پایان رویای بانوی آهنین آلمان

 مذاکرات احزاب سياسي در آلمان که خواهان تشکيل دولت ائتلافي به رهبري «آنگلا مرکل»، صدراعظم کنوني، از حزب «دموكرات‌مسيحي» بودند، به شکست انجاميد. انتخابات پارلماني آلمان در ٢٤ سپتامبر که با پيروزي شکننده حزب دموکرات‌مسيحي با کسب کمتر از ٣٣‌درصد آرا و افول ٥,٤١ درصدي اين حزب نسبت به انتخابات دور پيش همراه بود؛ در شرايطي «آنگلا مرکل» را به سمت دولت ائتلافي کشاند که بلافاصله حزب «سوسيال‌دموکرات» به رهبري «مارتين شولتز» اين‌بار به صراحت اعلان کرد که در دولت آينده با حزب دموکرات‌مسيحي وارد ائتلاف بزرگ نخواهد شد.

اين سياست سوسيال‌دموكرات‌ها با توجه به تجربه دولت ائتلافي کنوني که آنان را به دنباله‌روي از مرکل مجبور کرد و در اين انتخابات به‌شدت از سوی رأي‌دهندگان و حتي بدنه سنتي خود با افت آراي ٧,٢٥درصدي و کسب حدود ٢١ درصد تنبيه شدند، تصميم توجيه‌پذیری در حوزه منطق سياسي بود. خروج سوسيال‌دموكرات‌ها از دور بازي براي تشکيل دولت ائتلافي، مرکل را به سمت دو حزب «دموكرات‌هاي آزاد» و حزب «سبزها» کشاند؛ در‌صورتي‌که از همان ابتدا نيز مشخص بود که اين مذاکرات راه همواري را در مسير خود نخواهد داشت.

دولت ائتلافي احتمالي با حزب دموکرات‌هاي آزاد با ١٠,٥ درصد رأي و حزب سبزها به حدود ٩ درصد آرا در اين دوره از انتخابات، در‌صورتي‌که با حزب دموكرات‌مسيحي به توافق برسند، به اکثريت شکننده حدود ٥٢ درصد در پارلمان دست مي‌يابند؛ اما از‌آنجا‌که اختلافات زيادي بين برنامه دموكرات‌هاي آزاد و سبزها وجود دارد، از همان ابتداي شروع رايزني‌ها پيش‌بيني مي‌شد که مذاکرات بسيار دشواري پيش‌رو خواهد بود. نتيجه مذاکرات يکشنبه‌شب که در آخرين روزهاي مهلت تشکيل دولت در آلمان به شکست انجاميد، نشان داد که اين بار بانوي آهنين در زير چکش و سندان اين دو حزب تا حدودي له شده و جدا از اينکه بايد امتيازات بزرگي به اين احزاب بدهد؛ حتي در تناقض و اختلافات بين اين دو حزب هم به‌نوعي گروگان خواهد بود.

بعد از اعلان شکست مذاکرات روز يکشنبه هر کدام از رهبران احزاب حاضر در اين مذاکرات با مقصر دانستن ديگري مواضعي را در پيش گرفتند که آنان را بيش‌از‌پيش از هم دور مي‌کند. با کنارکشيدن دموكرات‌هاي آزاد از ادامه مذاکرات «کريستين ليندنر»، رهبر اين حزب، خطاب به خبرنگاران گفت «حزب او به اين دليل تصميم گرفت از گفت‌وگوها کناره‌‌گيري کند که مصالحه‌ بيشتر را خلاف وعده‌ها و سياست‌هاي انتخاباتي خود مي‌ديد؛ بنابراين بهتر است اساسا کشورداري نکرد تا اينکه اين کار را به ‌شکل غلطي انجام داد».

 اين در حالي بود که همتاي او در حزب سبزها «راينهارد بوتيکوفر» متقابلا حزب دموكرات‌هاي آزاد را متهم به ايجاد فضاي هيجاني و عوام‌‌گرايي، به‌ جاي انجام وظيفه اداره دولت کرده ‌است. آنچه از خروجي مذاکرات به بيرون درز کرده، نشان مي‌دهد که حزب اصلي به رهبري خانم مرکل در مسير اين ائتلاف موسوم به «جامائيکا» با توجه به مباحث مورد اختلاف در مذاکرات حتي چنانچه دور ديگري از مذاکرات نيز برگزار شود کار آساني براي توافق سه‌جانبه بين احزاب حاضر در پيش‌رو نخواهد داشت. مباحث مهمي مانند استفاده از سوخت‌هاي فسيلي که حتي هرگونه تعيين مهلت زماني براي حذف آن با مخالفت دموكرات‌هاي آزاد مواجهه مي‌شد، دست صدراعظم کنوني را در کنفرانس اخير «اقليمي بن» براي ارائه يک تصميم قاطع در تعيين مهلت زماني براي پايان‌دادن به استفاده از سوخت‌هاي فسيلي بسته بود.

از طرف ديگر با توجه به اصرار حزب سبزها مبني بر اجازه براي ورود خانواده پناهندگان سوري به آلمان که با مخالفت قاطع حزب دموكرات‌هاي آزاد و حتي حزب دموكرات‌مسيحي خانم مرکل روبه‌رو شد، ناخرسندي اين حزب را نيز به همراه داشت که مانع از توافق در مذاکرات روز يکشنبه شد. اين در حالي بود که حزب خواهر سوسيال‌مسيحي شاخه ايالت باوارياي حزب دموكرات‌مسيحي، نه‌تنها با اين پيشنهاد سبزها مخالفت کرده که حتي خواهان تعيين سقف و محدوديت در پذيرش مهاجران است.  

آنگلا مرکل با ابراز نارضايتي از فرجام اين مذاکرات گفته است به‌زودي با رئيس‌جمهوري درباره گام‌هاي بعدي براي تشکيل دولت ائتلافي ديدار خواهد کرد و از‌آنجا‌که فرانك والتراشتانماير، رئيس‌جمهوري تشريفاتي آلمان از رهبران حزب رقيب سوسيال‌دموكرات است، از هم‌اکنون گمانه‌زني‌هايي وجود دارد که صدراعظم مي‌خواهد دوباره درخواست مشارکت اين حزب براي تشکيل ائتلاف بزرگ را در دستور کار خود قرار دهد.

 اما از‌آنجا‌که ائتلاف کنوني به‌شدت موقعيت حزب سوسيال‌دموكرات را مخدوش کرده و به پايگاه رأي آن آسيب رسانده، اين کار هم به‌سادگي امکان‌پذير نخواهد بود. دنباله‌روي سوسيال‌دموكرات‌ها در دولت ائتلافي کنوني نه‌تنها براي آنان هيچ دستاوردي را به همراه نداشت که اين حزب را به زاييده‌اي بي‌اراده در خدمت اهداف حزب رقيب و سياست‌هاي خانم مرکل قرار داد.

به‌همين‌دليل مرکل تنها زماني مي‌تواند سوسيال‌دموكرات‌ها را براي تشکيل دولت ائتلافي ترغيب کند که اين بار امتيازات بزرگي را به آنان داده و به مفهوم واقعي کلمه به تقسيم قدرت تمکين کند. از طرف ديگر در صورت ازسرگيري مذاکرات سه‌جانبه فعلي براي تشکيل دولت ائتلافي حتي اگر راهي براي فائق‌آمدن بر اختلافات بين دموكرات‌هاي آزاد و سبزها يافت شود، باز هم مرکل بايد از سهم کيک خود و حزب دموكرات‌مسيحي کاسته و ديگر قيد عنوان بانوي آهنين را بزند. بحران سياسي کنوني در آلمان با توجه به گرايش بخش درخور‌توجهي از رأي‌دهندگان به حزب راست افراطي «آلترناتيو براي آلمان» که در اين دوره از انتخابات موفق به اخذ بيش از ١٢,٥ درصد از آرا شد و بيشترين نيرو را از ريزش حزب مرکل جذب کرد، تهديدي بالقوه و بالفعل است که همواره دولت به رهبري دموكرات‌مسيحي‌ها را تهديد مي‌کند.

در چنين شرايطي اگر مذاکرات به توافق ختم نشود، تنها راه براي مرکل رفتن به سوي تشکيل دولت اقليت خواهد بود که با توجه به بحران سياسي موجود در اين کشور و موضوعات چالش‌برانگيز ملي به نظر نمي‌رسد گزينه مناسب يا قابل‌دوامي تلقي شود. با توجه به همين شرايط و ترسيم فضاي سياسي در آلمان و از آنجا که نظرسنجي‌هاي جديد هم نشان مي‌دهد که در صورت تجديد انتخابات پارلماني تغيير قابل ملاحظه و معناداري در ترکيب آراي احزاب سياسي اين کشور رقم نخواهد خورد، به نظر مي‌رسد بايد با دوره قدرقدرتي آلمان در هژموني بر اتحاديه اروپا بعد از ١٢سال صدراعظمي بانوي آهنين وداع کرد. اين انتخابات پارلماني نه‌تنها در عرصه داخلي دولت برلين را در هر تصويري که در آينده شکل بگيرد، تضعيف کرده که حتي از نقش منطقه‌اي و بين‌المللي آن هم به ميزان زيادي خواهد کاست.  

اردشير زارعي‌قنواتي