پوتین در پی راضی کردن تمام نیروها است

در ماه های اخیر دیپلماسی گسترده ای در خاورمیانه جریان داشته است. ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه، از ترکیه و ایران بازدید کرد. ملک سلمان، پادشاه عربستان سعودی سفری تاریخی به مسکو انجام داد. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه از روسیه دیدن کرد و بار دیگر ۲۲ نوامبر برای نشست سه جانبه سران روسیه - ترکیه - ایران حول محور سوریه، به سوچی در روسیه بازگشت. مذاکرات مختصر پوتین و دونالد ترامپ در حاشیه اجلاس سران اقتصادی اپک در ویتنام و انتشار بیانیه مشترک در خصوص سوریه در حال حاضر سر و صدا و مخالفت های بسیاری به وجود آورده است.

مهمتر از همه، بشار اسد، رئیس جمهور سوریه، در تاریخ ۲۰ نوامبر از روسیه دیدار کرد و صحبت هایی با پوتین و افسران ارشد ارتش انجام داد.

پوتین در خلال مذاکرات با اسد اظهار داشت روسیه، اهدافی را که دو سال پیش در خصوص سوریه اعلام کرده بود، دنبال می کند. این اهداف عبارتند از: حفظ تمامیت ارضی کشور، حفظ ثبات حکومت و نهادهای آن و شکست دادن تروریست ها.

دیدار اسد در این مرحله برای روسیه بسیار مهم بود. اول از همه، مسکو می بایست از همکاری کامل دمشق با کرملین اطمینان حاصل کند. دوم، پوتین می خواست مطمئن شود که اسد، مایل به انجام مذاکرات و مصالحه با دیگر بازیگران منطقه ای و بین المللی از جمله ایران، ترکیه، عراق، ایالات متحده، مصر، عربستان سعودی و اردن است.

صحبت تلفنی پوتین با رهبران قطر، آمریکا، عربستان سعودی، مصر و اسرائیل پس از مذاکره با اسد و مطلع کردن آنان از مذمون مذاکرات، نشان داد که روسیه یک بازیگر شفاف است که دیگر کشورها را در جریان تمام مراحل اقدامات خود گذاشته است و نقش مهمی در مسئله سوریه بازی می کند.

در توافق جدید سه جانبه در خصوص مسئله سوریه که در سوچی برگزار شد، مسکو موفق شد بین تمام بازیگران دخیل در بحران سوریه، با وجود منافع متفاوت و اغلب مخالف، هماهنگی ایجاد کند.

در یادداشت روز ۸ نوامبر، مسکو و واشنگتن بر لزوم ادامه کار مشترک در خصوص سوریه در چارچوب توافقنامه های موجود تأکید کردند. روسیه و ایالات متحده همچنین موافقت کردند که نیروهای خارجی و پیکارجویان را از جنوب غربی سوریه خارج کنند. البته این مورد به گفته سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، به معنای حذف نیروهای ایران و نیروهای شیعه طرفدار ایران نیست چرا که به گفته لاوروف، حضور آنها، به همراه نیروهای روسی، قانونی است.

روسیه به نگرانی های امنیتی ایالات متحده، عربستان سعودی، اردن و اسرائیل، در خصوص گسترش نفوذ ایران در جنوب سوریه پاسخ داد؛ اما در عین حال به دلیل روابط نه چندان بدون مشکل با ایران به دلیل توافق های روسیه با ایالات متحده، پوتین نمی خواهد تهران را ناامید کند. بنابراین همین امر، روسیه را در موقعیتی پیچیده قرار می دهد.

روسیه نفوذ زیادی بر ایران ندارد. ایران هر زمان که احساس کند به حاشیه رانده شده، یا منافعش تأمین نگردیده است، می تواند توافقنامه را به هم بزند. در این صورت، بار دیگر تنش ها بالا خواهد گرفت.

پوتین می خواهد از طرفی ایالات متحده، اسرائیل و عربستان سعودی را با آماده نشان دادن روسیه به حل بحران سوریه، ساکت کند؛ از طرف دیگر نیز نمی خواهد ایران را که یکی از بازیگران پر نفوذ منطقه است از خود دور کند. اما روسیه باید دیر یا زود تصمیم خود را بگیرد.

مذاکرات روسیه با ایالات متحده و اردن، ایران و ترکیه را نگران کرده است. تهران نگران فشار آمریکا و اسرائیل بر مسکو، برای خارج کردن نیروهای ایران از جنوب سوریه است. آنکارا نگرانی های جدی در رابطه با کردهای سوریه دارد. همچنین این دو کشور از اینکه روسیه بدون رضایت آنان مذاکره انجام داده است، خوشحال نیستند.

هدف جلسه ۲۲ نوامبر در سوچی، پر کردن شکاف بین مسکو، آنکارا و تهران در سوریه بود. این سه کشور طرح مشترک سه مرحله ای را ارائه دادند. اولین گام، تشکیل کنگره ملی سوریه است که در آن همه طرف های شرکت کننده، قانون اساسی جدید را به بحث بگذارند. گام دوم توسعه و تصویب یک قانون اساسی جدید است که راه را برای انتخابات پارلمانی جدید و ریاست جمهوری فراهم کند. مرحله نهایی برگزاری انتخابات تحت نظارت سازمان ملل متحد است.

بنابراین مسکو توانست بدون تعهد به دخالت عمیق تر در بحران سوریه، به خصوص با توجه به انتخابات ریاست جمهوری پیش رو در روسیه، پارامترهایی برای روند سیاسی آن ارائه دهد. به همین دلیل، مسائل بحث برانگیزی چون سرنوشت اسد، نقش کردها و حضور نیروهای خارجی مطرح نشد و بر عهده خود سوری ها گذاشته شد.