مجلس دهم در پی بررسی و مقدمه‌چینی‌های لازم برای اجرای تغییر نظام ریاستی به پارلمانی است. نامه نیوز در گفتگو با چند نماینده مجلس این موضوع را مورد بررسی قرار داده است.
نظام ریاستی یا پارلمانی؟ این سوالی است که مدت‌هاست در محافل سیاسی به گوش می رسد؛ صحبت از تغییر نظام سیاسی کشور و تغییر در قانون اساسی ولو در آینده دور است. بحث درباره این موضوع به ۶ سال پیش بر می گردد. مهرماه سال ۹۰ بود که مقام معظم رهبری برای نخستین‌بار در سفر به کرمانشاه در جمع دانشگاهیان از تغییر نظام ریاستی به نظام پارلمانی سخن گفتند.
ایشان فرمودند:«... امروز نظام ما نظام ریاستی است؛ یعنی مردم با رأی مستقیم خودشان رئیس جمهور را انتخاب می‌کنند؛ تا الان هم شیوهٔ بسیار خوب و تجربه‌شده‌ای است. اگر یک روزی در آینده‌های دور یا نزدیک - که احتمالاً در آینده‌های نزدیک، چنین چیزی پیش نمی‌آید - احساس بشود که به جای نظام ریاستی مثلاً نظام پارلمانی مطلوب است - مثل اینکه در بعضی از کشورهای دنیا معمول است - هیچ اشکالی ندارد؛ نظام جمهوری اسلامی می‌تواند این خط هندسی را به این خط دیگر هندسی تبدیل کند؛ تفاوتی نمی‌کند. و از این قبیل. البته همین تغییر هم باید متکی به اصول باشد. همین نگاه دوباره و نوسازی و بازسازی هم بایستی ناظر به اصول باشد؛ برگرفته و برخاستهٔ از اصول اسلامی باشد. مثلاً فرض بفرمائید شایسته‌سالاری. احساس بشود که شایسته‌سالاری، به این شکل، بهتر تحقق پیدا می‌کند؛ یا عدالت، به این شکل، بهتر تحقق پیدا می‌کند.»
هرچند مقام معظم رهبری زمان تحقق این موضوع را منوط به صلاح کشور و زمان آن را احتمالا در آینده دور دانستند، اما اظهارات ایشان در رسانه‌ها به عنوان چراغ سبز رهبر انقلاب به حاميان تغيير نظام رياستي تحليل شد و واكنش های زیادی را در ميان سياسيون برانگيخت.
حامیان و منتقدان تغییر نظام ریاست چه می گویند؟
حامیان تغییر نظام ریاستی به پارلمانی با استناد به سخنان رهبری از نظريه و طرح خود دفاع كردند اما در سوی مقابل منتقدان اعلام کردند که صحبت رهبر انقلاب درباره استقرار نظام پارلمانی متوجه آينده دور است و نیازمند آماده‌سازی "زيرساخت‌ها" است.
حدود شش ماه پس از سخنان مقام معظم رهبری، آیت‌الله هاشمی رفسنجانی هم در گفت‌وگو با شماره نوروزی هفته‌نامه آسمان در پاسخ به این پرسش که «حضرت‌عالی در سال‌های متمادی هم ریاست مجلس و نظام پارلمانی و هم نظام ریاستی را تجربه کرده‌اید؟ شما کدامیک را توصیه می‌کنید؟» به دیدارش با مقام معظم رهبری اشاره کرد و گفت: «رهبری معظم در کرمانشاه جمله‌ای گفتند که از آن تفسیر سوء شد. منظور ایشان مطلب دیگری بود. بحث ایشان این بود که در نظام ما بن‌بست نیست. یعنی کسی نباید فکر کند که بن‌بست داریم و اگر ما حتی بخواهیم نظام اداره کشور را تغییر دهیم، قانون اساسی را اصلاح و تغییر می‌دهیم. اصل نظرشان این بود.»
اما موضوع به همین جا ختم نشد؛ اين‌بار نوبت علی لاریجانی رئیس مجلس بود که نظر خود را بدون پرده‌پوشي در اين‌باره بيان كند. علي لاريجاني با دفاع صریح از تبدیل نظام ریاستی کشور به نظم پارلمانی ، حرکت از نظام ریاستی به سوی نظام پارلمانی را منظم تر شدن ساختار کشور دانست. او نظام پارلمانی را«ضد دیکتاتوری» خواند و انتخاب رئیس جمهور به وسیله نخبگان منتخب مردم را تحت نظر گرفتن رئیس جمهور توسط نمایندگان مردم عنوان کرد.
مجلس دهمی ها به دنبال یک تغییر در نظام سیاسی
حالا پس از گذشت حدود ۶ سال از طرح چنین موضوعی ، مجلس دهم در پی بررسی و مقدمه‌چینی‌های لازم برای اجرای تغییر نظام ریاستی به پارلمانی است. چند روز پیش بود که خبری با عنوان «احتمال ارسال نامه نمایندگان به مقام معظم رهبری جهت بازنگری در قانون اساسی/ ایجاد نظام پارلمانی باید در پایان دوره دولت انجام شود» روی خروجی خبرگزاری خانه ملت قرار گرفت.
خبری که در آن عزت الله یوسفیان ملا رئیس کمیسیون تدوین آیین‌نامه داخلی مجلس اعلام کرده بود نمایندگان قصد دارند برای بازنگری در قانون اساسی نامه‌ای را به مقام معظم رهبری تقدیم کنند یا اینکه معظم له، دستور بازنگری قانون اساسی را به رئیس‌جمهور ابلاغ کنند. خبری که بار دیگر در مرکز توجه محافل رسانه ای قرار گرفت.
یوسفیان ملا در گفت و گوی خود تاکید کرده بود « ایجاد نظام پارلمانی نتایج خوبی را به دنبال دارد، اما برای رسیدن به آن به بازنگری قانون اساسی نیاز داریم به همین جهت نمایندگان مجلس در این فکر هستند که برای بازنگری در قانون اساسی چه اقدامی انجام دهند، آیا نامه‌ای را به مقام معظم رهبری برای بازنگری در قانون اساسی تقدیم کنند یا اینکه معظم له، دستور بازنگری قانون اساسی را به رئیس‌جمهور ابلاغ کنند.»
پس از سخنان یوسفیان ملا چند تن دیگر از اهالی پارلمان هم از لزوم تغییر قانون اساسی برای ایجاد نظام پارلمانی سخن گفتند. جلیل رحیمی جهان آبادی عضو کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس از جمله این نمایندگان بود. به اعتقاد او اگر انتخابات پارلمانی داشته باشیم، سیستم نخست وزیری و پارلمانی احیا می‌شود که به نفع کشور و لازمه آن تغییر قانون اساسی است.
برخی از نمایندگان مجلس در گفت و گو با نامه نیوز از الزامات تغییر نظام ریاستی به پارلمانی و شرایط آن سخن گفتند که در پی می خوانید.
فتحی: تغییر نظام چیزی از مشکلات کم نخواهد کرد
محمد جواد فتحی عضو فراکسیون امید مجلس معتقد است تغییر نظام ریاستی به پارلمانی چیزی از مشکلات کشور کم نکرده و حاکمیت مردم را نیز نسبت به آنچه که در حال حاضر وجود دارد محدود تر خواهد کرد.
او می گوید:«طرحی که آقای یوسفیان ملا مدعی آن است برای نظام دموکراتیک کشور مضر است. در حال حاضر رئیس جمهور و دولت به مجلس پاسخگو هستند و مجلس می تواند بر اعمال قوه مجریه نظارت کند؛در نظام پارلمانی نیز وضع به همین صورت خواهد بود و مجلس در خصوص رئیس کابینه یا همان نخست وزیر و هیات وزیران همین میزان حق اختیار دارد و در میزان حق اختیار مجلس تفاوتی ایجاد نخواهد شد.»
نماینده اصلاح طلب مردم تهران معتقد است آنچه که از قانون اساسی باید اصلاح شود حاکمیت چند گانه در ابعاد مختلف سیاسی، اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی که به کشور آسیب می زند.
عضو کمیسیون قضایی و حقوقی در مجلس شورای اسلامی می گوید :«اگر بنا بر این است که قانون اساسی اصلاح شود مقام معظم رهبری باید طبق اصل ۱۷۷ هیاتی را تشکیل دهند و بعد از این که پیش نویس تهیه شد به رای مردم گذاشته شود. نهایتا ایشان می توانند تصمیم بگیرند که هیات را تشکیل دهند یا درخواست نمایندگان را نپذیرند.»
فتحی در پاسخ به این سوال که آیا این ایده می تواند آغاز فعالیت‌های کمپینی و رسانه‌ای رییس مجلس برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ باشد یا خیر اینگونه گفت:«تا چهار سال آینده هیچ چیزی قابل پیش بینی نیست و این ها ظن و گمان هایی است که آقای لاریجانی در آن نقش و تاثیری ندارد. عده ای با خیالات خود طرح ها ، کمپین ها و ایده هایی را مطرح می کنند اما به نظرم تا چهار سال آینده هیچ چیزی قابل پیش بینی نیست.»
حسن بیگی: طرح ایده تغییر نظام در شرایط کنونی مناسب نیست
ابوالفضل حسن بیگی عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز معتقد است در حال حاضر مشکلی در کشور وجود ندارد و طرح چنین ایده ای مناسب نیست. او به نامه نیوز می گوید: «الان مشکلی در کشور دیده نمی شود و دولت کار خود را انجام می دهد و مجلس نیز بر عملکرد دولت نظارت کامل دارد. در قانون اساسی هم مراحل خوبی دیده شده به این صورت که مردم به دولت رای می دهند و دولت وزرایش را به مجلس معرفی می‌کند. معتقدم اگر مجلس به وظایف خود به درستی عمل کند در قانون اساسی از جایگاه بسیار بالایی برخودار است. اما در حال حاضر مجلس ضعیف برخورد کرده و وقت برای تحقیق ، تفحص، سوال و استیضاح نمی گذارد.»
حسن بیگی معتقد است مجلس بایدیک بازنگری در درون خود داشته باشد. او می گوید:«در حال حاضر سه فراکسیون مستقلین ، ولایی‌ها و اصلاح طلبان در مجلس وجود دارند که جایگاه و چارچوب مشخصی دارند. اما الان برای هر موضوعی یک فراکسیون ایجاد شده که هم وقت نمایندگان را گرفته و هم زمینه سو استفاده برخی را ایجاد کرده است که تحت عنوان فراکسیون با دولت لابی می‌کنند.»
نماینده مردم دامغان معتقد است در حال حاضر جایگاه کمیسیون ها تضعیف شده است .
پورمختار: نظام پارلمانی با وضع موجود جوابگو نخواهد بود
محمد علی پورمختار عضو کمیسیون قضائی مجلس هم در این باره به نامه نیوز می گوید:« مقام معظم رهبری موضوع تغییر نظام ریاستی به پارلمانی چند سال پیش مطرح کردند اما بر اساس شرایطی. به این معنی که اگر قانون اساسی را اصلاح کنیم نظام پارلمانی با این وضع موجود جوابگو نخواهد بود . علت نیز این است که احزاب ما غیر فعال و ناکارآمد است . بر این اساس حتی اگر این اتفاق نیز بیفتند چون نظام ما نظام حزبی نیست و احزاب کمترین نقش را در مسائل سیاسی و اجتماعی دارند کارایی لازم را نخواهد داشت.»
به گفته نماینده مردم بهار و کبودرآهنگ در مجلس ، مقام معظم رهبری در سخنان خود به کارکرد احزاب اشاره داشتند. او می گوید:«احزاب باید اصل را بر فعالیت های اجتماعی و فرهنگی گذاشته تا جایگاهی بین مردم پیدا کنند؛ وقتی مردم اعتماد پیدا کرده و بتوانند به آن ها به چشم یک حزب نگاه کنند طبیعتا در مسائل سیاسی نیز از احزاب تبعیت خواهند کرد. اما در شرایط امروز احزاب نه شناخته شده اند و نه کارکرد لازم را دارند و مردم نیز به آن ها روی خوش نشان نمی دهند. در چنین شرایطی زمینه ایجاد چنین نظامی در جامعه فراهم نیست.»
پورمختار می گوید: بعد از این که مقام معظم رهبری چنین موضوعی را مطرح کردند برخی از اشخاص به دنبال این بودند که این طرح را اجرایی کنند اما احزاب کمترین نقش را داشتند. در حال حاضر نیز آقای یوسفیان ملا به عنوان یک شخص به این موضوع ورود کرده است نه به عنوان یک حزب ! که نشان دهنده ضعف این موضوع است.
عباس طاهری
- 16
- 6
