برنده «بحران کردستان عراق» کیست؟

به گزارش نامه نیوز، آخرین تماسها برقرا شد. تهران-آنکار، تهران- بغداد...روحانی، اردوغان و العبادی آخرین گفت و گو های خود را شامگاه موعد همه پرسی اقلیم انجام دادند و آخرین هماهنگی ها و مواضع را با همدیگر در میان گذاشتند. تمامیت ارضی عراق موضوعی بود که تاکید بسیاری بر آن شد.

در حال حاضر همه پرسی اقلیم کردستان به تیتر یک اغلب رسانه های منطقه تبدیل شده است. همه نگاه ها به این منطقه دوخته شده است؛ کردستان عراق.

بارزانی تلاش می کند سرفصلی جدید برای کردها در تاریخ منطقه بنویسد.  منطقه آبستن تحولات بسیاری است و به نظر می رسد زایمانی سخت خواهد داشت. صدای دعوای های تاریخی و خط کشی های نقشه خاورمیانه اکنون بلند شده است.

در این فضای بغرنج پیش آمده، بارزانی ابتکار عمل را در دست گرفته است و در نهایت رایزنی و تهدیدات فایده ای نداشت. پس از روزها کش و قوس روز تعیین شده فرا رسیده است.

اما در این حال می توان گفت به نظر می رسد برگزاری رفراندوم به بود و نبود بارزانی پیوند خورده بود. در حقیقت بارزانی در حالی که دو سال از  اتمام دوره ریاستش می  گذرد اما انتخاباتی جهت تعیین رئیس جدید اقلیم صورت نگرفت. بارزانی از سال ۲۰۰۵ در قدرت است و ادامه حکومت او از سال ۲۰۱۳ تنها پس از رایزنی‌های گسترده میان احزاب و به عنوان یک دوره اضطراری مورد قبول واقع شد. بر این اساس مسعود بارزانی با این امید که طرح  برگزاری رفراندم بازی دو سر برد برای او خواهد بود، آن را به صورت جدی دنبال کرد.

پارلمان اقلیم کردستان نیز نزدیک به دو سال بود که از سوی حزب دموکرات کردستان عراق تعطیل شده و حتی یک نشست عادی هم در این مدت برگزار نشده بود.

در این شرایط بارزانی در حالی که اختلافات بسیاری در بین احزاب کردی داخل اقلیم وجود داشت و هیچ گونه حمایت خارجی برای این رفراندم جذب نشده بود، برگزاری این همه پرسی را کلید زد. در این شرایط و با وجودی که بوی خون و برادر کشی از این جریان می آید، بارزانی در حقیقت به دنبال تثبت قدرت خود در کردستان عراق است.

روند استقلال کردستان بوجود بیاید یا نیاید، انتخابات جدیدی باید برای رئیس جمهوری اقلیم شکل بگیرد و روند قانونی آن طی شود. اما برگزاری موفقیت آمیز رفراندوم به نوعی با ماندن یا نماندن بارزانی در قدرت گره خورده است. زیرا که برگزاری رفراندوم باعث می شود حضور او در قدرت تثبیت شود و او به براحتی با موج ایجاد شده رقیبان  و منتقدان خود را پشت سر بگذارد.

اما چرا بارزانی اصرار شدیدی برای همه پرسی در برهه کنونی داشت؟

از دلایلی که منتقدان بارزانی برای برگزاری همه پرسی دارند زمان نامناسب آن بود. کشورهای غربی از جمله امریکا این نکته را یادآوری کرده اند که برگزاری همه پرسی در شرایط حاضر به نفع عراق نیست و روند ایجاد ثبات را با مختل مواجه خواهد کرد. داعش به تازگی از کشور اخراج شده است و این روند می تواند فضای پر التهاب گذشته را دوباره برگرداند.

اما بارزانی روی همین نکته اصرار بسیاری دارد که زمان کنونی دقیقا بهترین زمان برگزاری این همه پرسی است. در حقیقت او می اندیشد که تا تنور داغ است باید نان را چسباند. او می اندیشد که اگر فضای نیم بند کنونی جای خود را به حالتی از اقتدار دولت مرکزی بدهد، در آن شرایط به سختی به مطالبات کردی که پیگیری روند استقلال است می توان دسترسی پیدا کرد.

بارزانی در جمع هوادران خود گفته است ما مذاکره می کنیم اما پس از برگزاری همه پرسی. در حقیقت بارزانی تلاش می کند ابتدا روند رفراندوم را به سرانجام برساند و پس از آن از موضع بالا در مورد مطالبات دیگر از جمله نفت و شهرهای مورد مناقشه و مرزهای مشخص گفت و گو کند.

بارزانی با حالتی عصبانی گفت: ما همه‌پرسی را برگزار خواهیم کرد، بیایید ما را نابود کنید. بارزانی تاکید کرد، به ما ایده‌ها و پیشنهادات بسیاری داده شد اما هیچ یک از آنها جای همه‌پرسی را نمی‌گیرد.

نگاه متفاوت اربیل- بغداد به این موضوع باعث گردید مذاکره ای جدی در این باره شکل نگیرد. در حالی که بغداد با کلیت همه پرسی مخالف بود و آن را غیر قانونی اعلام کرده بود اما اقلیم راهی غیر از همه پرسی را پیش پای خود نمی دید. همچنین بغداد حتی با تعویق همه پرسی هم مخالف بود و مبنای دیگری برای مذاکره نداشت. این در حالی بود که بارزانی پیشنهاد جدید را با پیش فرض زمان دقیق برای آینده و جدول زمانی مشخص قبول میکرد.

رئیس اقلیم کردستان عراق فشارهای بین‌المللی برای لغو همه‌پرسی استقلال کردستان عراق را رد کرد و گفت، کردها آماده پرداختن هر بهایی مقابل آزادی هستند.

نگاه ایرانی- ترکی به بحران

ترکیه و ایران تلاش بسیاری کردند تا بارزانی را از تصمیم خود منصرف کنند. دو کشور در یک روز مانده به موعد همه پرسی اقلیم کردستان مرزهای هوایی خود را با اقلیم کردستان مسدود کردند.

سخنگوی شورای عالی امنیت ملی ایران اعلام کرد: به درخواست دولت مرکزی عراق، کلیه پروازهای ایران به مقصد فرودگاه‌های سلیمانیه و اربیل و همچنین پروازهای عبوری از فضای کشورمان از مبدا اقلیم کردستان متوقف شد.

بن علی یلدریم، نخست‌وزیر ترکیه نیز پیش از این گفته بود: ما به همراه ایران و دولت مرکزی عراق به منظور مقابله با همه‌پرسی شمال عراق اقداماتی اتخاذ خواهیم کرد  که اقدامات ما شامل اقدامات سیاسی، دیپلماسی، اقتصادی و امنیتی خواهد بود و بر اساس تحولاتی که قرار است بر روی زمین ایجاد شود این اقدامات اتخاذ خواهد شد.

در شب گذشته نیز، روسای جمهوری اسلامی ایران و ترکیه در تماسی تلفنی، ضمن رایزنی درباره مهمترین مسایل دوجانبه و منطقه‌ای و از جمله موضوع همه‌پرسی در اقلیم کردستان عراق، تاکید کردند که تمامیت ارضی و وحدت ملی عراق به هیچ وجه نباید مورد خدشه قرار گیرد.

رییس جمهور در تماس تلفنی دیگر با نخست‌وزیر عراق با تاکید بر مخالفت جمهوری اسلامی ایران با هر حرکتی که در تقابل با تمامیت ارضی و وحدت ملی عراق باشد، اظهار داشت: همه باید بدانند که مشروعیت آنها در چارچوب قانون اساسی عراق است.

 حسن روحانی، رییس جمهوری کشورمان شامگاه یکشنبه در گفت‌وگوی تلفنی با "حیدر العبادی" نخست وزیر عراق  گفت: جمهوری اسلامی ایران کاملا از دولت مرکزی عراق حمایت می‌کند.

همه نگاهها امروز به کردستان عراق است. چشم انداز فضای ملتهب فردا به شکل دقیق روشن نیست. بغداد بعد از بازی داعش، بازی جدیدی را پیش روی خود دارد.

محمد اکبری