تشدید شکنندگی میان بغداد و اربیل

روند تحولات اقلیم کردستان عراق پس از برگزاری همه‌پرسی سوم مهر ماه و درگیری‌های اخیر نیروهای پیشمرگه با ارتش عراق، روز شنبه با نامه مسعود بارزانی به پارلمان اقلیم رنگ و بویی تازه به خود گرفت. بارزانی در این نامه به صراحت اعلام کرد که دیگر قصد ندارد از روز چهارشنبه دهم آبان ماه در منصب ریاست اقلیم کردستان باشد و بهتر از این روند تمدید نشود.

او همچنین پس از قرائت این نامه که منجر به درگیری در پارلمان کردستان شد در نطقی تلویزیونی هدف از برگزاری همه‌پرسی را حل مسالمت آمیز مشکلات با بغداد دانست و گفت: عقب نشینی نیروهای کرد از کرکوک برای جلوگیری از درگیری بیشتر بود و بغداد برگزاری همه‌پرسی را بهانه‌ای برای حمله به کردستان قرار داد.

بارزانی در این نطق تلویزیونی همچنین با گلایه اعلام کرد که هیچ کس از ما حمایت نکرد و با خیانت بزرگی در کرکوک مواجه شدیم. در همین رابطه و در تازه‌ترین اخبار منتشر شده تا لحظه تنظیم این گزارش خبرگزاری « واع » عراق به نقل از یک منبع سیاسی گزارش داد که به احتمال فراوان نیچروان بارزانی نخست وزیر اقلیم کردستان پس از عمویش عهده‌دار سمت ریاست اقلیم کردستان شود. از سوی دیگر رسانه‌های کرد زبان نیز روز گذشته گزارش دادند که توافقی میان ارتش عراق و نیروهای پیشمرگ برای مدیریت مشترک مناطق مورد مناقشه میان بغداد و اربیل در جریان نشستی در موصل حاصل شده است.

در همین راستا و برای بررسی شرایط میدانی اخیر در شمال عراق و همچنین پیامدهای کناره‌گیری مسعود بارزانی از سمت خود، دکتر اردشیر پشنگ کارشناس مسائل عراق گفت: ابتدا باید اشاره کنم که نامه آقای بارزانی به پارلمان اقلیم کردستان را نمی‌توان به استعفا یا کناره‌گیری تعبیر کرد، زیرا طبق وعده پیشین قبل از برگزاری همه‌پرسی بارزانی قرار بود که پس از برگزاری انتخابات ریاست اقلیم از سمت خود کنار رود.

اما با توجه به تحولات سریع سیاسی و وضعیت جدید در اقلیم کردستان، پارلمان این منطقه طی جلسه‌ای مدت فعالیت رهبری اقلیم را به مدت ۸ ماه اضافه کرده و قرار بود که انتخابات ریاست در اواخر بهار سال آینده برگزار شود. با این مقدمه باید گفت که بارزانی با این نامه از پارلمان خواست تا مدت ریاستش را تمدید نشود و طبق زمان‌بندی از پیش مقرر شده از سمت خود کنار رفت. وی با این اقدام طبق قانون اساسی اقلیم کردستان اختیارات خود را به نخست وزیر، پارلمان و قوه قضائیه واگذار کرد تا در انتخابات پارلمانی بعدی تکلیف رئیس جدید اقلیم کردستان عراق مشخص شود.

بارزانی همچنان پرنفوذ خواهد بود

پشنگ در پاسخ به این سوال که آیا بارزانی با توجه به نفوذی که دارد همچنان دارای این قدرت در آینده تحولات اقلیم کردستان عراق خواهد بود؟ توضیح داد: بدون شک چنین خواهد بود. بارزانی رهبر قدرتمندترین حزب کردستان عراق است و همچنان قدرت خود را در این منطقه حفظ کرده و تاثیر خود را خواهد گذاشت. از سوی دیگر باید خاطرنشان کنم که کناره‌گیری از سمت ریاست در شرایط فعلی می‌تواند نماد افزایش بی‌ثباتی و تنش میان نیروهای کرد باشد، زیرا دیگر چهر‌ه‌های اقلیم کردستان دارای کاریزما و قدرت عمل بارزانی نبوده و همین امر سبب‌ساز یک دوره پرتنش پارلمانی و رقابت بین احزاب کردی در اقلیم کردستان خواهد بود.

آینده روابط میان بغداد و اربیل

این کارشناس مسائل خاورمیانه در ادامه در خصوص توافق نیروهای کرد و دولت عراق در موصل بر سر مناطق مورد مناقشه که روز گذشته در موصل صورت گرفت و همچنین آینده تحولات سیاسی در عراق، اظهار داشت: با توجه به اهداف و مسائلی که در مذاکرات میان اربیل و بغداد مطرح است به نظر می‌رسد که دستیابی به توافق جامع مشکل خواهد بود. توافق روز گذشته نیز در بعد میدانی و تنها در قسمت‌هایی از مناطق مورد مناقشه صورت گرفته و تنها بخش کوچکی از جریان میان اربیل و بغداد را تشکیل می‌دهد.

با توجه به تحولات صورت گرفته ما در آینده شاهد ورود به یک مرحله جدید خواهیم بود. اما این مرحله جدید به معنای افزایش قدرت دولت مرکزی در مناطق مورد مناقشه نیست. بغداد امروز مملو از چالش‌های سیاسی است و در سال آینده نیز یک انتخابات حساس برگزار خواهد شد. در این میان اگر دولت مرکزی فاقد حمایت‌های داخلی و خارجی بوده و از طرف بازیگران منطقه و فرامنطقه‌ای نوعی عدم توازن در حمایت‌ها را تجربه کند، شاهد بی‌ثباتی بیشتر در عراق خواهیم بود. با توجه به این نکات معتقدم که آینده تعاملات میان اربیل و بغداد به صورت شکننده، بی‌ثبات، پیش‌بینی ناپذیر و مملو از بحران خواهد بود.

محمدرضا ستاری