تازه‌ترین تحولات میدانی میان موافقان و مخالفان دولت ونزوئلا

بحران سیاسی در ونزوئلا طی چند روز گذشته و با درخواست خوان گوآیدو رهبر مخالفان دولت از مردم برای آمدن به خیابان‌ها تشدید شد. گوآیدو اواسط این هفته با اعلام اینکه بخشی از ارتش ونزوئلا با او همراهی می‌کند از مردم خواست تا با ایجاد تجمع‌های اعتراضی کار دولت مادورو را تمام کنند.

گوآیدو همچنین روز گذشته و در حالی که درگیری میان مخالفان و موافقان مادورو تشدید شده، خواهان برگزاری بزرگ‌ترین تجمع اعتراضی تاریخ به مناسبت روز جهانی کارگر در ونزوئلا شد و از طرفدارانش خواست تا برای تعیین تکلیف نهایی به خیابان‌ها بیایند. رهبر مخالفان دولت طی چند روز گذشته با حضور در یک پایگاه نظامی و دیدار با برخی از اعضای گارد ملی اعلام کرده بود که مادورو حمایت ارتش را از دست داده است. این امر در حالی مطرح شده که نیکلاس مادورو رئیس‌جمهوری ونزوئلا پس از تظاهرات دو روز گذشته، اقدام گوآیدو را تلاش برای کودتایی خواند که به شکست انجامیده است. او در جمع طرفدارنش گفت که کشور هیچ‌گاه اینچنین درگیر خشونت و کودتا نبوده است. مادورو همچنین با اشاره به تلاش‌های خارجی برای سرنگونی حکومت در ونزوئلا به طرفدارنش گفت که آنها در طرح کودتای خود شکست خوردند و ما تا ماه‌ها و سال‌های آینده به روند پیروزی خود ادامه می‌دهیم.

کلید تشدید بحران

مقدمات شروع بحران در ونزوئلا از سال ۲۰۱۴ کلید خورد، جایی که مشکلات اقتصادی و فشارهای تحریمی بر دولت مادورو، وضعیتی بی‌سابقه در این کشور ایجاد کرد به طوری که همزمان با وقوع بحران اقتصادی و سیاسی، نرخ تورم در این کشور در سال گذشته میلادی به بالای یک میلیون درصد رسیده و حتی پیش‌بینی شده که این میزان در سال جاری میلادی به ده میلیون درصد نیز برسد! متعاقب این مسئله مادورو از سوی همسایگان خود نیز منزوی شد و به جز مکزیک تمامی ۱۳ کشور عضو گروه لیما ارتباط دیپلماتیک خود با دولت کاراکاس را قطع کردند.

در چنین وضعیتی ناگهان خوان گوآیدو رئیس مجلس ملی این کشور که تا پیش از این فرد ناشناخته‌ای محسوب می‌شد، بر مبنای اصل ۲۳۳ قانون اساسی، اعلام کرد که نیکلاس مادورو از ریاست جمهوری خلع شده و خودش تا برگزاری انتخابات زودهنگام عهده‌دار این مقام خواهد شد. امری که بلافاصله از سوی آمریکا و پس از آن اروپایی‌ها با استقبال روبه‌رو شده و گوآیدو به عنوان رئیس‌جمهوری خودخوانده ونزوئلا مورد تائید آنها قرار گرفت.همین مسئله به شکاف سیاسی در ونزوئلا دامن زده و اکنون بیش از سه ماه است که شرایط بحرانی در این کشور ضمن تداوم، بغرنج‌تر نیز می‌شود. در همین راستا وضعیت به نفع بولیوارها رقم نمی‌خورد زیرا علاوه بر شکاف سیاسی، بحران اقتصادی و نیز تظاهرات مخالفان، در میان نیروهای امنیتی نیز دو دستگی ایجاد شده است به طوری که برخی از آنها به خارج از کشور پناهنده شده و برخی دیگر نیز با رهبر مخالفان دولت هم‌پیمان شده‌اند.

از سوی دیگر مادورو نیز همچنان طرفداران خود را دارد و صف‌کشی‌های خیابانی نشان داده که گروه کثیری از مردم از دولت وی حمایت می‌کنند. از سوی دیگر بخش عمده‌ای از نیروهای نظامی نیز پشت سر دولت او ایستاده‌اند و در این میان شواهد میدانی نشان می‌دهد که برخی مخالفان دولت از اثرگذاری تظاهرات‌های خیابانی مایوس شده و گفته‌اند که پس از سه ماه اعتراضات خیابانی، مادورو همچنان بر سر جای خود مستحکم ایستاده است.

وزن‌کشی سیاسی آمریکا و روسیه در ونزوئلا

اما شاید یکی از سرنوشت‌سازترین مسائل در بحران کنونی ونزوئلا به وزن‌کشی میان آمریکا و روسیه مربوط شود؛ جایی که واشنگتن با تمام قوا در حال تلاش برای ساقط کردن مادورو بوده و در سوی مقابل مسکو ضمن محکوم کردن اقدامات آمریکایی‌ها، از دولت مادورو حمایت می‌کند. 

در همین راستا روز گذشته خبرگزاری فرانسه به نقل از مایک پمپئو وزیر خارجه ایالات متحده اعلام کرد که گویا مادورو طی روزهای اخیر قصد خروج از کشور به مقصد کوبا را داشته که در آخرین لحظات روس‌ها وی را از این کار منع کرده‌اند؛ امری بلافاصله با تکذیب و واکنش مادورو روبه‌رو شد.

در این میان هر چند روسیه حمایت‌های زیادی را از دولت مادورو صورت داده، اما حدود یک ماه قبل شبکه خبری بلومبرگ طی گزارشی از تردیدهای مسکو برای ادامه حمایت‌ها از مادورو خبر داد. این شبکه به نقل از چند مقام روسی اعلام کرد که مسکو نگران است با وضعیت کنونی مادورو بدنه اجتماعی طرفداران خود را بیش از گذشته از دست دهد. همچنین گفته می‌شود که از زمان تشدید ناآرامی‌ها در ونزوئلا، ولادیمیر پوتین تنها یک بار با نیکلاس مادورو گفت‌وگو کرده و پس از آن دیگر به شخصه اعلام موضعی رسمی نکرده است. در چنین شرایطی به گفته تحلیلگران، آینده سیاسی ونزوئلا به میزان زیادی تحت‌الشعاع مذاکره و توافق میان روسیه و آمریکا قرار دارد. روس‌ها میلیاردها دلار سرمایه‌گذاری نفتی و تسلیحاتی در ونزوئلا انجام داده‌اند و نگران هستند که در صورت سقوط احتمالی مادورو، دولت بعدی با قراردادهای دوجانبه چگونه برخورد می‌کند. 

آمریکایی‌ها نیز پس از دو دهه رانده شدن از ونزوئلا اکنون شرایط را برای بازگشت خود بسیار مساعد دیده و هر آن ممکن است در صورت توافق احتمالی این دو قدرت بین‌المللی حاضر در صحنه میدانی ونزوئلا، شرایط به نفع یا ضرر مادورو و گوآیدو رقم بخورد. در چنین حالتی به گفته تحلیلگران بهترین وضعیت برای مادورو تن دادن به انتخابات زودهنگام است زیرا هر چند ممکن است در این انتخابات شکست بخورد، اما همچنان جناح بولیواری او می‌تواند در مجلس حضور داشته و چشم به آینده بدوزد، اما در اثر سقوط احتمالی ممکن است برای همیشه خودش و جریانش صحنه سیاست ونزوئلا را ترک کنند.

محمدرضا ستاری