عربستان، در جست‌وجوی ائتلاف فرامرزی

ساختمان شماره ۱۰ داونینگ استریت در روزهای اخیر میزبان هیئتی از عربستان سعودی بود. محمد بن سلمان، ولیعهد جوان این کشور، تور اروپایی خود را از بریتانیا آغاز کرد. بن سلمان روز جمعه با ترزا می، ‌نخست‌وزیر بریتانیا دیدار کرد. منابع خبری فروش ۴۸ جنگنده بریتانیایی به عربستان را پس از این دیدار تأیید کردند. این قرارداد در حالی میان طرفین منعقد شد که افکار عمومی بریتانیا به نهادهای حکومتی فشار وارد می‌کند تا تحریم‌هایی را به واسطه نقش ریاض در جنگ یمن علیه این کشور اعمال کند.

گروه‌های حقوق بشری و نهادهای کنترل تسلیحات در ماه‌های گذشته کمپین‌های تبلیغاتی را برای جلوگیری از افزایش نقش عربستان در جریان جنگ یمن راه‌اندازی کردند. این گروه‌ها معتقدند اقدامات سعودی در یمن منجر به کشته و زخمی‌شدن شمار زیادی از شهروندان بی‌گناه شده است. در چنین شرایطی پس از سفر بن سلمان به لندن مشخص شد دولت بریتانیا همچنان عربستان سعودی را به‌عنوان هم‌پیمان می‌شناسد و قراردادهای تجاری زیادی میان این دو بسته می‌شود.

نهادهای حقوق‌بشری و فعالان ضد جنگ به‌دنبال دیدار ولیعهد عربستان با مقام‌های سعودی اعلام کردند نخست‌وزیر و دیگر مسئولان دولتی در جریان ملاقات‌ها و گفت‌وگوها با پسر پادشاه عربستان کمترین انتقادی را به مسئولان سعودی مطرح نکرده‌اند. ولیعهد و نخست‌وزیر در دیدار مشترک به توافق رسیدند تا فقط سرمایه‌گذاری میان دو کشور را تا سقف ۹۰ میلیون دلار ارتقا دهند. همچنین توافق برای خرید ۴۸ فروند جت‌ «تایفون» میان دو کشور در جریان دیدارها به دست آمد. گرچه رقم قرارداد برای خرید جنگنده‌ها هنوز مشخص نیست، اما بریتانیا در دسامبر سال گذشته  ۲۴جنگنده تایفون را با رقمی معادل هفت میلیارد دلار در اختیار قطر قرار داد.

پایان سفر به بریتانیا با بیانیه ضد ایرانی

با پایان سفر محمد بن سلمان، ولیعهد جوان عربستان سعودی به بریتانیا، دو طرف بیانیه مشترکی صادر کردند. در بخش‌هایی از این بیانیه بار دیگر اتهامات ضد ایرانی مقام‌های سعودی علیه کشورمان تکرار شده است و نقش و نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی ایران مورد توجه قرار گرفت. سعودی‌ها در این بیانیه ایران را متهم کردند که در امور داخلی کشورهای منطقه دخالت می‌کند.

با آن‌که عربستان سعودی به‌عنوان یکی از کشورهایی که در سال‌های اخیر از گسترش تروریسم در منطقه حمایت کرده‌، شناخته می‌شود در بیانیه مشترک با مقام‌های بریتانیایی بر لزوم مقابله با افراط‌گرایی در خاورمیانه نیز تأکید کردند. بریتانیا نیز یکی از کشورهایی است که با صدور تسلیحات و ادوات نظامی به منطقه نقش مهمی در کشتار بیگناهان داشته است. با این حال دولت بریتانیا نیز هم‌صدا با هم‌پیمان خود در خاورمیانه گسترش افراط‌گرایی در خاورمیانه را محکوم کرده است.

محمد بن سلمان در هفته‌های اخیر و در جریان سفرهای خارجی خود مدام علیه نقش ایران در منطقه سخنرانی کرده است. او در سفر به قاهره و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری در این کشور در دیدار با عبدالفتاح سیسی ایران، ترکیه و برخی گروه‌های فعال در منطقه را متهم به حمایت از تروریسم کرد. بن سلمان این جریان‌ها را به‌عنوان «مثلث شر» معرفی کرد؛ عبارتی که پیش از این در دوران ریاست جمهوری جورج بوش پسر نیز مورد استفاده قرار گرفته بود.

تلاش‌های سعودی در باتلاق یمن

جنگ یمن یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های انسانی در سال‌های اخیر را در جهان ایجاد کرده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد هزاران نفر در جریان این درگیری‌ها کشته شده‌اند و میلیون‌ها نفر نیز به‌دلیل آغاز این جنگ بی‌خانمان و سرگردان به کشورهای همسایه پناهنده شده‌اند.

عربستان سعودی در رأس ائتلافی عربی به حمایت از اقلیت سنی حاکم در یمن به این کشور حمله کرد و در سال‌های جنگ هزینه‌های فراوانی به اقتصاد سعودی تحمیل شد. گرچه حوثی‌ها در سال ۲۰۱۵ موفق شدند خود را به صنعا، پایتخت یمن برسانند و به‌دنبال این موفقیت، دولت عبدالربه منصور هادی سقوط کرد؛

عربستان ادعا می‌کند از دولت منصور هادی حمایت می‌کند، اما این ائتلاف به رهبری عربستان در سال‌های اخیر با شکاف‌های جدی روبه‌رو شده است. با توجه به بحران‌های موجود بر سر جنگ یمن، جرمی کوربین، رهبر حزب کارگر، دولت را متهم به همدستی با عربستان سعودی کرده است.

عربستان سعودی در مارس ۲۰۱۵ با ایجاد ائتلافی متشکل از کشورهای عربی پا به میدان نبردی گذاشت که گمان می‌کرد به سرعت به سود ریاض ادامه پیدا خواهد کرد، اما با پیچیده‌ شدن جنگ در یمن، محمد بن سلمان، ولیعهد و وزیر جنگ سعودی‌ها در تلاش است تا حمایت دولت‌های اروپایی را جلب کرده و راهکاری برای پایان منازعه ایجاد کند. در همین راستا محور گفت‌وگوهای بن سلمان در لندن علاوه بر نقش ایران در منطقه، بر بحران یمن متمرکز بود.

پاتریک وینتور، دبیر بخش دیپلماسی روزنامه «گاردین» در این رابطه همزمان با سفر ولیعهد عربستان به بریتانیا نوشت: «سیاستمداران ساکن ریاض، حوثی‌ها را به‌عنوان نیروهای تحت حمایت ایران تلقی کرده و بنا بر همین نظر نیز پا به میدان جنگی گذاشتند که تا امروز ادامه پیدا کرده است.»

تاکنون گروه‌های حقوق بشری عربستان سعودی را متهم کرده‌اند که با بمباران مناطق غیر‌نظامی در معرض ارتکاب جنایت جنگی قرار گرفته است. با آن‌که فرماندهان سعودی بارها اعلام کرده‌اند در هدف قرار دادن مناطق مختلف در یمن دقت کافی را داشته‌اند که به اشتباه مناطق مسکونی را هدف قرار ندهند، اما سازمان ملل متحد در ژانویه براساس تحقیقاتی مستقل اعلام کرد باوجود ادعای مقامات سعودی بعید به نظر می‌رسد اصول حقوق بین‌الملل در حملات سعودی‌ها رعایت شده باشد.

حامیان ریاض

نخستین مقصد بن سلمان در تور اروپایی خود، بریتانیا بود؛ کشوری که به‌عنوان هم‌دست ریاض در حمله به یمن شناخته می‌شود. این کشور علاوه بر فروش تسلیحات در سه سال گذشته، به نیروهای نظامی عربستان نیز آموزش‌های لازم را می‌دهد، اما دولت معتقد است فروش سلاح به عربستان طبق قوانین صدور تسلیحات انجام می‌شود و هیچ قانونی در این زمینه نقض نشده است. در این میان با وجود افشای اسناد و مدارکی مبنی بر مشارکت بریتانیا در میدان نبرد یمن، مقام‌های نظامی این کشور هرگونه همکاری با عربستان برای هدف‌گیری در یمن را انکار می‌کنند.

در نوامبر سال ۲۰۱۷ با شلیک موشک از داخل خاک یمن به سوی فرودگاهی در ریاض، ارتش سعودی یمن را تحت محاصره‌ای شدید از زمین و هوا قرار داد. این عملیات منجر به فاجعه‌ای بشری شد؛ ده‌ها هزار نفر از مردم یمن با گرسنگی دست به گریبان شدند. سوءتغذیه در کودکان افزایش پیدا کرد و غیرنظامیان علاوه بر هدف بمب‌ قرار گرفتن با بحران‌زیستی چون گرسنگی و کمبود امکانات بهداشتی روبه‌رو شدند؛ اتفاقاتی که همه در سایه حمایت‌های قدرت‌های جهانی انجام گرفته است

با این حال در فوریه سال جاری شورای امنیت سازمان ملل متحد تلاش می‌کرد با تصویب قطعنامه‌ای علیه ایران کشورمان را متهم به دخالت در امور داخلی یمن کند؛ تلاشی که با مخالفت روسیه روبه‌رو شد. روسیه اعلام کرده است برخلاف ادعای عربستان سعودی و هم‌پیمانان این کشور از جمله ایالات متحده، موشک‌های شلیک شده به سوی ریاض، ایرانی نبوده‌اند. از این‌رو قطعنامه مورد بحث با تغییرات زیادی روبه‌رو شد.

صحنه نبرد یمن همچنان مرگبار است. به باور پاتریک وینتور، تا زمانی‌که منافع دولت‌های غربی، کمپانی‌های ساخت سلاح و کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس تأمین شود، چشم‌اندازی برای پایان این جنگ نیز دیده نمی‌شود. در همین راستا نیز رفت‌و‌آمدهای دیپلماتیک مقام‌های سعودی به کشورهای اروپایی تنها به شعله‌ورتر شدن آتش در منطقه کمک می‌کند.