استعفای ظریف و بازتاب‌های جهانی آن سبب شد که او بتواند خود و کارکردش را محک بزند

نظرسنجی با کمک استعفا 

یکی از مدیران ارشد روزنامه‌های اصلاح‌طلب که پس از دوم خرداد ۷۶ کیفیت و کمیت مطبوعات در ایران را متحول کرد، روزی درسی بزرگ به همه ما داد.

این مرد شریف که به خاطر فشارها مجبور به جلای وطن شد و در همانجا به دیدار معبود شتافت، پیش از مدیریت‌اش بر مطبوعات، مدیریت خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران در توکیو، کنیا و ...را برعهده داشت و توانست ساختارروزنامه‌های تحت مدیریتش را کاملا دقیق و سالم پایه‌ریزی کند که برون داد آن نیاز به بازگویی ندارد.

اما بازگویی درسی که شادروان «محمدباقر ولی‌بیک» به همه ما داد این بود که روزی مدیر ارشد یکی از آن روزنامه‌ها به دلایلی، استعفای خود را تقدیم او کرد و مرحوم ولی‌بیک بلافاصله با استفعای آن مدیر موافقت کرد. وقتی با شگفتی از او پرسیدیم که چرا با استعفای فلانی موافقت کردید، گفت: «در یک سیستم سالم وقتی کسی با مشکل و ایرادی روبرو می‌شود، بهتر است آن را مطرح کند تا قدمی برای رفع برداشته شود. اما وقتی کسی استعفا می‌دهد یعنی فکرهایش را کرده و به این نتیجه رسیده که نمی‌تواند با سیستم موجود کار کند پس، ما هم به کسی اصرار نمی‌کنیم که با وجود مشکلاتش با ما کار کند». این درس صحیح از یک مدیریت سنجیده، تا امروز در خاطره بسیاری از هم نسلان ما باقی مانده است».

حسن روحانی با وجود ایرادهای پرشمار طی ۸ سال ریاست جمهوری، نقاط مثبتی هم در کارنامه دارد و شاید برجسته‌ترین آن، گرفتن پرونده هسته‌ای از شورای‌عالی امنیت ملی و سپردن آن به متولی‌ترین نهاد این حوزه یعنی وزارت امور خارجه بود. بر کسی پوشیده نیست که ساختار نظام جمهوری اسلامی از بدو تاسیس به گونه‌ای است که وزرای کشور، خارجه و اطلاعات با رای و نظر مستقیم رهبری نظام به مجلس معرفی و منصوب می‌شوند پس، محمدجواد ظریف نیز از این قاعده مستثنی نبوده و نیست و اجماع بر روی وزارت او به این دلیل بود که پرونده هسته‌ای نه‌تنها نیاز به دیپلماتی کارکشته داشت بلکه نیاز بیشتر به کسی بود که علاوه‌بر تشخص دولتی به عنوان وزیر، تشخصی قائم به ذات و بین‌المللی هم داشته باشد تا بتواند علاوه‌بر عنوان وزارت از اعتبار جهانی خود نیز برای پیشبرد اهداف نظام استفاده کند و با این اوصاف کمتر کسی غیر از ظریف وجود داشت تا ردای صدارت را بر دوشش بیندازند.

ظریف توانست گفت وگوهای هسته‌ای را به سرانجام برساند، هرچند که براندازان از بیرون و دلواپسان از درون کشور لحظه‌ای حملات خود به او را قطع نکردند. برای مثال یک ره‌یافته به مجلس، فردای استعفای ظریف در مجلس شیرینی پخش می‌کند و همزمان نخست‌وزیر تندروی صهیونیست‌ها در توئیتی می‌نویسد: «ظریف رفت! از دستش راحت شدیم» و این یعنی اوج همراهی و هم‌نظری!

هرچند که دیتاها و داده‌های زیادی از جزییات و چند و چون استعفای ظریف به بیرون درز نکرده و همین درز نکردن موجب شایعات و حدس گمانه‌های بسیار می‌شود چرا که شایعه، فرزند انسداد چرخش سالم اطلاعات است. یکی از نمونه‌های این شایعات نیز، قهر کردن ظریف و متعاقب آن استعفایش به دلیل عدم حضور او در دیدار «بشار اسد» با رهبری، رئیس جمهور و جمعی دیگر بود و نکته قابل تامل حضور سردار سرلشکر قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس در دیدار رئیس جمهور سوریه بود که از دیر باز شایع بود که فرمان سیاست خارجی ایران نه در دست ظریف که در دست‌های سردار سلیمانی است. اما سردار بلافاصله با تاکید بر این نکته که سیاست‌های وزارت خارجه جمهوری اسلامی برعهده وزارت خارجه و شخص محمدجواد ظریف است، خود را از این شایعه مبری کرد.

اما نکته حائز اهمیت در استعفای ظریف و فارغ از شایعاتی مبنی‌بر قهر او برای امتیاز گرفتن یا قدرت نمایی در مقابل مخالفان و شایعات دیگر این بود که ظریف توانست با این استعفا یک «نظرسنجی» جهانی را کلید بزند و مقبولیت و مدیریت خود را به رخ مخالفان داخلی و خارجی بکشد و نشان دهد بهترین گزینه موجود برای وزارت خارجه نظام جمهوری اسلامی ایران است که برخی حمایت‌های جهانی را نیز همراه خود دارد.

حالا ظریف در پوزیشن جدیدی قرار گرفته، پوزیشنی که مخالفانش او را نه در قامت یک کارشناس بلکه در سطح یک کارگزار قلمداد و تحلیل می‌کردند. ظریف پس از استعفا و بازگشت دوباره‌اش باید نشان دهد که کدامیک از این دو کارکرد را برون‌ می‌ریزد، «کارشناسی» یا «کارگزاری»؟

مخالفت رییس جمهور با استعفای ظریف

متن نامه رئیس جمهوری به این شرح است:

بسم الله الرحمن الرحیم

جناب آقای دکتر ظریف

وزیر محترم امور خارجه

سلام علیکم

نامه استعفای مورخ ششم اسفندماه ۹۷ جنابعالی را دیدم. اهتمام جنابعالی به حفظ شان و اعتبار وزارت امور خارجه ، و جایگاه شخص وزیر امور خارجه به عنوان بالاترین مقام مسئول در اجرای سیاست خارجی کشور ، قابل درک و مورد تایید اینجانب است.

وزارت امور خارجه عهده دار روابط خارجی و زمینه‌ساز تحقق امنیت و منافع ملی است. لذا همانطور که بارها دستور داده‌ام تمامی دستگاه‌ها، اعم از دولتی و یا حاکمیتی باید در هماهنگی کامل با این وزارت، در زمینه روابط خارجی باشند.

از زحمات و تلاش‌های بی وقفه جنابعالی در دوران تصدی مسئولیت سنگین وزارت امور خارجه، در دولت یازدهم و دوازدهم قدردانی می‌کنم و از آنجا که شما را به تعبیر مقام معظم رهبری «امین، غیور ، شجاع و متدین» و در خط مقدم ایستادگی در برابر فشارهای همه جانبه آمریکا می‌دانم ، پذیرش استعفای جنابعالی را بر خلاف مصالح کشور می‌دانم و با آن موافقت نمی‌کنم.

اینجانب نسبت به فشارهای وارده به دستگاه دیپلماسی کشور ، دولت و حتی رئیس جمهور منتخب مردم به خوبی آگاهم. ما به عهدی که با خدا و ملت بسته ایم ، تا پایان وفادار می مانیم و اطمینان دارم که به فضل الهی از این مرحله سخت عبور خواهیم کرد.

موفقیت های وزارت امور خارجه فقط طی ماه های اخیر در مقابله با توطئه های آمریکا در نیویورک، وین ، بروکسل ، لاهه ، ورشو، مونیخ و ... پیروزی های سیاسی در سطح منطقه ای و بین المللی قابل توجه بوده است. شادی و پایکوبی دشمنان قسم خورده این مردم همچون رژیم صهیونیستی، از استعفای جنابعالی بهترین گواه بر موفقیت «محمد جواد ظریف» و بزرگترین دلیل برای استمرار فعالیت شما در سمت «وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران « است. جنابعالی مورد اعتماد اینجانب و مجموعه نظام جمهوری اسلامی و به خصوص مقام معظم رهبری هستید. شما با قوت ، شجاعت و درایت به مسیر خود ادامه دهید که خداوند با بندگان صالح خود است.

پیام ظریف پس از مخالفت با استعفایش

محمد جواد ظریف در پیامی از مردم و مسوولان قدردانی کرد.

متن پیام محمد جواد ظریف به شرح زیر است:

“دوستان سلام

از محبت‌های سخاوتمندانه و حمایت‌های بی‌دریغ مردم عزیز و دلاور ایران، نخبگان ارجمند و مسئولان محترم در طول دوران خدمتگزاری - به ویژه در سه ساعت گذشته - بسیار سپاسگزارم.

عمری است که دل در گرو خدمت به این مرز و بوم و مردم بزرگ دارم و به عنوان خدمت‌گزاری کوچک هیچ دغدغه‌ای جز اعتلای سیاست خارجی و اعتبار وزارت امور خارجه به عنوان مسئول پیش‌برد سیاست خارجی و خط مقدم دفاع از منافع ملی و حقوق مردم شریف ایران در عرصه بین‌المللی نداشته‌ام.

امیدوارم وزارت امور خارجه با همکاری و همدلی همگان و درایت، هدایت و نظارت مقام معظم رهبری، ریاست محترم جمهوری بتواند کلیه مسئولیت‌های خود را در چارچوب قانون اساسی و قوانین کشور و سیاست‌های کلی با اقتدار و صلابت به انجام برساند. “

هرمز شریفیان