وقوع جنگ سوم در خلیج فارس دور از ذهن است!

بالاخره از سال ۲۰۱۹ که سالی پر مناقشه و آشوب بود و به یک دهه خونبار پایان داد، جان سالم به در بردیم و به ۲۰۲۰ رسیدیم. اما این باعث نمی‎شود فکر کنیم، سال و دهه پیش رو ایامی کم دردسرتر برای جهان خواهند بود .در باد خوش‎خیالی نباید خوابید و البته در افسردگی عمیق نیز نباید فرو رفت؛ حتی جهان گرایان لیبرالی همچون تحلیلگران فایننشال تایمز هم هیچ شکی ندارند که جهان در یک بحران سیاسی عمیق قرار دارد که باید برای آن فکری کرد؛ زیرا در غیر این صورت تبعات آن برای همه سخت خواهد بود.

رأی دهندگان در انگلیس و ولز، در انتخابات اخیر این کشور بعد از سال‎ها حاکمیت دولت‎هایی که اکثریت را نداشتند و همین موجب بی‎ثباتی وضعیت سیاسی در این کشور می‎شد، دولتی را روی کار آوردند که برخوردار از اکثریت پارلمانی است. این دولت جدید را می‎توان بزرگترین دستاورد مردم انگلیس از زمان نخست‎وزیری مارگارت تاچر دانست و البته امسال باید دید اسکاتلندی‎ها چه تصمیمی برای استقلال خود از کشور مادر یعنی انگلیس خواهند گرفت.

در بحران سیاسی جهان نباید از ویروس ناسیونالیسم سفید هم گذشت. در چند سال اخیر در سراسر اروپا و امریکا شاهد قدرت‎گیری و افزایش تعداد راست‎گرایان افراطی سفیدپوست که خود را‌ نژاد برتر می‎دانند، بوده‎ایم. در این بین باید حواس همه به وقایع آتی در ایتالیا باشد زیرا احتمال زیادی می‎رود که دولتی نئوفاشیست در این کشور روی کار آید.

اما در مرکز بحران‎های سیاسی جهان در سال ۲۰۲۰ خاورمیانه قرار دارد. انتخاب مجدد «دونالد ترامپ» که وقوع آن در ماه نوامبر بسیار بالا است، می‎تواند تأثیر مستقیم و عمیقی بر خاورمیانه بگذارد. او رئیس‎جمهوری است که باعث شده سیاست‎های امریکا در خاورمیانه غیرقابل پیش‎بینی شود. این غیرقابل پیش‎بینی بودن، در کنار فقدان یک سیاست منسجم در خاورمیانه بر بازیگران منطقه‎ای همچون ترکیه، ایران و اسرائیل تأثیر می‎گذارد و باعث می‎شود، شاهد وضعیتی بی‎ثبات در این منطقه آشوب‎خیز جهان باشیم.

هرچند پیش‎بینی من از خاورمیانه ۲۰۲۰ همچون سایر جهان، بحران سیاسی باشد، اما این به آن معنا نیست که شاهد جنگی جدید در این منطقه باشیم. به عبارتی من مخالف پیش‎بینی برخی منتقدان درباره وقوع جنگ سوم خلیج فارس در ۲۰۲۰ هستم. ترامپ در سال پیش رو بیش از هرچیز به انتخاب مجدد فکر می‎کند. او امیدوار است که از ماجرای استیضاحش به‌عنوان سکوی پرتابی برای خود استفاده کند و آن را تبدیل به یک فرصت برای خود سازد؛ بنابراین با توجه به وضعیت بی‎ثباتی که در خاورمیانه وجود دارد، بعید است شاهد وقوع جنگ سوم خلیج فارس باشیم.

با این حال امریکایی‎ها نگران وضعیت خاورمیانه هستند و به‌همین دلیل اخیراً تلاش کردند یخ روابط برخی کشورهای عربی با قطر را با باز کردن آغوش خود به روی قطر بگشایند و از همین منظر بود که ایوانکا ترامپ اخیراً به‌ همراه وزیر خزانه‌داری امریکا برای شرکت در همایش دوحه به قطر سفر کرد.

امریکا به این طریق در تلاش است بتواند محمد بن سلمان را تحت فشار قرار دهد تا وارد مذاکراتی جدی با قطر شده و به محاصره و تحریم این کشور پس از دو سال خاتمه بدهد؛ البته این مذاکرات فعلاً در مرحله ابتدایی است و به‌نظر می‎رسد بحرین و امارات مخالف ادامه آن هستند.

در بحث از خاورمیانه و شمال آفریقا نباید بحران لیبی را هم فراموش کرد. جنگ داخلی لیبی براحتی می‎تواند تبدیل به نبرد خانه به خانه شود. مگر اینکه رجب‎ طیب اردوغان و ولادیمیر پوتین بتوانند طرفین منازعه در لیبی را مجبور به نشستن پای میز مذاکره کنند؛ بویژه که فعلاً کفه ترازوی قدرت در لیبی به نفع خلیفه حفتر سنگین است.

وقایعی که در مناطق کردی خاورمیانه بویژه کردهای سوریه می‎گذرد، نیز باید در حوزه توجه باشد. احتمالاً ترکیه در سال پیش رو خواهد توانست به توافق‎هایی با امریکا و روسیه در ارتباط با کردهای شمال سوریه دست یابد. لبنان هم با نخست‎وزیری حسان دیاب انتظار می‎رود به آرامشی نسبی دست یابد اگر سیاستمداران این کشور به خواسته‎های معترضانی که چند ماه است، حاضر به ترک خیابان‎ها نشده‎اند، توجه کنند و راهکاری برای تغییر قوانین پیدا کنند. بحران فلسطین و اسرائیل هم همچون چند دهه اخیر ادامه خواهد داشت. اسرائیل امیدوار است با عادی‌سازی روابط با اعراب پشت فلسطینی‎ها را خالی کند اما فلسطین اکنون از حمایت اروپا هم برخوردار است.

به‌طور کل در چنین شرایطی که بادهای سخت در حال وزیدن است و آتش گرداگرد کره‌ زمین را فراگرفته و خاورمیانه در اوج بحران‎ها است، با اندک وسایلی که برای مبارزه با این بحران‎ها وجود دارد، وارد دهه جدید می‎شویم. تنها چیزی که برای مبارزه در دست همه وجود دارد، عقل سلیم است. آیا جهان پیش از آنکه سراسر خاورمیانه به دردی مشابه درد سوریه دچار شود، عاقلانه فکر خواهد کرد؟