جنگ تجاری بر سر پیونگ‌یانگ

سیاست دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا در قبال چین مانند دیگر رفتارهای او تا حدی متناقض و پیش‌بینی‌ناپذیر بوده است. او که در فعالیت‌های انتخاباتی‌اش به شدت از سیاست‌های تجاری پکن در قبال واشنگتن انتقاد می‌کرد، در ادامه لب به تمجید از شی جین پینگ، همتای چینی خود پرداخت. با این حال، به نظر می‌رسد بعد از آنکه در سند امنیت ملی جدید آمریکا از چین در کنار روسیه به‌عنوان رقبای استراتژیک آمریکا یاد شد، تقابل میان واشنگتن و پکن رنگ‌وبوی جدی به خود گرفت. در ادامه نیز این تقابل با افزایش تعرفه کالاهای وارداتی از چین به سمت یک جنگ تجاری پیش رفت. پکن نیز در اقدامی تلافی‌جویانه اقدام به افزایش تعرفه‌های گمرکی کالاهای آمریکایی کرد. هرچند در هفته‌های اخیر دو طرف برای کاهش این تنش چندین‌بار پای میز مذاکره نشسته‌اند اما نباید فراموش کرد که در این تقابل مسائلی فراتر از یک جنگ تجاری در میان است. 

روز گذشته اخباری مبنی بر توافق طرف‌های چینی و آمریکایی بر سر افزایش صادرات آمریکا به چین تا حدود ۲۰۰‌ میلیارد دلار در سال‌های آتی شنیده شد؛ هرچند هنوز بر سر این مسئله توافق نهایی صورت نگرفته است. به نظر‌ می‌رسد در قبال افزایش خرید گاز طبیعی مایع و دیگر کالاهای آمریکایی، چین به دنبال آن است که ترامپ اعمال افزایش تعرفه‌ها از ۵۰‌ میلیارد به ۱۵۰‌میلیارد دلار بر کالاهای چینی را لغو کند. به نظر می‌رسد پیشنهاد افزایش واردات از آمریکا با هدف ایجاد موازنه تجاری میان دو کشور صورت می‌گیرد. در واقع این اقدام به معنای بازشدن هرچه بیشتر دروازه‌های بازار چین به‌روی کالاهای آمریکایی است؛ امری که همواره خواست و آرزوی شرکت‌های آمریکایی بوده است. بااین‌حال، گمانه‌زنی‌ها درباره این پیشنهاد چینی‌ها برای جبران کسری تجاری آمریکا با چین در حالی مطرح می‌شود که بنا بر گزارش «سی‌ان‌ان»، لو کانگ، وزیر خارجه چین، پیشنهاد افزایش خرید کالاهای آمریکایی تا سقف ۲۰۰‌ میلیارد دلار را انکار کرده است. سال گذشته، ارزش کل واردات چین از آمریکا ۱۳۰ میلیادر دلار بوده است و افزایش این میزان تا سقف ۲۰۰ ‌میلیارد دلار تا پایان سال ۲۰۲۰ میلادی، از نظر کارشناسان اقتصادی افزایش چشمگیری است که می‌تواند تبعاتی را برای اقتصاد این کشور به دنبال داشته باشد. بااین‌حال، آمریکایی تاکنون ارزیابی مثبتی از روند مذاکرات داشته‌اند. از نظر جان فریزبی، رئیس شورای تجاری ایالات متحده و چین نیز پیشرفت ایجاد‌شده در مذاکرات به حدی است که بتواند افزایش تعرفه‌ها را برگرداند. هرچند از نظر فریزبی نیز تداوم و تضمین این وضعیت نیازمند انجام مذاکراتی ساختاری درباره تسهیل دسترسی شرکت‌های آمریکایی به بازار چین و همچنین ارتقای مباحث مربوط به مالکیت معنوی است. لری مولوف، مشاور اقتصادی ارشد کاخ سفید نیز در گفت‌وگو با «فکس بیزینس» روند مذاکرات را مثبت توصیف کرده است. 

امنیت ملی قربانی تجارت

البته این مذاکرات منتقدان سرسختی نیز در داخل آمریکا دارد. برای مثال، چاک شومر، رهبر اقلیت سنا از ترامپ خواسته تا در برابر وعده چینی‌ها مبنی بر افزایش خرید کالاهای آمریکا، به کاهش تعرفه‌ها تن ندهد. او در توییتی از ترامپ خواسته تا اجازه ندهد که ملعبه دست شی جین پینگ قرار گیرد. اتهام سرقت فناوری که از سوی واشنگتن به پکن وارد می‌شود، یکی دیگر از مناقشات اصلی میان دو طرف را تشکیل می‌دهد. پیش‌تر نیز رفع منع فعالیت شرکت ارتباطات از راه دور چینی ZTE با انتقادهایی در کنگره مواجه شده بود. در ماه آوریل، بعد از آنکه مشخص شد، این شرکت چینی، تجهیزات ارتباطی آمریکایی را به ایران و کره‌شمالی می‌فروخته، وزارت تجارت آمریکا برای مدت هفت سال فعالیت این شرکت در آمریکا را ممنوع اعلام کرد. برخی از نمایندگان کنگره منتقد این هستند که ترامپ بخواهد از ممنوعیت فعالیت این شرکت به‌عنوان اهرمی در مذاکره با چینی‌ها استفاده کند. در همین رابطه ۳۳ سناتور از جمله چاک شومر در نامه‌ای از ترامپ خواسته‌اند تا امنیت ملی آمریکا را وجه‌المصالحه در مذاکرات تجاری با چینی‌ها قرار دهد. به نظر می‌رسد حساسیت کنگره نسبت به فعالیت این شرکت کار ترامپ را برای معامله با چینی در این موضوع دشوار می‌کند. 

فارغ از انتقادات کنگره، مذاکره با طرف چینی به محل تنش میان افراد میانه‌رو و تندروهای دولت ترامپ نیز بدل شده است که در این زمینه باید به جدال لفظی میان پیتر ناوارو، مشاور اقتصادی ترامپ و استیون منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا اشاره کرد؛ امری که در نهایت به حذف نام ناوارو از میان فهرست مقامات آمریکایی‌ای که قرار بود پنجشنبه و جمعه با هیئت چینی دیدار کنند، انجامید. بسیاری از تندروهای دولت ترامپ بر این باورند که منوچین ترامپ را به نرمش در برابر چینی‌ها متقاعد کرده است. از دیگر سو به گزارش «پولتیکو» گفته می‌شود که مقامات چینی به‌واسطه نگارش کتاب «مرگ به دست چینی‌ها»، نگاه مثبتی به ناوارو ندارند.  

همچنین به‌عنوان نشانه‌ای دیگر از تسهیل روابط تجاری میان این دو اقتصاد برتر جهانی، چین روز جمعه اعلام کرد تعرفه گمرکی نوعی خوراک دام وارداتی از آمریکا را برداشته است. طبق گفته دولت چین این تعرفه‌ها در راستای منافع عمومی نبوده و هزینه‌ها را برای مصرف‌کنندگان افزایش می‌داده است. به نظر می‌رسد نرمش ترامپ در قبال فعالیت مجدد شرکت ZTE باعث شد تا چینی‌ها نیز پالس مثبتی به واشنگتن ارسال کنند. باوجوداین چینی‌ها در این مذاکرات سه خواسته و هدف اصلی را دنبال می‌کنند که این خواسته‌های اصلی عبارت‌اند از عدم افزایش تعرفه کالاهای صادراتی چینی از ۵۰ به ۱۵۰‌میلیارد دلار، تسهیل صادرات کالاهای آمریکایی که در آنها فناوری‌های پیشرفته به کار گرفته شده و همچنین کاهش موانع سرمایه‌گذاری شرکت‌های چینی در آمریکا. 

فاکتور پیونگ یانگ

بااین‌حال به نظر می‌رسد در ورای تمام این لفاظی‌های اقتصادی یک عنصر سیاسی حیاتی نیز در این مذاکرات دخیل است؛ کره‌شمالی. بدون تردید چین به‌عنوان شریک تجاری اصلی کره‌شمالی از نفوذ و تأثیرگذاری بالایی بر رهبری پیونگ یانگ برخوردار است و هرگونه توافق پیونگ یانگ با واشنگتن بدون چراغ سبز پکن دور از انتظار به نظر می‌رسد. همچنین نباید فراموش کرد پکن نیز به نوبه خود درخصوص کره‌شمالی دغدغه‌های امنیتی خود را دارد. هرگونه تغییر در کره‌شمالی به‌عنوان متحد ایدئولوژیک و سیاسی پکن می‌تواند موازنه قدرت در شبه‌جزیره کره را به نفع آمریکا برهم بزند. از آنچه تاکنون گفته شد، می‌توان نتیجه گرفت که واشنگتن و پکن تا این لحظه سیاست چماق و هویج را در قبال یکدیگر در پیش گرفته‌اند؛ از یک سو، یکدیگر را به افزایش تعرفه‌ها تهدید می‌کنند و از دیگر سو، با برداشتن تعرفه‌ها یا وعده فعالیت شرکت‌های ممنوعه، در باغ سبز به یکدیگر نشان می‌دهند. اما آنچه بیش‌از‌پیش نقش پیونگ یانگ را در این مذاکرات اقتصادی پررنگ می‌کند، تهدید اخیر کیم جونگ اون به عدم حضور در نشست مشترک با ترامپ در سنگاپور است. نباید فراموش کرد کره‌شمالی کارت برنده‌ای بوده که چین همواره در بازی با آمریکا در آستین خود داشته است. در تحلیل نهایی باید گفت هرگونه توافق تجاری میان چین و آمریکا بدون توافق بر سر آینده برنامه هسته‌ای پیونگ یانگ دور از انتظار به نظر می‌رسد.