نقش خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا را در رابطه مسکو و لندن

وزیر امور خارجه بریتانیا، هشت ماه پس از برنامه اولیه سفر، به مسکو سفر کرد. سفر روز گذشته بوریس جانسون به مسکو، اولین سفر یک وزیر خارجه بریتانیا به روسیه در پنج سال اخیر به‌شمار می‌آید. جانسون قرار بود در ماه آوریل به روسیه سفر کند، اما تحولات سوریه ازجمله ادعای غرب مبنی بر دست داشتن حکومت بشار اسد در حمله شیمیایی به خان‌شیخون، باعث لغو این سفر و تیره‌تر شدن رابطه لندن و مسکو شد. بااین‌حال جنگ سوریه و حمایت روسیه از حکومت سوریه، تنها عامل بروز تنش میان بریتانیا و روسیه نبود. رابطه این دو کشور از سال ۲۰۰۶ رو به سردی گذاشت. اتهام دست‌داشتن مقام‌های ارشد روسی ازجمله ولادیمیر پوتین در قتل الکساندر لیتوینینکو، مامور سابق اطلاعاتی روسیه در بریتانیا، آغازگر تنش در رابطه لندن و مسکو شد. در سال‌های پس از آن هم تحولات دیگری باعث افزایش تقابل دو کشور شد. مداخله روسیه در بحران اوکراین که در نهایت منجر به تصرف شبه‌جزیره کریمه از سوی روسیه شد، حمایت مسکو از حکومت دمشق در جنگ سوریه و نیز تلاش حکومت روسیه برای مداخله در کشورهای غربی ازجمله مداخله در انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا ازجمله تحولاتی بود که باعث افزایش تنش میان لندن و مسکو شد.

پس از همه‌پرسی تعیین سرنوشت بریتانیا در اتحادیه اروپا نیز رسانه‌های بریتانیایی گزارش ‌کردند مسکو تلاش کرده بود با مداخله سایبری از حامیان خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا حمایت کند. در آن‌سو هم لندن ازجمله حامیان رویکرد سخت‌گیرانه غرب در قبال مسکو و افزایش تحریم‌های بین‌المللی علیه روسیه است و این موضع بریتانیا باعث انتقاد‌های تند رهبران روسیه شده است. بوریس جانسون در بیانیه‌ای با وجود انتقاد از رویکردهای بین‌المللی مسکو با اشاره به تنش‌های موجود در روابط بریتانیا و روسیه خواستار بهبود رابطه دو کشور و افزایش همکاری‌های لندن و مسکو در تحولات بین‌المللی شده است. «روسیه همچنان قصد ایجاد ناآرامی و بی‌ثباتی در کشورهای اروپایی ازجمله اوکراین و دیگر کشورهای شرق اروپا را دارد. بر همین اساس روابط لندن با مسکو نمی‌تواند به روال عادی و دوستانه دهه‌های قبل بازگردد، اما با وجود این امنیت بین‌المللی حکم می‌کند که با هم گفت‌وگو و مذاکره کنیم تا مانع از بروز تنش‌های بیشتر در جهان آشفته امروز شویم.»

بحران هسته‌ای کره‌شمالی، حملات سایبری روسیه به کشورهای غربی، توافق هسته‌ای با ایران و وضعیت سوریه پس از پایان جنگ با داعش ازجمله مهم‌ترین پرونده‌هایی است که در مذاکرات جانسون با رهبران مسکو ازجمله سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه مورد بررسی قرار گرفت. وزیر خارجه بریتانیا که اخیرا به تهران سفر و با مقام‌های کشورمان دیدار و مذاکره کرده است و موضوع برجام و رویکرد جدید آمریکا علیه توافق هسته‌ای ازجمله موضوعات مورد مذاکره طرفین بوده است.

در همین حال برخی رسانه‌های غربی پس از سفر جانسون به تهران گزارش ‌کردند وزیر خارجه بریتانیا با هدف جلوگیری از فروپاشی برجام، قصد دارد طرفین را به مذاکره درباره برخی بند‌ها و ایجاد تغییراتی در توافق هسته‌ای ترغیب کند. این تلاش‌های جانسون احتمالا با موانعی از سوی تهران و مسکو روبه‌رو خواهد شد. موضوع جایگاه بشار اسد در سوریه پس از داعش هم از دیگر مواردی است که لندن و مسکو درباره آن اختلاف‌های اساسی دارند. روسیه طی سال‌های اخیر ابتکار عمل را در موضوع سوریه در اختیار گرفته و در پی اعلام شکست داعش در سوریه، پوتین خواستار بازگشت بخشی از نظامیان روسی از سوریه شده و همزمان مذاکرات برای آینده سیاسی سوریه را هم میزبانی و هدایت کرده است. مسکو که در ائتلاف با تهران و آنکارا نقشی قابل‌توجه در شکست داعش در سوریه داشت، غرب را به ایجاد بی‌ثباتی در سوریه متهم کرده و به‌تازگی نیز از آمریکا خواسته است تا با توجه به پایان جنگ با داعش، نیروهای خود را از سوریه خارج کنند. در این میان بریتانیا به‌عنوان یکی از منتقدان رویکرد روسیه در قبال سوریه خواستار مشخص‌شدن جزئیات روند سیاسی در سوریه و نقش بشار اسد در آینده این کشور شده است.

جیمز لندل، تحلیلگر تحولات روسیه با اشاره به این سفر در «نیوزویک» می‌نویسد: «برخی کشورهای اروپایی اعتقاد دارند با وجود تنش‌ها و تقابل‌های متعدد غرب و روسیه، باید رابطه نزدیک با مسکو حفظ شود. درصورتی‌که رویارویی طرفین بیش از پیش شود ناآرامی و تنش در جهان نیز شدت خواهد یافت؛ بنابراین اتحادیه اروپا و ایالات متحده باید درک بهتری از روسیه و خواسته‌های این کشور داشته باشند. در قدم اول ناتو باید مواضع خود درقبال روسیه را کمی تلطیف کند.»

در سوی دیگر سارا لین، تحلیلگر موسسه کارنگی، نقش خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا را در رابطه مسکو و لندن بسیار تاثیرگذار می‌داند و می‌نویسد: «مهم‌ترین نگرانی بریتانیا پس از خروج از اتحادیه اروپا مسائل امنیتی است و لندن برای برطرف‌کردن بخشی از این نگرانی‌های امنیتی قصد دارد رابطه خود با روسیه را بهبود بخشد.»

سفر جانسون به مسکو در حالی انجام می‌شود که این سفر پیش از این حداقل دوبار به‌دلیل بروز تنش‌های مختلف به تعویق افتاده بود. این نکته را نباید فراموش کرد که روسیه به‌طور طبیعی و با توجه به منافع خود، از خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا حمایت می‌کرد. مسکو از ایجاد شکاف در بلوکی که نه‌تنها خودش جزئی از آن به‌شمار نمی‌آید، بلکه آن را رقیب و دشمن خود می‌داند حمایت می‌کند. روسیه همین سیاست را در بحران یونان در پیش گرفت و تلاش کرد با ارائه پیشنهاد کمک‌های مالی، یونان را به جبهه خود بکشاند و میان کشورهای حوزه یورو تنش ایجاد کند. نکته مهمی که رهبران لندن باید آن را مورد توجه قرار دهند این است که رابطه با روسیه دردسرهای رابطه با آلمان یا ایالات متحده را ندارد. آلمان و ایالات متحده بارها برای کسب منافع ژئوپلیتیک باعث ایجاد چالش برای بریتانیا شده‌اند و هر اندازه این روابط نزدیک‌تر شده تقابل‌های طرفین نیز بیشتر شده است، اما رابطه نزدیک‌تر بریتانیا و روسیه کمتر باعث بروز چنین رویارویی‌ها و تضاد منافع خواهد شد.

از سوی دیگر رهبران لندن به‌خوبی دریافته‌اند که خروج از اتحادیه اروپا باعث استقلال بیشتر سیاست خارجی بریتانیا خواهد شد و بدون همراهی با سیاست‌های رهبران اتحادیه اروپا می‌توانند منافع خود را در رابطه با روسیه تامین کنند. در سوی دیگر هم با توجه به رویکرد سختگیرانه رهبران اتحادیه اروپا علیه مسکو، روسیه می‌تواند با کاهش تنش با بریتانیا از یک‌سو منافع اقتصادی بیشتری جلب کرده و از سوی دیگر میان رهبران غرب بر سر تداوم تحریم‌های مسکو شکاف ایجاد کند.