الزامات پسا داعش ایران در سوریه

هفتمین دور مذاکرات صلح سوریه روز سه‌شنبه در آستانه، پایتخت قزاقستان به کار خود پایان داد. در بیانیه پایانی این نشست، شرکت کنندگان از اجرای آتش بس در مناطق کاهش تنش در سوریه ابراز رضایت کردند و گفته اند که برای مبارزه با داعش، جبهه النصره، القاعده و دیگر گروه‌های تروریستی عزم جدی دارند.

بعد از این نشست ایران و ترکیه اعلام کردند که از طرح روسیه برای تشکیل کنگره گفت وگوی ملی در سوچی روسیه در چارچوب گفت وگوهای ژنو حمایت می کنند. بیانیه پایانی همچنین می افزاید که شرکت کنندگان در این مذاکرات بر سر آزادی اسیران و زندانیان، کمک به دسترسی مردم به کمک‌های بشردوستانه و افزایش آن توافق کرده‌اند.

در نشست دو روزه آستانه ۷، به جز کشورهای اصلی این نشست شامل ایران، روسیه و ترکیه، هیاتی از دولت سوریه، نمایندگانی از مخالفان دولت دمشق و نمایندگانی از سازمان ملل متحد، آمریکا و اردن نیز به عنوان ناظر حضور داشتند.

موافقان و مخالفان کنگره ملی

به عقیده کارشناسان ۶ دور مذاکرات قبلی آستانه برای حل و فصل بحران سوریه تاکنون دستاوردهای قابل توجهی در حل و فصل بحران در سوریه داشته است. از تثبیت آتش‌بس نسبی تا ایجاد چهار منطقه امن در سوریه همگی حاصل توافقات ۶ دور مذاکرات آستانه با محوریت ایران، روسیه و ترکیه بوده است.

در همین راستا و پس از پایان هفتمین دور از مذاکرات آستانه بشار الجعفری سفیر سوریه در سازمان ملل متحد و رئیس هیات سوری در این مذاکرات اعلام کرده که دولت دمشق آماده است در کنگره مخالفان دولت که در شهر سوچی به میزبانی روسیه برگزار خواهد شد، شرکت کند.

این کنگره قرار است ۲۷ آبان ماه در شهر سوچی سوریه و به منظور ایجاد گفت و گوی ملی سوریه صورت بگیرد. در همین رابطه روسیه از ۳۳ گروه و حزب سوری برای شرکت در این کنگره دعوت کرده است؛ دعوتی که گروه‌های مخالف دولت سوریه و گروه‌های کرد شمال سوریه را نیز در بر می گیرد. این نخستین بار است که از گروه‌های کرد سوری که نقش چشمگیری در آزادی رقه ( پایتخت خودخوانده داعش) داشتند برای شرکت در مذاکرات صلح سوریه دعوت می‌شود.

گفتنی است این کنگره که ابتکاری از سوی روس‌ها برای برقراری آشتی ملی میان گروه‌های سوری تلقی شده و الکساندر لاورنتیف رئیس هیات مذاکره کننده روسی در مذاکرات آستانه هشدار داده است که گروه‌های تحریم کننده این کنگره در معرض اتهام از ورود به روند سیاسی حل و فصل اختلافات قرار خواهند گرفت.

این گفته در حالی مطرح می‌شود که یحیی الاریدی سخنگوی مخالفان سوریه این کنگره را نگران کننده توصیف کرده و می‌گوید هنوز هدف این کنگره و شرکت‌کنندگان آن برای ما نامشخص است. به گزارش یورو نیوز الاریدی همچنین تصریح کرده است که نگران است که در کنگره سوچی نوعی مصالحه ساختگی میان گروه‌های سوری ایجاد شود و با این ابزار کشورهای خارجی از وضعیت میدانی حاکم میان جریانات سوریه گمراه شوند.

نشست سوچی؛ اقدامی غافلگیرکننده

در حالی که سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه روز گذشته نشست سوچی را مخالف مذاکرات ژنو ندانسته و هدف آن را گسترش سطح مشارکت در روند سیاسی سوریه عنوان کرده است، عبدالباری العطوان تحلیل‌گر مشهور جهان عرب طی مقاله‌ای در روزنامه رای الیوم با اشاره به تحولات میدانی اخیر در سوریه، ایده کنگره سوچی با شرکت بیش از ۳۳ گروه سیاسی را غافلگیر کننده توصیف کرده و می‌نویسد: هدف از برگزاری این نشست تدوین کلیات قانون اساسی جدید سوریه است که این قانون اساسی ویژگی‌های سوریه آینده و هویت آن را مشخص می‌کند.

سه کشور اصلی ایران، ترکیه و سوریه بدون هیچ تردیدی با این اقدام موافقت و از آن استقبال کردند و این امر بدین معناست که تمامی طرف‌های کارآمد و تاثیرگذار در بحران سوریه با نقشه راه روسیه موافقت کرده‌اند و نه تنها به دنبال موفقیت آمیز بودن آن هستند، بلکه می‌خواهند هرگونه موانع ممکن را از سر راه این نقشه راه بردارند.

این نشست که تمامی طایفه‌ها، مذاهب، نژادها و ادیان بدون هیچ استثنایی در آن حضور می‌یابند و سه هفته دیگر و پس از پایان هفتمین دوره کنفرانس آستانه برگزار می‌شود، تاکیدی بر این دارد که تعیین تکلیف اوضاع نظامی در میدان نبرد در سوریه صورت گرفته و در حال حاضر مرحله سیاسی و مرحله آشتی ملی آغاز شده است که این امور نقطه عطف اساسی برای مرحله ثبات و آغاز روند بازسازی در سوریه هستند.

عطوان در ادامه این یادداشت می‌افزاید: کنفرانس‌های ژنو که آمریکا هدایت آنها را برعهده داشت، رسما به پایان رسید و صفحه آنها بسته شده است و کنفرانس سوچی جایگزینی برای کنفرانس‌های ژنو است و تمامی جایگزین‌های روسیه توانستند روی خرابه‌های شکست طرح‌های آمریکایی مورد حمایت کشورهای عربی به موفقیت دست یابند.

ما زمانی که گفتیم سوریه گام‌های سریعی را برای بهبود اوضاع کشور و بازگشت به زندگی طبیعی بر می‌دارد به هیچ وجه مبالغه نکردیم، اما این گفته ما ناشی از طالع بینی نبود بلکه به این دلیل بود که ما تاریخ را می‌خوانیم و از درس‌های آن عبرت می‌گیریم و جدای از منافع صحبت می‌کنیم.

چهار نکته قابل توجه برای ایران

این سخنان العطوان در حالی مطرح می‌شود که پس از تحولات اخیر میدانی در سوریه و تضعیف گروه تروریستی داعش در این سرزمین، اکنون وضعیت سوریه متشکل از مجموعه‌ای از بازی‌های خرد است. با برتری محسوس ائتلاف ایران، روسیه و سوریه در برابر ائتلاف عربی، همانطور که از قبل نیز پیش‌بینی می‌شد، مدیریت بحران اکنون تا حدود زیادی در دستان دو بازیگر فرامنطقه‌ای، یعنی روسیه و آمریکا قرار گرفته است.

در این میان هر چند فعلاً شاهد توافق کلان میان این دو بازیگر قدرتمند بین‌المللی در عرصه سوریه نیستیم، اما توافقات جزئی صورت گرفته مانند نقش روس‌ها در آزادسازی دیرالزور و استقرار نیروهای آنها در شرق و همچنین نقش آمریکایی‌ها در آزادی رقه، می‌تواند نقطه ثقلی در تحولات آینده سوریه باشد.

در همین راستا بسیاری از تحلیل‌گران معتقند که کارشکنی و ایفای نقش متضاد برخی بازیگران منطقه در بهره‌گیری مقعطی از بحران سوریه و سنگ‌اندازی در راه همگرایی میان بازیگران منطقه‌ای منتج به نقش آفرینی روسیه و آمریکا بدون اثرگذاری جدی بازیگران محلی و منطقه‌ای شده است. در این رابطه است که مرکز تحقیقات استراتژیک در گزارش راهبردی خود توجه به نکات زیر را برای ایران مهم تلقی می‌کند.

نخستین اقدام باید تعامل با تمامی طرف‌ها و آغاز بازی‌های موازی برای تقویت جایگاه آتی ایران در سوریه باشد.دومین اقدام استفاده ایران از فرصت تعامل با ترکیه بوده که اکنون بیش از هر زمان دیگری آماده همکاری با ایران در عرصه تحولات سوریه به خصوص شمال این کشور است. سوم اینکه آمریکا و روسیه به سوی کاهش تنش در سوریه حرکت می‌کنند و ایران باید دقت داشته باشد به عنوان برهم زننده ثبات و ایجاد کننده تنش مطرح نشود.

نکته چهارم نیز این است که کشورمان باید در مقطع کنونی به جای رسیدن به توافق کلان با کشورهای ترکیه و روسیه به سوی پروژه‌های خرد و عملیاتی کردن آنها در تعامل با تمامی بازیگران موجود در صحنه تحولات سوریه پیش برود.

محمدرضا ستاری