اگر دولت روحانی برجام را به نتيجه نمی‌رساند، چه می‌شد؟

 شاید تصورش سخت باشد که اگر برجام نبود چه می‌شد. برای تصور این فاجعه کافی است به فروش نفت در دوران تحریم فکر کنیم. ایران فقط اجازه فروش یک‌ میلیون بشکه نفت را داشت آن هم فقط به شش کشور. این همه ماجرا نیست؛ قرار بود در ادامه افزایش ناجوانمردانه تحریم‌ها، فروش نفت ایران به صفر برسد. سناریوی فروش نفت به میزان «صفر» به تنهایی هراس‌انگیز است و دیگر نیازی به گفتن بیشتر نیست بااین‌حال مرور چند دستاورد برجامی برای جلب توجه دلواپسان و رفع دلواپسی آنها خالی از لطف نیست

برجام و صادرات نفت

**میانگین واردات نفت هند از ایران در سال ٢٠١٦ نسبت به سال ٢٠١٥، بیش از دو برابر افزایش یافته که براساس گزارش رویترز از دهلی‌نو، افزایش خرید پالایشگران هندی از ایران ناشی از رفع تحریم‌های کشورمان بوده است. ایران هم‌اکنون چهارمین تأمین‌کننده نفت هند است.

**براساس گزارش مدیریت امور اوپک و ارتباط با مجامع انرژی وزارت نفت، صادرات نفت ایران به چین در اکتبر سال ٢٠١٦ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته (پیش از اجرای برجام) بیش از دو برابر افزایش یافته و ایران به چهارمین تأمین‌کننده نفت بزرگ‌ترین بازار نفت دنیا (چین) بدل شده است.

**میزان صادرات نفت ایران به اروپا که پیش از برجام عملا متوقف شده بود، امروز به بیش از ٧٠٠‌ هزار بشکه در روز رسیده است و شرکت ملی نفت ایران در این مدت با هفت شرکت بزرگ شامل توتال فرانسه، ساراس ایتالیا، هلنیک پترولیوم یونان، لوک‌اویل روسیه، سپسای اسپانیا، انی ایتالیا و تاپراش ترکیه قراردادهای بلندمدت فروش نفت امضا کرده است.

برجام و تولید نفت و گاز

**روند توسعه میدان گازی پارس جنوبی پس از اجرائی‌شدن برجام شتاب گرفت و امروز ایران با برداشت بیش از ٥٠٠‌ میلیون مترمکعب گاز از این میدان مشترک، در یک قدمی قطر قرار گرفته است.

**روند تولید از میدان‌های مشترک غرب کارون پس از اجرائی‌شدن برجام شتاب گرفت و در همین یک‌سال اخیر، سه طرح توسعه‌ای شامل فاز اول طرح توسعه میدان یادآوران، فاز اول طرح توسعه میدان آزادگان شمالی و طرح توسعه میدان یاران شمالی به بهره‌برداری رسیده است. ظرفیت برداشت نفت از میادین غرب کارون امروز به بیش از ٣٠٠‌ هزار بشکه در روز رسیده است.

برجام و انتقال فناوری

**پس از اجرائی‌شدن برجام، حدود ١٥ یادداشت تفاهم بین شرکت ملی نفت ایران و شرکت‌های بین‌المللی فعال در صنعت نفت جهان امضا شد و ایران از این فرصت برای دستیابی به بهترین طرح جامع توسعه برای توسعه میدان‌های نفت و گاز خود بهره برد.

** اگر امروز صنعت نفت ایران به انتقال فناوری‌های روز در حوزه‌های مختلف به‌ویژه در زمینه پیاده‌سازی روش‌های ازدیاد برداشت نفت امیدوار شده، به این دلیل است که با اجرای برجام، مسیر برای تعاملات بین‌المللی و بهره‌مندی از فناوری‌های روزآمد دنیا هموار شده است.

** متوسط ضریب بازیافت در مخازن نفتی ایران ٢٤,٥ درصد است و این ضریب در برخی مخازن از پنج درصد تجاوز نمی‌کند. ایران برای دستیابی به روش‌های ازدیاد برداشت و احیای میادین قدیمی خود نیازمند بهره‌مندی از فناوری‌های نوین و تعامل با شرکت‌های بین‌المللی برخوردار از این فناوری‌هاست. اگر برجام نبود، تحقق هدف ازدیاد برداشت از میدان‌های قدیمی دست‌نیافتنی می‌ماند.

**خلا تأسیسات فشارافزای گاز در دریا، یکی از مهم‌ترین چالش‌های صنعت نفت ایران در میدان گازی پارس جنوبی است؛ چالشی که رفع آن فقط در گرو بهره‌مندی از فناوری‌های روز بین‌المللی است و به واسطه اجرای برجام و فراهم‌شدن امکان تعاملات بین‌المللی، شرکت ملی نفت ایران با کنسرسیومی متشکل از توتال فرانسه، سی‌ان‌پی‌سی چین و پتروپارس، توافق‌نامه همکاری امضا کرد و به‌این‌ترتیب، مقدمات ساخت نخستین سکوی فشارافزا و انتقال فناوری آن به کشور برای اولین‌بار در کشور فراهم شد.

برجام و مدیریت هزینه‌ها

** صرفه‎جویی در هزینه‎ها از مهم‌ترین دستاوردهای برجام بوده است به‌طوری‌که در سال‎های تحریم، برخی کالاها چندبار سفارش داده می‎شد و گاه کالای تقلبی به ایران می‌دادند، آن هم با دو یا سه برابر ارزش واقعی کالاها؛ اما پس از برجام امکان خرید مستقیم از فروشنده اصلی فراهم شد.

** توربین‌ها و دستگاه‌های توقیف‌شده صنعت نفت ایران در خارج از کشور، پس از اجرای برجام آزاد شد.

** پس از اجرائی‌شدن برجام، اولین هیئت خارجی که به ایران وارد شد، آلمانی‌ها بودند که با استمرار مذاکرات دو طرف، زیمنس متعهد شد نسبت به آزادسازی تجهیزات بلوکه‌شده ایران اقدام کند. به‌این‌ترتیب با توافق طرفین، چندین دستگاه کمپرسور ساخت زیمنس، به ایران تحویل داده شد.

** با اجرائی‌شدن برجام، مقادیر زیادی لوله، اتصالات و شیرآلات اینکونل و دمنده‌های هوای واحد گوگردسازی که همه از تجهیزات ساخت شرکت‌های معتبر اروپایی است، برای استفاده در فرایند توسعه فازهای ١٧، ١٨، ١٩، ٢٠ و ٢١ وارد کشور شد.

برجام و مدیریت درآمدها

** اگر برجام نبود، ایران همچنان با مشکلات عدیده‌ای برای دریافت عواید حاصل از فروش نفت خود دست‌وپنجه نرم می‌کرد. این در حالی است که امروز مشکلی در این زمینه وجود ندارد.

** تحریم‌ها فضا را برای سودجویی برخی فرصت‌طلبان فراهم کرده بود به‌طوری‌که در دولت قبل به بهانه دورزدن تحریم‌ها و توسعه صنعت نفت در شرایط تحریم، مبالغ  درخور ‌توجهی از دارایی‌های مردم را این سودجویان به تاراج بردند؛ اما با حذف واسطه‌های فروش نفت در دولت یازدهم، فرایند صادرات نفت خام به ‌گونه‌ای انجام می‌شود که راه بر این دست از فرصت‌طلبی‌ها بسته شده است. حال فکر کنید اگر روال قبل ادامه می‌یافت، با توجه به روند فزاینده صادرات نفت خام در پسابرجام، چه آینده‌ای در انتظار منابع مالی حاصل از فروش نفت بود؟!

برجام و آثار مثبت اقتصادی

** رشد اقتصادی کشور در نیمه نخست امسال به ٦,٥ درصد رسیده که دو درصد از این رقم، سهم نفت بوده است؛ سهمی که اگر برجام اجرائی نمی‌شد و روند تولید و صادرات نفت ایران روی نمودار صعودی قرار نمی‌گرفت، دور از دسترس بود.

** رشد اقتصادی کشور در نیمه نخست امسال به ٦,٥ درصد رسیده و این در حالی است که پیش‌تر صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده بود: افزایش تولید و صادرات نفت ایران سبب می‎شود رشد اقتصادی کشورمان در سال ٢٠١٦-٢٠١٧ از شش درصد فراتر رود. برجام، فضا را برای تولید و صادرات نفت مساعد کرد.

** دولت در هشت ماه ابتدای امسال، بیش از ٢٠‌ هزار‌ میلیارد تومان منابع مالی به طرح‌های عمرانی اختصاص داده است و پیش‌بینی می‌شود این رقم تا پایان سال به ٤٠‌ هزار‌ میلیارد تومان برسد. اگر برجام نبود و به دنبال آن، افزایش تولید و صادرات نفت محقق نمی‌شد، معلوم نبود بدون درآمدهای نفتی، چه میزان اعتبار به طرح‌های عمرانی اختصاص یابد.

 برجام و رشد شرکت‌های ایرانی

** اگر برجام نبود، صادرات نفت ایران به صفر می‌رسید و اگر صادرات صفر می‌شد، استفاده از ظرفیت‌های صنعت نفت کشورمان کاهش می‌یافت و به دنبال آن، علاوه بر بحرانی که شرکت‌های تابعه وزارت نفت را درگیر می‌کرد، شرکت‌های داخلی که به انحای مختلف در صنعت نفت کشور فعالیت می‌کنند، دچار رکود می‌شدند. اما با اجرای برجام، فضا برای افزایش تولید و صادرات نفت خام ایران مساعد شد و اکنون شرکت‌های داخلی بیش از هر زمان دیگری به آینده کسب‌و‌کار خود خوش‌بین هستند.

** پاگرفتن شرکت‌های اکتشاف و تولید ایرانی را شاید نتوانیم دستاورد مستقیم برجام تلقی کنیم، اما بدون تردید اگر برجام اجرائی نمی‌شد و راه برای تعامل با شرکت‌های بین‌المللی هموار نبود، قراردادهای جدید نفتی نیز قابلیت اجرا پیدا نمی‌کرد و ایجاد شرکت‌های اکتشاف و تولید در داخل کشور نیز از دستور کار خارج می‌شد. امروز صنعت نفت ایران برای نخستین‌بار در تاریخ بیش از صدساله خود، به شکل‌گیری شرکت‌های ای‎اندپی داخلی امیدوار شده است.

بازخوانی صحبت‌های برخی مسئولان غیرنفتی از برجام در نفت

** علی طیب‎نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی: تا پیش از برجام، اجازه فروش بیش از یک‌ میلیون بشکه نفت را نداشتیم و حتی قرار بود این محدودیت بیشتر شود، اما اکنون با دیپلماسی موفق دولت یازدهم می‌توانیم دو برابر این رقم را به بازارهای جهانی صادر کنیم. (٣٠ آذرماه ٩٥)

** شاپور محمدی، رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار: ایران پس از «برجام» وارد مرحله تازه‌ای از حیات اقتصادی خود شده است و اکنون بازار سرمایه ایران یکی از جذاب‌ترین بازارهای دنیا برای سرمایه‌گذاری است. (١٦ آذرماه ٩٥)

** محمود کتابچی، معاون بازرگانی شرکت انرژی دانا: در زمان تحریم مجبور بودیم اقلام خود را به صورت غیرمستقیم و ٢٠ تا ٣٠ درصد گران‌تر، از شرکت‌های اروپایی خریداری کنیم. (٢٤ آذرماه ٩٥)

** مدیر شرکت ایتالیایی «تناریس»، موقعیت ایران را پس از لغو تحریم‌ها بسیار مثبت ارزیابی کرد و گفت: بسیاری از شرکت‌های اروپایی مایل به ورود به بازار ایران هستند. (٢٤ آذر ٩٥) شرکت تناریس از تولیدکنندگان لوله‌های جداری و مغزی فعال در صنعت بالادستی و پایین‌دستی نفت است.

** عبدالکریم حسین‌زاده، نماینده مجلس شورای اسلامی: افزایش تولید و صادرات نفت ایران، افزایش قدرت چانه‌زنی ایران در اجلاس اوپک و پیروزی در این اجلاس را می‌توان از نتایج برجام دانست.