پشت پرده استعفای نخست وزیر لبنان

روز شنبه، سعد حریری، نخست وزیر لبنان، با اعلام استعفای ناگهانی خود در یک سخنرانی تلویزیونی از عربستان سعودی، مردم کشور را غافلگیر کرد.

حریری در سخنرانی خود، ایران و حزب الله، متحد این کشور در لبنان را به در چنگ گرفتن لبنان و بی ثباتی جهان عرب، متهم کرد.

اما پشت پرده استعفای او چیست و معنای آن برای لبنان چیست؟

زمینه

حریری اواخر سال ۲۰۱۶ در یک دولت ائتلافی که شامل گروه شبه نظامیان شیعه حزب الله بود، نخست وزیر شد.

همکاری ناخوشایندی میان حریری، که یک مسلمان سنی حامی عربستان سعودی بود، و حزب الله، حامیان شیعه ایران در لبنان که هزاران شبه نظامی خود را برای حمایت از نیروهای بشار اسد در جنگ داخلی سوریه فرستاد، به وجود آمد.

با پیروزی های نظامی پی در پی حزب الله و سربازان سوریه تحت حمایت ایران، حریری تحت فشار واشنگتن و ریاض مبنی بر فاصله گرفتن از این گروه قرار گرفت.

در روزهای اخیر، وزرای دولت لبنان به طور رسمی با فرستادن سفیر به دمشق و برنامه های بازگشت به وطن صدها هزار پناهنده سوری که در لبنان زندگی می کنند، مخالفت کردند. مقامات، تنش موجود که موجب تهدید دولت وحدت شده است را انکار کردند.

پس از آن به یک باره، حریری در هفته گذشته، طی یک سفر بدون اطلاع قبلی به عربستان سعودی رفت. او روز جمعه بار دیگر به ریاض پرواز کرد.

مشخص نیست دقیقا چه چیزی باعث استعفای ناگهانی او که به دلیل اعلام شدن تلویزیونی آن در مکانی نامعلوم در ریاض، بی سابقه بود، شده است. به نظر می رسد، حتی نزدیکان او از این امر اطلاعی نداشتند.

حریری در سخنرانی خود گفت که جانش در خطر است و به این زودی به وطن باز نخواهد گشت. حریری از سال ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۱ که حزب الله او را از سمتش خلع کرد، نخست وزیر بوده و تا سال گذشته در تبعید خود خواسته در عربستان سعودی و فرانسه به سر می برد.

رقابت ایران و عربستان

استعفای حریری نشان دهنده نبرد رو به رشد بین نیروهای ایران و عربستان سعودی در منطقه است. رقابت دیرینه ایران و عربستان ریشه در ادعای هر دو کشور مبنی بر نماینده دو گرایش مختلف شیعه و سنی بودن، دارد.  انقلاب اسلامی ایران در سال ۱۹۷۹، پادشاهی بسیار محافظه کار اهل تسنن را متزلزل کرد. اما این مسابقه شدید و مدرن، با افزایش نفوذ ایران در سوریه، عراق و یمن افزایش پیدا کرد.

حزب الله که یکی از قابل اعتمادترین متحدان تهران است، نقش اصلی را در جنگ های سوریه و یمن بر عهده داشته است، و بدین وسیله نفوذ عربستان را در سوریه تضعیف کرده و با اعلام حمایت از شورشیان ضد سعودی یمنی، به مرزهای سلطنت عربستان رسیده است.

با به سلطنت رسیدن محمد بن سلمان، شاهزاده آرمانگرای سعودی در عربستان، رقابت این کشور با ایران، شدیدتر شد. وی در یک مصاحبه، ایران را تهدید به جنگ کرد.

چه خواهد شد؟

میشل عون، رئیس جمهور لبنان، باید رسماً استعفای حریری را بپذیرد. این امر به شدت باعث تضعیف دولت وحدت ملی شده و کشور را به عدم اطمینان و به طور بالقوه یک دوره طولانی فلج سیاسی خواهد کشاند.

عون باید نخست وزیر جدیدی تعیین کند، اما پیدا کردن یک شخصیت سنی مورد رضایت که قادر به تشکیل دولت ائتلافی دیگری باشد، دشوار خواهد بود. بر اساس نظام توزیع قدرت مبتنی بر فرقه ای لبنان، رئیس جمهور باید یک مسیحی مارونی بوده، نخست وزیر مسلمان سنی و سخنگوی مجلس، مسلمان شیعه باشد.

اگر دولت جدید بیشتر به سمت حزب الله گرایش داشته باشد، خطر انزوای کشور و اعمال شدن تحریم های ایالات متحده را به دنبال دارد.

ناپایداری احتمالی

در حال حاضر، حزب الله لبنان، هدف تحریم های ایالات متحده قرار گرفته است تا جلوی جریان پول به این گروه گرفته شود. این حرکت در صورت تصویب قانونی موجب آسیب جدی به بخش بانکداری جامع کشور می شود. واشنگتن حزب الله را یک سازمان تروریستی می داند و قانونگذاران ایالات متحده آن را بزرگترین "حامی تروریست" ایران نامیده اند.

با توجه به اینکه اسرائیل، عربستان سعودی و ایالات متحده، به شدت خواستار از بین بردن نفوذ روز افزون ایران هستند، بسیاری نگران این امر هستند که لبنان محل رویارویی با حزب الله، متحد ایران باشد.

اسرائیل و حزب الله چندین بار با یکدیگر جنگیده اند که آخرین آن در سال ۲۰۰۶ بدون برنده به بن بست رسید. اخیرا اسرائیل گفته است که حضور ایران در سوریه به رهبری حزب الله که علاوه بر این، در نزدیکی مرز سوریه- اسرائیل حضور دارد را تحمل نخواهد کرد.