ورود عراق به فضای جدید سیاسی

 بسیاری پیش بینی می کردند که بعد از آزادسازی موصل تنش ها و تحولات تازه ای در عرصه سیاسی عراق رخ دهد. به عبارتی موج جدیدی شکل بگیرد و فضای تازه ای به وجود بیاید که کنشگران و بازیگران سیاسی عراق برای سوار شدن بر این موج و استفاده از این فضا وارد عمل شوند و تحرکات تازه ای را آغاز کنند.

از سوی دیگر بسیاری پیش بینی می کنند با درخشش حشد الشعبی یا همان نیروهای داوطلب مردمی که فتوای آیت الله سیستانی، مرجع عالیقدر شیعیان عراق بانی آن بود، حشد الشعبی در آینده سیاسی عراق بازیگری مهم شود و در انتخابات پیش رو که کمتر از یک سال به برگزاری آن باقی مانده به جریان سازی مهم تبدیل شود و حضوری موثر و بارز در قدرت و بازی های سیاسی عراق داشته باشد. رسمیت یافتن حشد الشعبی به موجب قانونی که در مجلس عراق تصویب شد و تبدیل شدن آن به رکن چهارم ساختار قدرت در عراق و همچنین اعلام جریانی سیاسی برآمده از این تشکل نظامی برای حضوری موثر در آینده سیاسی عراق از جمله در انتخابات این کشور به معنای شروع ورود سیاسی این جریان مهم به عرصه سیاسی عراق است. جریانی که لزومی ندارد مخفی یا ثابت کنیم که ایران مهمترین حامی آن است و جهانیان آن را به عنوان عنصر نفوذ ایران در عراق قلمداد می کنند.

در هفته گذشته اعلام جدایی سید عمار حکیم از ریاست مجلس اعلای اسلامی عراق و تشکیل جریان «حکمت ملی عراق» که سبب شد بخش اعظم کادر مجلس اعلا به آن بپیوندند، همانند بمبی بود که در فضای سیاسی عراق پیچید. جریانی که بلافاصله بعد از تشکیلش با استقبال بسیاری از جریان های سیاسی عراق مواجه شد و ۲۵ نماینده از ۳۰ نماینده مجلس اعلای اسلامی عراق که در قالب فراکسیون شهروند در پارلمان حضور داشتند به آن پیوستند.

به این ترتیب مجلس اعلای اسلامی به فراکسیونی کوچک در پارلمان تبدیل شد که تنها ۵ نماینده دارد و با پیوستن بسیاری از اعضای آن از جمله کادر جوانش به جریان حکمت عراق در عرصه های دیگر سیاسی این کشور نیز در حاشیه قرار گرفت. اتفاقی که رهبران مجلس اعلای اسلامی عراق آن را اتفاقی دانستند که ظرف ۴۸ ساعت همه چیز را عوض کرد. سید عمار حکیم امید دارد با این اقدام خود بتواند در عرصه پیش روی سیاسی کشور موثرتر و موفق تر عمل کند.

از سوی دیگر در رسانه های عراقی آمده است که حیدر العبادی، نخست وزیر عراق درصدد خروج از حزب الدعوه و ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری مالکی، نخست وزیر سابق و معاون رئیس جمهور فعلی عراق است. عبادی قصد دارد حزبی موسوم به «آزادی و سازندگی» ایجاد کند و به طور مستقل در انتخابات پیش روی پارلمان عراق شرکت کند. عبادی که در یک سال اخیر توانسته از حجم فسادهای مالی مسئولان عراقی کم کند و به اعتقاد بسیاری

توانسته روند فرسایشی سیاسی دولت را متوقف کرده و پرونده ای مثبت از عملکردش بر جای بگذارد، قصد دارد در انتخابات پیش رو به طور مستقل وارد میدان انتخابات شود. عبادی همچنین آزادسازی موصل که قبل از آغاز دوران نخست وزیری اش به دست داعش افتاد را دستاوردی مهم و بزرگ برای خود می داند که توانسته اعتباری مردمی به او ببخشد، برای همین گمان می کند می تواند از این فرصت برای تحکیم پایه های قدرت خود در دولت آینده عراق بهره برداری کند و دوباره به عنوان نخست وزیر عراق مطرح شود.

در این میان رقیب سرسخت حیدر العبادی، نوری مالکی هفته گذشته رهسپار مسکو شد تا بتواند در عرصه بین المللی حضوری به هم رساند. مالکی که این روزها مورد غضب امریکایی ها قرار گرفته و به نظر می رسد آنها قسم خورده اند که به هر قیمتی شده نگذارند وی مجددا نخست وزیر شود، تلاش می کند جای خالی امریکا را با روسیه پر کند. برای همین در راستای هیئتی عالی رتبه و به عنوان معاون رئیس جمهوری عراق به مسکو سفر کرد و در آن جا از حمایت های روسیه از عراق در مبارزه با داعش تمجید کرد. وی گفت:

«اگر روسیه نبود چه بسا بغداد به دست داعش سقوط می کرد.» اظهاراتی که آشکارا دهن کجی به امریکاست که ادعا می کند اگر چه از توطئه سقوط ناگهانی موصل خبر نداشته اما ورود به موقعش سبب شد تا بغداد از گزند داعش در امان بماند! گفته می شود مالکی قصد دارد ظرف روزهای آینده به ایران سفر کند و مذاکرات مهمی را با مقامات ایرانی انجام دهد. منابع آگاه به وقایع اتفاقیه می گویند که مالکی قصد دارد در انتخابات پیش رو مستقل حاضر شود و از آن جا که قصد دارد در فهرست خود چهره هایی از اهل تسنن، کردها و مسیحیان را نیز وارد کند، قصد دارد طرح دولت اکثریتی را پیش ببرد.

این همه در حالی است که مقتدا صدر و ایاد علاوی، دو چهره جنجالی و موثر در عرصه سیاسی عراق نیز بی کار ننشسته اند. مقتدا صدر که سال گذشته در همین روزها جنجال مبارزه با فساد اداری را به راه انداخت و توانست با فضاسازی مردمی به سود خود کاخ نخست وزیری و مقر پارلمان را محاصره کند و دولت و مجلس را تحت فشار بگذارد که به خواسته هایش عمل کنند، این بار هم بی کار ننشسته و تلاش دارد تحرکات تازه ای را برای آینده سیاسی خود رقم بزند. او دیدارهایی را با ایاد علاوی، نخست وزیر اسبق عراق که در دوران نخست وزیری اش کمر به قتل او بسته بود، داشته است.

ایاد علاوی که در دو انتخابات گذشته با فهرست العراقیه و الوطنیه در انتخابات شرکت کرده بود و توانسته بود حمایت کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی را پشت سر خود داشته باشد، این بار قصد دارد از ظرفیت مردمی مقتدا صدر به سود خود استفاده کند و جریانی متحد با او به وجود آورد. برای همین گفته می شود احتمالا ایاد علاوی با مقتدا صدر در یک فهرست متحد در انتخابات آینده عراق شرکت خواهند کرد.

از شگفتی های دنیای سیاست این است که ایاد علاوی سکولار که رابطه نزدیکی با امریکایی ها و اعراب اهل تسنن و کشورهای عربی از جمله عربستان سعودی دارد با مقتدا صدر، بنیادگرای سابق که روزگاری نه چندان دور معتقد به دیدگاه های رادیکال در عرصه سیاسی بود و برای مبارزه با امریکایی ها جیش المهدی را تاسیس کرد و هر کس به امریکا و عربستان سفر می کرد را مورد انتقاد قرار می داد، متحد شود و در انتخابات پیش رو در یک فهرست مشترک وارد شوند به این امید که در این انتخابات بتوانند پیروزی در خور توجهی به دست آورند. گفته می شود به زودی مقتدا صدر به عربستان سعودی سفر خواهد کرد و با مقامات عربستانی مذاکرات مهمی را انجام خواهد داد. مقتدا صدر تلاش دارد با ائتلاف با ایاد علاوی خود را به عنوان رهبر دوره گذار عراق جا بزند.

عراق در آستانه ورود به عرصه جدیدی است. عرصه پساداعش نه تنها جنبه اجتماعی دارد بلکه جنبه سیاسی بسیار مهمی نیز دارد. عراقی ها تمایل دارند در دوره پساداعش و به کمک انتخابات چهره های جدیدی را وارد عرصه سیاسی عراق کنند و فضای تازه ای را تجربه کنند. فضایی که متفاوت از گذشته باشد و امیدها را زنده کند. به اعتقاد بسیاری از تحلیلگران چهره های جوان و سیاستمداران تازه نام از شگفتی های آینده سیاسی عراق خواهند بود.

على موسوى خلخالى