بررسی پیامدهای حمله هوایی به سوریه و سرنگونی جنگنده اسرائیلی

ارتش رژیم صهیونیستی روز شنبه اعلام کرد که نیروی هوایی اسرائیل ۱۲ نقطه از خاک سوریه را مورد هدف قرار داده و همچنین پیش از آن یک هواپیمای بدون سرنشین را نیز در سرزمین‌های اشغالی سرنگون کرده است. در همین رابطه ارتش اسرائیل طی بیانیه‌ای مدعی شد که این حملات علیه سامانه پدافند هوایی سوریه و اهداف ایرانی در خاک این کشور صورت گرفته و تل آویو نفوذ پهپاد به حریم سرزمین‌های اشغالی را اقدامی از سوی ایران تعبیر می‌کند. در این زمینه سخنگوی ارتش اسرائیل نیز مدعی است که ایران و سوریه با آتش بازی می‌کنند و ارتش اسرائیل تصمیمی جدی برای مقابله با این تحرکات دارد. 

همچنین معاون نیروی هوایی رژیم صهیونیستی نیز با اعلام اینکه این حملات گسترده‌ترین حمله در نوع خود از حدود ۳۷ سال پیش تاکنون بوده، مدعی شد که این حمله در پاسخ به پرواز پهپاد ایرانی و حمله به مکان بلند شدن آن در گسترده عملیاتی بسیار وسیعی صورت گرفته است. گفتنی است رژیم صهیونیستی بارها و بارها در طول سال‌های گذشته و به خصوص پس از آغاز بحران سوریه به این کشور حمله کرده است، به طوریکه تنها در طول یک و ماه‌نیم گذشته سه حمله هوایی به اهدافی در حومه دمشق، قطیفه و طبرا صورت گرفته است. در سال گذشته میلادی نیز رسانه‌های خبری از ۹ حمله ارتش اسرائیل به مواضعی در خاک سوریه خبر داده بودند.

از رفتار تهاجمی تا درخواست میانجی‌گری از مسکو

شدت یافتن این حملات در حالی صورت می‌گیرد که پس از شکست داعش در ماه‌های گذشته و پایان یافتن خلافت سرزمینی این گروه در سوریه و عراق، رژیم اسرائیل بارها مدعی شده بود که جنگ جدیدی در سوریه در حال آغاز شدن است و نوک این حملات رسانه‌ای نیز به صورت تلویحی به سمت ایران نشانه‌گیری می‌شد. حال اسرائیل و آمریکا با وجود تلاش‌های بی وقفه برای اجماع‌سازی علیه نقش منطقه‌ای ایران و تهدید انگاشتن این نقش، پس از ماجرای روز شنبه طی تماسی با روس‌ها، این حملات را مقابله با نقش ایران در سوریه عنوان کرده‌اند. در همین راستا بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل در تماس با ولادمیر پوتین مدعی شده است که از حق خود برای دفاع در مقابل حملات از خاک سوریه کوتاه نخواهد آمد. این در حالی است که پس از ادعای اسرائیلی‌ها مبنی بر سرنگون کردن یک پهپاد متعلق به ایران، یک جنگنده الف ۱۶ رژیم صهیونیستی توسط پدافند هوایی سوریه سرنگون شده است. تلویزیون دولتی سوریه این اقدام را نوعی فتح الفتوح نامیده و آن را پیروزی بزرگ ارتش این کشور عنوان کرده است. 

به گفته کارشناسان نخستین رویارویی جدی سوری‌ها با ارتش اسرائیل که منجر به سرنگونی جنگنده آنها شده است، بیانگر بازگشایی جبهه‌ای جدید علیه تل‌آویو است. این کارشناسان معتقدند، سرنگونی جنگنده اسرائیلی دارای بعدی استراتژیک بود که نشان می‌دهد دمشق عزمی جدی را برای وارد شدن به فاز جدیدی از رویارویی مستقیم علیه اسرائیل اتخاذ کرده است. در همین رابطه رسانه‌های اسرائیلی نیز در تحلیل‌های متفاوت از این درگیری بی سابقه آورده‌اند که اکنون اسد در حال روی آوردن به اقدامات عملی است و همین امر نشان می‌دهد که دولت سوریه پس از دستیابی به ۸۰ درصد از خاک این کشور، از ثباتی نسبی برای عملی کردن تهدیدات گذشته خود برخوردار شده است. این تحلیل‌ها زمانی رنگ و بویی از واقعیت به خود می‌گیرد که روزنامه تایمز آو اسرائیل به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش می‌دهد: در پی سرنگون شدن جنگنده اسرائیل توسط پدافند هوایی سوریه، تل آویو از مسکو خواسته تا با میانجی‌گری مانع از درگیری‌های بیشتر در آینده شود. این روزنامه در گزارش خود مدعی شد که اسرائیلی‌ها به مقامات روسیه گفته‌اند، هر چند حملات روز شنبه در پاسخ به ورود یک فروند هواپیمای بدون سرنشین به حریم هوایی اسرائیل بوده است، اما تل‌آویو قصد درگیری‌های بیشتری را نداشته و تنها هدفش دفاع بوده است.

واکنش ایران به ادعاهای مطرح شده

در همین رابطه و در حالیکه اسرائیل ادعا می‌کند که این هواپیمای بدون سرنشین متعلق به ایران بوده و نخست وزیر رژیم صهیونیستی حضور ایران در سوریه را هشدار علیه موجودیت اسرائیل تلقی می‌کند، بهرام قاسمی سخنگوی وزارت خارجه کشورمان در واکنش به این ادعاهای مطرح شده، اظهار داشت که دولت سوریه به عنوان یک کشور مستقل حق دفاع مشروع از تمامیت ارضی و مقابله با هر نوع تجاوز خارجی را داراست و تل‌آویو نمی‌تواند با فرافکنی و دروغ پردازی به تجاوزات خود سرپوش بگذارد. قاسمی همچنین با بیان اینکه ادعای پرواز پهپاد ایرانی مضحک‌تر از آن است که به آن پرداخته شود، افزود: حضور ایران در سوریه مستشاری بوده و به درخواست دولت این کشور صورت گرفته است.

از سوی دیگر علی شمخانی دبیر شورای امنیت ملی کشورمان نیز در حاشیه راهپیمایی ۲۲ بهمن در واکنش به این اظهارات، با بیان اینکه سقوط هواپیمای اسرائیلی توسط پدافند هوایی سوریه معادله عدم توازن قوا در منطقه را تغییر داد، تاکید کرد: این مساله به این اشاره دارد که هر خطایی از سوی اسرائیل در منطقه بدون پاسخ نخواهد ماند.

ماهیگیری از آب گل‌آلود سوریه

در بحبوحه تحولات اخیر میدانی در سوریه و اقدام دولت این کشور مبنی بر سرنگون کردن جنگنده اسرائیلی، رسانه‌های روسی اعلام کردند که آمریکایی‌ها با استفاده از این شرایط در حال آماده شدن برای حمله موشکی به سوریه به بهانه استفاده دمشق از سلاح شیمیایی هستند. این در حالی است که گفته می‌شود یکی از سناتورهای آمریکایی با استناد به یک سند محرمانه دولت ترامپ، اعلام کرده که کاخ سفید در تلاش است برای توجیه عملیات نظامی خود، دستاویزی حقوقی ارائه داده تا از این منظر نقش فعال‌تری در جنگ سوریه ایفا کند. 

در همین رابطه تحلیل‌گران معتقدند هنوز راهبردهای آمریکا حتی برای متحدان خودش نیز آشکار نیست و تنها می‌توان حدس زد که هدف عمده آمریکایی‌ها در کوتاه مدت تضعیف نقش ایران و روسیه و تقویت اسرائیل و عربستان در معادلات میدانی سوریه است. با این حال به نظر می‌رسد اقدام استراتژیک دولت بشار اسد برای ورود به فاز رویارویی مستقیم، همزمان با پیوند خوردن به حمله ترکیه به شمال سوریه، حاکی از وارد شدن بحران هفت ساله سوریه به مرحله‌ای تازه است. 

به همین دلیل است که سازمان ملل متحد خواستار توقف فوری درگیری‌ها در سوریه شده و هشدار داده است که ادامه چنین شرایطی می‌تواند به کشاندن درگیری‌ها به خارج از مرزهای این کشور بیانجامد. اقدامی که به گفته کارشناسان برای بازیگران فرامنطقه‌ای می‌تواند مطلوب‌تر باشد، چرا که همان توجیه قانونی استراتژیک برای حضور گسترده در منطقه را فراهم می‌آورد.

محمدرضا ستاری