کردها، برگه فشار خطرناکی که واشنگتن به دست گرفته است

آن‌هم درحالي‌که همزمان نيروهاي ايراني در شهر استراتژيک ديرالزور سوريه به نيروهاي آمريکايي نزديک شده‌اند. اين اتفاق مي‌تواند مخاطرات رويارويي نظامي سنگيني ميان نيروهاي دو کشور را که هرکدام از آنها طي چهار دهه گذشته شاهد تهديدها، تحريم‌ها و جنگ‌هاي غيرمستقيم در رابطه با يکديگر بوده‌اند، به وجود آورد. 

در ايران فيلم اعدام محسن حججي، يکي از نيروهاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در سوريه توسط داعش منتشر شد و سردار حسين سلامي، جانشين فرماندهي سپاه پاسداران، وعده واکنش سخت به داعش در سوريه براي اين اقدام داد. براي اولين‌بار شبکه‌هاي ايراني تصاوير بمباران پناهگاه‌هاي داعش نزديکي ديرالزور سوريه را پخش کردند که نشان مي‌داد نيروهاي وابسته به سپاه پاسداران در حال پيشروي به سمت اين شهر هستند. 

محسن حججي، اولين رزمنده ايراني نيست که توسط داعش در ژ کشته مي‌شود، پيش از آن ايران اعلام کرده بود که بيش از ده‌ها فرمانده ميداني آن در جنگ‌هاي مختلف در داخل سوريه کشته شده‌اند اما راز اينکه براي نخستين‌بار صحبت از وجود گاردي از سوي سپاه پاسداران براي انتقام‌گرفتن از داعش مي‌شود، چيست؟ 

شايد بتوانيم پاسخ اين سؤال را در تحرکات نظامي آمريکا در شمال‌شرق دير‌الزور جست‌وجو کنيم. هواپيماهاي آمريکايي مجموعه‌اي از نيروهاي مسلح سوري را که در اردن آموزش ديده‌اند و آنها را «کماندوهاي انقلابي» مي‌نامند و به گروه ديگري از آنها نام «ارتش سياه شرقي» داده‌اند، از پايگاه تنف آمريکا در جنوب سوريه به منطقه‌اي که تحت کنترل کردها در شمال سوريه است، منتقل کرده‌اند. در کنار آنها وسايل زرهي، توپ و موشک با واحدهاي خاص نيروهاي آمريکايي را به الحسکه و الشدادي در شمال شرق دير‌الزور برده‌اند. اين نقل‌وانتقالات باعث نگراني ايران و ترکيه از اقدامات ايالات‌متحده شده که به اعتقاد آنها مي‌خواهد به کمک نيروهاي کُردي موسوم به «نيروهاي دموکراتيک سوريه»، اراضي سوريه را به کنترل خود درآورد تا منطقه مرزي سوريه و عراق را قطع کند.

پيش‌ازاين تحرکات، مسعود بارزاني، رئيس اقليم کردستان عراق برگزاري همه‌پرسي جدايي کردستان از عراق در ماه آينده ميلادي را اعلام کرده بود. با وجود اينکه گفت‌وگوهايي ميان مقامات بغداد با مقامات اقليم بر سر تعويق برگزاري اين انتخابات صورت گرفته است. در همين رابطه روزنامه اسرائيلي جروزالم پست خبر داد که هيأتي از کردستان از اسرائيل ديدن کرده و از آن خواسته است که از استقلال کردستان حمايت کند.

بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير اسرائيل نيز هفته گذشته با هيأتي از کنگره آمريکا که از تل‌آويو ديدن کرده بود، ملاقات کرد و با آن بر سر ضرورت حمايت اسرائيل و ايالات‌متحده از جدايي کردستان گفت‌وگو کرد. نتانياهو- در اظهاراتي در نوع خود بي‌سابقه- گفت که اسرائيل از کردها براي ايجاد کشوري مستقل حمايت  و تلاش مي‌کند واشنگتن را براي اين اقدام ضروري راضي کند تا به‌اين‌ترتيب جلوي ارتباطات ايران، عراق، سوريه و لبنان را بگيرد. وي گفت: «کردها از لحاظ فرهنگي و اصولي به ما نزديک هستند.»

ايران و ترکيه با سفر رئيس ستاد نيروهاي مسلح ايران به ترکيه به اين اظهارات و اتفاقات پاسخ دادند؛ سفري که از

انقلاب اسلامي ايران در سال ۱۹۷۹ تاکنون بي‌سابقه بوده است. در اين سفر سردار محمد باقري با همتاي ترکيه‌اي خود و بن‌علي یيلدريم، نخست‌وزير و رئيس‌جمهوري ترکيه، رجب طيب‌اردوغان ديدار کرد. ديدار او با اردوغان ۵۰ دقيقه طول کشيد، در اين ديدار دو طرف درباره همکاري و هماهنگي نظامي ميان دو ارتش ايران و ترکيه بحث و تبادل‌نظر کردند. ترکيه منتظر سفري مشابه از سوي رئيس ستاد ارتش روسيه است. همچنين قرار است اردوغان به‌زودي به تهران سفر کند. همه اينها ابعاد نگراني ترکيه و ايران از تحرکات آمريکايي- اسرائيلي در حمايت از استقلال کردستان را نشان مي‌دهد.

برگه کُردي براي ايالات‌متحده و اسرائيل فوايد بسياري داشته است، از جمله ايجاد پايگاه‌هاي نظامي و امنيتي که به آنها فرصت نظارت مستقيم بر ايران که هر دو آن را دشمن نخست خود مي‌دانند. در کنار آن، جاده ابريشم مطرح است که از چين تا اروپا امتداد مي‌يابد که قرار است يکي از مهم‌ترين راه‌هاي تجاري جهان باشد و مي‌تواند نقش و امکانات ناوگان آمريکا در خطوط دريايي را تضعيف کند. راه ابريشم اروپا را به بازارهاي در حال شکوفاي آسيا وصل مي‌کند و اريکه اقتصاد جهاني را اعتلا مي‌بخشد، درحالي‌که هيمنه اقتصادي آمريکا را تضعيف مي‌کند و به حاشيه مي‌راند. 

ترکيه در رأس حربه در پيمان آمريکايي عليه سوريه، عراق و ايران بود اما دگرگوني‌هاي به وجود آمده در ميدان جنگ و سياست سبب شد تا ترکيه در سياست خود تغييراتي شگرف اعمال کند و از پيمان با آمريکا خارج شود و روي اشتراکاتش با قطر و جماعت اخوان‌المسلمين حساب کند. اين واکنشي متقابل به جبهه آمريکايي است که بر حمايت سياسي و نظامي از کردها تأکيد دارد. چنين تحولي مي‌تواند بر موازنه‌هاي قدرت در منطقه تأثير مستقيم بگذارد.

پايگاه‌هاي کوچک آمريکايي که در اراضي تحت کنترل کردها در سوريه گسترش يافته، از همه طرف تحت محاصره است. به جاي آنکه ترکيه خط امدادهاي اصلي نيروهاي آمريکايي باشد، اين کشور تبديل به منبع نگراني‌ها و تهديدها براي آمريکا شده است. اين مسئله اختلافات ترکيه و اسرائيل را نيز افزايش مي‌دهد، درحالي‌که پيمان روسي- ايراني- سوري را تقويت مي‌کند. در اين چارچوب است که ترکيه از محافظه‌کاري‌هاي خود نسبت به مشارکت نيروهاي حشد‌الشعبي عراق در آزادسازي تلعفر، شهري با اکثريت ترکمان دست برداشت، همان‌طور که ديگر مخالفتي با حضور نيروهاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي ايران نزديکي مرزهايش ندارد. 

به‌اين‌ترتيب به نظر مي‌رسد که ايالات‌متحده در مقدمه با بازي با برگه ضعيف کُردي، دست به مخاطرات بزرگي زده و بعيد است که بتواند به آنچه انتظار دارد برسد؛ مگر آنکه بخواهد در مناطق کردي حضور نظامي مستقيم داشته باشد که اين مسئله نيز مي‌تواند مخاطرات سياسي و نظامي بزرگي برايش به دنبال داشته باشد که دست‌کمي از شکستش درپي خروجش از عراق نخواهد داشت.