آیا واقعاً روحانی مخالف بازگشت ظریف بود؟!

استعفای ظریف را نمی‌توان به ‌سادگی رها یا به آسانی از آن عبور کرد. این موضوع تنها مختص منتقدان او نیست. اگرچه اشتباه غیرقابل جبران ظریف در زمان‌‌‌بندی این استعفا و هزینه‌‌‌هایی که بر کشور تحمیل کرد بارها مورد اشاره منتقدان ظریف قرار گرفته است اما این ماجرا به خاطر آشکار کردن ابعاد پنهان اختلافات درون دولت، مورد توجه جریان سیاسی مطبوع ظریف، یعنی اصلاح‌‌‌‌‌‌طلبان نیز قرار گرفته است.

بر همین اساس در تازه‌‌‌‌‌ترین گزارشی که یک نشریه اصلاح‌طلب درباره پشت‌پرده استعفای ظریف منتشر کرده، زوایای تازه‌ای از اختلافات ظریف و دفتر حسن روحانی آشکار شده است.

به گزارش «وطن‌امروز»، ماجرا از این قرار است که نمایندگان اصلاح‌طلب مجلس که حضور خود در پارلمان را مدیون توافق محمدجواد ظریف با آمریکایی‌ها می‌دانند، اخیرا با وی دیدار و گفت‌وگو کردند تا از او درباره استعفایش بپرسند؛ استعفایی که حالا به پاشنه آشیل ظریف تبدیل شده و به گواه دوستان و منتقدانش، نشان‌دهنده عدم تکامل سیاسی وی است.

بر اساس گزارش یک نشریه اصلاح‌طلب از محتوای این دیدار، گویا ظریف در این دیدار به دوستانش در مجلس شورای اسلامی گفته است سردار قاسم سلیمانی از قبل او را در جریان سفر بشار اسد به تهران قرار داده بود، منتها به دلیل حساسیت‌‌های امنیتی، زمان دقیق این سفر به ظریف گفته نشده بود؛ که این موضوع قابل درک بوده است.

ظریف اما در ادامه این دیدار توضیح داده که این استعفا بر‌اساس یک دلخوری بوده است. ظریف به دوستان اصلاح‌طلبش گفته است حسن روحانی و محمود واعظی یک تشکیلات موازی با وزارت امور خارجه ایجاد کرده بودند و از این طریق، برخی اقدامات دیپلماتیک دولت را انجام می‌دادند. نکته جالب‌‌‌‌‌‌تر اینکه این نشریه اصلاح‌طلب اذعان کرده است که حسن روحانی با رایزنی‌ها برای بازگشت ظریف و تجدیدنظر در استعفایش بشدت مخالف بوده است اما در نهایت ناچار به این شده از او دلجویی شود تا به سر کارش بازگردد.

نشریه اصلاح‌طلب نوشته است دلیل بازگشت ظریف به محل کارش، پیام شفاهی رهبر انقلاب بوده است؛ پیامی که اصلاح‌‌‌‌‌‌طلبان می‌گویند حاوی این نکته بود که استعفای وزیر امور خارجه به مصلحت نیست و همین پیام شفاهی باعث شده ظریف به سر کارش بازگردد. در ادامه روایت نشریه «صدا» وابسته به حزب کارگزاران درباره اظهارات ظریف و روایت بخشی از پشت‌پرده استعفای وزیر امور خارجه را مرور می‌کنیم.

به گزارش باشگاه خبرنگاران، نشریه «صدا» وابسته به جریان اصلاح‌‌‌‌‌‌طلبان با اشاره به دلایل استعفای ظریف نوشت: «در جلسه اخیر محمدجواد ظریف با فراکسیون امید مجلس، وی گزارشی از دلایل استعفای خود از وزارت امور خارجه ارائه کرده است. ظریف در صحبت‌های خود گلایه‌های شدیدی را متوجه حسن روحانی و رئیس دفتر او، محمود واعظی کرده است».

بر اساس گزارش این نشریه وابسته به اصلاح‌طلبان، ظریف در این دیدار گفته است: «مدتی است روحانی و واعظی تحت عنوان کمیسیون‌های اقتصادی مشترک و میز‌های مطالعاتی کشور‌های دیگر بویژه همسایگان عملاً یک دستگاه سیاست خارجی در نهاد ریاست‌جمهوری شکل داده‌اند و افرادی را با عناوینی چون مشاور و... به کشور‌های دیگر اعزام و میهمانانی را در داخل میزبانی و با آنها مذاکره می‌کنند. همین مسائل باعث شد وقتی ظریف فیلم و عکس دیدار بشار اسد با رئیس‌جمهور و حضور واعظی در جلسه را می‌بیند، کاسه صبرش لبریز شود و بلافاصله استعفا دهد».

نشریه اصلاح‌طلب صدا افزود: «ظریف به نمایندگان اصلاح‌طلب مجلس گفته است قاسم سلیمانی قبلا درباره موضوع سفر بشار اسد به تهران به وی اطلاع داده بود، اما گفته بود به دلایل امنیتی زمان دقیق سفر مشخص نشده است. در نهایت بشار اسد در حالی به ایران آمد که ۳ مسیر انحرافی عراق، ترکیه و سوریه برای او طراحی شده بود و با یک هواپیمای نظامی باری روسی در فرودگاهی ویژه به زمین می‌نشیند. مدت سفر مجموعاً ۵ ساعت و دیدار‌ها ۲ ساعت و نیم بوده است».

نشریه اصلاح‌طلب صدا مدعی شد: «همزمان با دیدار بشار اسد، ظریف با هیأت اروپایی صلح دیدار داشته و ظاهراً به این دلیل، امکان اطلاع‌رسانی به وی فراهم نمی‌شود. البته واعظی و دفتر رئیس‌جمهور هم مدعی است در این‌باره مقصر نبوده و اطلاع دیرهنگام از دیدار، هماهنگ شدن ناگهانی جلسه روحانی و اسد و تصور اینکه هماهنگی از طریق دیگری باید با ظریف انجام شود، عامل این مسأله بوده است».

این نشریه اصلاح‌طلب در ادامه می‌افزاید: «با این حال غیبت ظریف آنقدر عجیب بوده که در دیدار‌ها هم این مسأله مورد سوال قرار می‌گیرد. هدف اصلی از هماهنگی این سفر، نمایش اقتدار و تسلط میدانی دولت بشار اسد و شکستن حصر امنیتی او بوده است اما استعفای وزیر امور خارجه، ناخواسته این دیدار را در فضای سیاسی و رسانه‌‌ای تحت‌الشعاع قرار داد». صدا در ادامه می‌افزاید: «در این حال، یک منبع مطلع به «صدا» گفت ظریف بعد از استعفا، تمام تلفن‌ها را قطع و از حضور در منزل خود هم خودداری می‌کند و به منزل بستگانش می‌رود، در این حال از طریق غلامعلی خوشرو، نماینده ایران در سازمان ملل، با وی تماس گرفته می‌شود. در پی آن با هماهنگی خوشرو و قاسم سلیمانی، متن‌های رئیس‌جمهوری و دستور شفاهی مقام رهبری به ظریف منعکس می‌شود که منجر به بازگشت وی می‌شود».

این هفته‌نامه در پایان تاکید کرده است: «این در حالی است که گفته می‌شود روحانی بشدت از اقدام ظریف عصبانی شده و حتی مخالف رایزنی برای بازگشت او بوده است. در این حال، برخی مشاوران و نزدیکان رئیس‌جمهور به او هشدار می‌دهند در صورت رفتن ظریف، چند تن دیگر از وزرا هم استعفا خواهند داد و عملا چیزی از دولت باقی نخواهد ماند. ظاهراً این هشدار باعث حساسیت روحانی شده و او را واداشته تا متن دلجویانه‌ای را خطاب به ظریف بنویسد و زمینه بقای او را در دولت فراهم آورد. با این حال، گفته می‌شود دریافت پیام شفاهی رهبری و تاکید ایشان بر مصلحت نبودن استعفا در شرایط کنونی، عامل اصلی بازگشت ظریف بوده است».

قرینه‌‌‌هایی برای یک دلخوری

روایت نشریه اصلاح‌طلب مذکور از اظهارات ظریف و همین‌طور روایت آن از شنیده‌هایش بویژه درباره مخالفت روحانی با هرگونه رایزنی برای بازگشت ظریف، از آنجا که متن استعفای ظریف را نقض نمی‌کند؛ می‌تواند محل تامل قرار بگیرد. یک روز پس از اعلام استعفای ظریف، بخش‌‌‌هایی از متن استعفای او منتشر شد.

متنی که سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به آن، تلویحا آن را تایید کرد اما آن بخش از استعفا که منتشر شده نشان می‌دهد ظریف از دفتر روحانی بشدت دلخور بوده است و از اینکه او را برای حضور در دیدار بشار اسد و روحانی دعوت نکرده‌اند؛ بشدت عصبانی بود. این عصبانیت از متن نامه استعفا کاملا مشخص بود. متن منتشر‌شده درباره بخش مربوط به گلایه ظریف از دفتر روحانی به این شرح است:

«با توجه به اقدام در پخش عکس‌‌های ملاقات ریاست‌جمهوری سوریه با حضرتعالی و با توجه به درخواست‌‌های مکرر قبلی برای معاف شدن از این مسؤولیت رسماً از همین ساعت استعفای خود را تقدیم می‌دارم.

جناب آقای رئیس‌جمهور! اگر جنابعالی که در هر زمان که اراده می‌فرمایید بدون توجه به ملاقات‌‌های داخلی و خارجی و متن سخنرانی‌‌های عمومی بنده (حقیر فدوی) را احضار می‌کنید، ذره‌ای برای اعتبار وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در صحنه بین‌المللی ارزش قائل بودید، می‌توانستید پس از ورود آقای بشار اسد (به فرض عدم اطلاع قبلی شما) به دفترتان دستور می‌دادید که بنده را بدون اعلام دلیل، احضار کنند و سپس از ملاقات عکس و فیلم تهیه می‌کردید.

فاصله دفتر من تا کاخ ریاست‌جمهوری ۵ دقیقه است جناب رئیس جمهور».

همانطور که گفته شد؛ انتشار این متن و نیز گزارشی که از اظهارات ظریف در جمع دوستان سیاسی‌‌‌‌اش منتشر شده، با هم همخوانی و تطابق حداکثری دارد. البته پیش از این نیز موضوع اختلاف ظریف و واعظی به عنوان دلیل اصلی استعفای ظریف مطرح شده بود. جالب اینکه خود اصلاح‌‌‌‌‌‌طلبان به این موضوع پرداخته و تصریح کردند که ظریف به خاطر اختلاف با واعظی استعفا داده است.

در همین راستا الیاس حضرتی، نماینده اصلاح‌‌‌‌‌‌طلبان در مجلس شورای اسلامی روز پنجشنبه ۱۶ اسفند درباره دلیل استعفای ظریف اظهار داشت: «ظریف می‌گوید مشکل من دولت و واعظی است نه افراد دیگر».