سوریه بار‌دیگر به صحنه تقابل بازیگران منطقه‌ای تبدیل شده است

ماه سپتامبر دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، با رجب طیب اردوغان، همتای ترکش، در حاشیه نشست سازمان ملل دیدار داشت. در جریان این دیدار، رئیس‌جمهوری آمریکا اردوغان را در آغوش گرفت و گفت: «ما امروز از هر زمان دیگر به یکدیگر نزدیک‌تر هستیم» بااین‌حال، پنج ماه بعد، ترکیه مواضع کردهای سوریه را که مهم‌ترین متحدان ایالات‌متحده در خاک این کشور جنگ‌زده محسوب می‌شوند بمباران کرد؛ بمباران مواضع کردها موجب اعتراض رهبران ایالات‌متحده شد.

بااین‌حال، شواهد نشان می‌دهند ترکیه با چراغ سبز روسیه این حملات را آغاز کرده است؛ حملاتی که فصلی جدید و درعین‌حال خطرناک را در میانه تنش‌های سوریه گشود و علاوه‌بر آن، زمینه را برای افزایش تنش میان دو عضو ناتو یعنی ایالات‌متحده و ترکیه فراهم کرد. ایالات‌متحده  مدت‌هاست در جنگ سوریه نقشی منفعلانه ایفا می‌کند، در دوران ریاست باراک اوباما، واشنگتن برای مقابله با تروریست‌های داعش، ائتلاف بین‌المللی را ایجاد کرد و رهبری‌اش را به‌عهده گرفت.

بااین‌حال، در معادلات این کشور جنگ‌زده، روسیه دست بالاتر را داشت. تنش‌های میان آمریکا و ترکیه پس از تصمیم واشنگتن مبنی‌بر ایجاد پایگاه‌های نظامی در مرز سوریه و ترکیه بالا گرفت، آنکارا واشنگتن را به اتخاذ سیاست‌های تحریک‌کننده متهم کرد. به باور رهبران ترکیه، کردهای سوریه با کردهای فعال در جنوب‌‌شرق این کشور همکاری داشته و این مهم می‌تواند امنیت ترکیه را با چالشی جدی روبه‌رو کند؛ از همین رو، آنکارا برخلاف خواست واشنگتن مبنی بر توقف حملات نظامی به منطقه عفرین، نه‌تنها عملیات نظامی را متوقف نکرد، با تکیه بر دلایل امنیتی خود ابعاد این حملات را گسترش داد.

زمانی که گروه تروریستی داعش بخش وسیعی از خاک سوریه را در اختیار داشت، واشنگتن با توسل به بهانه مقابله با تروریست‌ها می‌توانست همکاری‌اش با کردها را توجیه کند، اما حالا با پایان داعش، حمایت واشنگتن از کردهای سوریه برای رهبران آنکارا قابل‌قبول نیست.

رهبران آنکارا بر این باورند که سیاست‌های آمریکا حاکمیت ملی ترکیه را به چالش کشیده و امنیت این کشور را با تهدیدهای جدی روبه‌رو کرده است. علی سوفان، یکی از اعضای پیشین سازمان اف‌بی‌آی، سیاست‌های کنونی ایالات‌متحده در ارتباط با سوریه را به چالش کشیده و بر این باور است که دولت آمریکا در شرایط کنونی و با پایان‌یافتن داعش دیگر نمی‌تواند با تکیه بر بهانه مقابله با این گروهک تروریستی، حضورش در خاک سوریه را توجیه کند.

ایالات‌متحده باید در جست‌وجوی جایگزین دیگری باشد؛ چراکه حضور نظامی این کشور در سوریه نه‌تنها زمینه‌ساز تنش میان واشنگتن و آنکارا می‌شود، می‌تواند جبهه‌ای متحد از سوریه، ایران و ترکیه ایجاد کرده و زمینه را برای افزایش تنش‌ها در کشوری که به‌تازگی طعم ثبات نسبی را چشیده است فراهم کند. به باور سوفان، افزایش تنش‌ها در سوریه در تقابل با منافع ملی آمریکاست.

افزایش تهدیدات امنیتی می‌تواند رژیم‌صهیونیستی را در موضع ضعف قرار دهد. در این میان، حقیقتی که نباید نادیده انگاشت تنگنایی است که واشنگتن در آن قرار گرفته، ایالات‌متحده از یک طرف نمی‌خواهد کماکان در سوریه نقشی منفعل داشته باشد و از همین رو تلاش می‌کند با استفاده از کردها در آینده سیاسی سوریه تاثیرگذار باشد، اما از طرف دیگر، حمایت واشنگتن از کردها زمینه را برای تقابل میان این کشور و ترکیه ایجاد خواهد کرد.

ترکیه یکی از اعضای مهم ناتو محسوب می‌شود و از منظر ژئوپلیتیک- جغرافیایی برای تحقق منافع ایالات‌متحده مهم است. علاوه‌بر این، جنگنده‌های آمریکا تاکنون بارها از پایگاه هوایی ترکیه استفاده کردند تا بتوانند مواضع موردنظرشان در سوریه را هدف قرار دهند؛ از همین رو، تنش با ترکیه برای ایالات‌متحده پرهزینه است، اما در این میان، پافشاری آنکارا بر تداوم حملات نظامی گسترده به خاک سوریه و سکوت روسیه محل تامل است، همین مسئله موجب شده بسیاری از تحلیلگران صراحتا اعلام کنند این حملات با موافقت ضمنی مسکو آغاز شده و ادامه یافته است.

روسیه در جریان جنگ سوریه خلأ حضور فعال ایالات متحده را پر کرد و با تعریف رابطه‌ای راهبردی با ایران و ترکیه توانست زمینه را برای برجسته‌کردن حضورش در خاک این کشور را فراهم کند؛ از همین رو، سکوت مسکو در برابر حملات هدفمند ترکیه به مواضع کردها را می‌توان توجیه کرد. تداوم تنش‌ها به مسکو فرصت می‌دهد حضور نظامی در خاک سوریه را توجیه کند. علاوه‌بر این، تیره‌شدن روابط ایالات‌متحده و ترکیه موجب می‌شود رهبران آنکارا بیش از گذشته به روسیه و سیاست‌های این کشور نزدیک شوند؛ این مهم کار مسکو برای گذار مسالمت‌آمیز قدرت در سوریه را تسهیل می‌کند.

متین گورکن، تحلیلگر مسائل امنیتی، ضمن تایید این مهم، مسئله کردهای سوریه را پاشنه آشیل دولت ترکیه قلمداد می‌کند و در این‌باره می‌نویسد: «مسکو با زیرکی متوجه پاشنه آشیل دولت ترکیه شده است. موافقت با ورود ترکیه به جنگ سوریه با لحاظ‌کردن این مهم انجام شد. در شرایط کنونی نیز مسکو با سکوت خود به ترکیه فرصت می‌دهد برای تحقق امنیت ملی خود موضع کردها را تضعیف کند تا به‌این ترتیب، کار مسکو برای انتقال مسالمت‌آمیز قدرت در سوریه تسهیل شود. در مجموع، می‌توان گفت تنش‌های کنونی حاکم بر سوریه به نوعی نشان از تقابل ایالات‌متحده و روسیه دارد؛ البته تقابلی در خفا. این دو بازیگر تلاش می‌کنند معادلات مربوط به آینده سوریه را در راستای اهداف خود تعریف و تبیین کنند.»