگاه است و می داند چه تغییراتی در مجلس ایران به وجود آمده است و می داند که اگر برجام پابرجا نباشد باید هزینه های سنگین سیاسی و امنیتی پرداخت کنند. این سیاست ابهام آمیز اروپا به صورت موقت میتواند کارایی داشته باشد ولی در بلندمدت چاره ساز نیست. اروپا به احتمال زیاد علیه ایران برای بازگرداندن کلیه تحریم ها مواضعی اتخاذ نخواهند کرد، در صورتی که ایران نیز از پروتکل الحاقی خارج نشود.