چرایی به نتیجه نرسیدن طرح های تحقیق و تفحص در مجلس

 نگاه دستگاه‌ها به نمایندگان، نگاهی معامله‌گرانه است

 حسین‌علی حاجی‌دلیگانی، نماینده اصولگرای مجلس: از قدیم گفته‌اند «ندزد و نترس!»

 کریم حسین‌زاده، عضو کمیسیون عمران: تفحص از شهرداری به نتیجه می‌رسد

 قاسم میرزایی‌نکو، عضو فراکسیون امید: با انواع رانت تفحص از شهرداری را از دور خارج کردند

 امیر خجسته، رئیس هیأت تحقیق و تفحص از بنیاد شهید: تا آخر پای کار هستم

 محمدرضا تابش، عضو فراکسیون امید: برای مردم تلقی بد از تفحص ایجاد نکنید

 تنها ۲۶ مورد نتیجه از ۳۶۵ تحقیق و تفحص، از مجلس اول تاکنون؛ این آماری است که چند وقت پیش اکبر رنجبرزاده، عضو هیأت‌رئیسه مجلس شورای اسلامی اعلام کرد. طرح‌هایی که روزبه‌روز هم درحال افزایش است، اما اغلب یا به انتها نمی‌رسد یا به نتیجه.

طرح‌هایی که یا کسی با آنها همراه نمی‌شود یا رأی می‌آورد و به نتیجه نمی‌رسد یا در همان اول در نطفه خفه می‌شود؛ نمونه‌اش هم همین طرح اخیر تحقیق و تفحص از شهرداری تهران در زمان محمدباقر قالیباف که با لابی‌گری در مجلس رأی نیاورد و البته همچنان بعضی از نمایندگان مجلس آن را رها نکرده‌اند. حالا به این اضافه کنید طرح‌های تحقیق و تفحص از عملکرد مناطق آزاد،  عملکرد شرکت ملی صنایع مس ایران، تحقیق و تفحص از دانشگاه آزاد، تحقیق و تفحص درباره بنزین و برنج‌های آلوده و...

تحقیق و تفحص در کنار تذکر، سوال، استیضاح، رأی اعتماد، دیوان محاسبات، کمیسیون اصل نود قانون اساسی و ... از امکانات و اختیارات نمایندگان برای نظارت بر حسن اجرای قانون در همه دستگاه‌ها و نهادهاست. بر این اساس نمایندگان براساس اصل ٧٦ قانون اساسی، حق تحقیق و تفحص در تمام امور کشور را دارند.

ابزاري كه به‌واسطه آن مي‌توانند پرونده نهادي را راهي دستگاه قضا كنند يا با تأييد عملكرد نهادی، از آن شبهه‌زدایی کنند.اما حالا تعداد محدودِ به نتیجه رسیدن تحقیق و تفحص‌ها در ادوار مجلس مورد اعتراض بسیاری از نمایندگان مجلس است. بعضی از آنها در گفت‌وگو با «شهروند» از دلایل ناکامی تفحص‌ها از دستگاه‌های مختلف می‌گویند و معتقدند «معامله‌گری» با نمایندگان بزرگترین آفت تحقیق و تفحص‌هاست.

بعضی نمایندگان لابی‌گری صنفی کردند

محمود صادقی، عضو فراکسیون امید معتقد است موضوع تحقیق و تفحص ابعاد زیادی دارد و با بیان این‌که در مجلس از راهکارهایی که ضمانت اجرایی دارد، استفاده نمی‌شود، به «شهروند» می‌گوید: «دیوان محاسبات به‌عنوان مثال یکی از نهادهایی است که زیرمجموعه مجلس است اما ما نمایندگان ارتباط مناسبی با دیوان نداریم و از این ابزار می‌توانیم خیلی موثرتر استفاده کنیم. همچنین تشخیص اولویت‌ها بسیار مهم است که هر موضوعی را ما بخواهیم تحقیق و تفحص کنیم باید روی آن مطالعه کنیم.»

او ادمه می‌دهد: «نکته دیگر این است که وقتی تحقیق و تفحص انجام می‌گیرد، در انتها مجلس می‌رسد به تشخیص تفحص و دیگر اصل تفکیک قوا اجازه نمی‌دهد که مجلس مستقیما وارد شود و این دیگر کار قوه قضائیه است. به همین دلیل است که آیین‌نامه باید اصلاح شود تا نتایج تحقیق و تفحص با فوریت و خارج از نوبت در دستگاه قضائی رسیدگی شود. البته مجلس ماده ٢٣٦ را پیش‌بینی کرده است که تا حدی می‌تواند راه‌حل باشد، اما نکته مهمتر این است که ممکن است خیلی از تحقیق و تفحص‌ها به نتیجه نرسد، اما همان انجامش هم موضوعیت دارد. یعنی همین که دستگاه‌ها می‌بینند مجلس بر آنها نظارت دارد، می‌تواند تأثیرگذار باشد.»

صادقی درباره تحقیق و تفحص از شهرداری تهران با بیان این‌که اگر شورای شهر وظیفه خودش را به درستی انجام دهد دیگر قاعدتا نوبت به مجلس نباید برسد، می‌گوید: «در وزارت کشور هم همین‌طور است. من از وزیر کشور هم به تازگی در این‌باره سوال کرده‌ام که نهادهای نظارتی وقتی وظیفه‌شان را درست انجام ندهند، موضوعات به جای خوبی کشیده نمی‌شود.»

او ادامه می‌دهد: «در موضوع شهرداری تهران باید مجلس به صورت استثنا ورود کند. در شورای شهر قبلی درباره رسیدگی به تخلفات شهرداری کم و کاستی وجود داشت، اما انتظار می‌رود که در شورای شهر فعلی به درستی از ابزارهای نظارتی استفاده کنند.»

صادقی با بیان این‌که نگاه دستگاه‌های مختلف به ابزارهای نظارتی که نمایندگان در اختیار دارند اعم از سوال، تذکر و تحقیق و تفحص، نگاه لابی‌گرانه و معامله‌گرانه با نمایندگان است، گفت: این آسیب وجود دارد و ما در تحقیق و تفحص از شهرداری رگه‌هایی از این موضوع را مشاهده کردیم. بعضی لابی‌گری‌های صنفی کردند یا سابقه شهرداری داشتند و در آخر طرح تحقیق و تفحص از شهرداری تهران به نتیجه نرسید.»

بگذارید تفحص از شهرداری انجام شود

دوم دی‌ماه بود که طرح تحقیق و تفحص شهرداری تهران در دوران قالیباف که در کمیسیون عمران مجلس طرح شده بود، در رأی‌گیری کمیسیون تصویب نشد و به هیأت‌رئیسه مجلس ارجاع شد. کریم حسین‌زاده، عضو کمیسیون عمران مجلس در جریان اتفاقات طرح تحقیق و تفحص از شهرداری تهران است. او درباره این موضوع به «شهروند» می‌گوید: «گزارش تحقیق و تفحص در کمیسیون عمران خوانده شد و ١٦ نفر از نمایندگان حضور داشتند و از این ١٦ نفر ٨ نفر رأی موافق و ٨ نفر رأی مخالف داشتند. برای این‌که هیأت‌رئیسه از این موضوع آگاه باشد اعضای کمیسیون با هیأت‌رئیسه مکاتبه کردند و این موضوع خدشه‌ای در تحقیق و تفحص از شهرداری ایجاد نمی‌کند. اصل رأی‌گیری در صحن علنی صورت می‌گیرد.»

او ادامه می‌دهد: «ذات مجلس این است که جریان‌های سیاسی برای این‌که موضوعی به نتیجه برسد یا نرسد لابی و صحبت می‌کنند، اما اگر در تحقیق و تفحص‌ها مفسده‌ای در این میان شکل بگیرد، هیأت نظارت بر رفتار نمایندگان و دیگر دستگاه‌ها باید برخورد کنند. تا قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری گفته شد که طرح تحقیق و تفحص از شهرداری شمه سیاسی دارد و بهتر است که صورت نگیرد اما الان ما با انتخابات ریاست‌جمهوری مواجه نیستیم و باید شفافیت وجود داشته باشد. اگر ما می‌خواهیم به کشور کمک کنیم تا شرایط سالم‌سازی ساختاری در کشور باشد باید استقبال کنیم از ابزارهای نظارتی تا تحقیق صورت بگیرد.»

حسین‌زاده ادامه می‌دهد: «توصیه من به دوستانی که مسئول قبلی شهرداری تهران بودند این است که اگر تخلفی صورت نگرفته است با خیال راحت بگذارند نمایندگان از شهرداری تحقیق و تفحص کنند. البته من فکر می‌کنم تحقیق و تفحص از شهرداری در دوران قالیباف به نتیجه خواهد رسید.» این عضو فراکسیون امید می‌گوید: «ما وقتی می‌گوییم که تحقیق و تفحص به نتیجه رسیده است که ارجاع بشود به قوه قضائیه و آنها با متخلفان برخورد کنند.

بنابراین فکر نمی‌کنم پرونده‌هایی که در تحقیق و تفحص‌های کل ادوار مجلس به نتیجه رسیده است بیشتر از دو یا سه تا باشد و این آمار خوبی نیست. فرآیند این طرح باید آسیب‌شناسی شود. یکی از پیشنهادات ما این بود که وقتی تحقیق و تفحص تمام می‌شود تازه بعد از ٦ ماه در مجلس قرائت شود بلکه باید از روز اول تحقیق و تفحص، قاضی تام‌الاختیار در کنار تفحص‌کنندگان باشد و روز پایان تحقیق و تفحص به مفهوم اعلام جرم علیه متخلفان یا اعلام برائت باشد.»

قائم‌مقام شهردار تهران به یک و نیم‌هزار‌ میلیارد تخلف اعتراف کرد

قاسم میرزایی‌نیکو، عضو فراکسیون امید یکی از مبتکران طرح تحقیق و تفحص از شهرداری تهران بود. او در گفت‌وگو با «شهروند» با بیان این‌که جریان تحقیق و تفحص از شهرداری تهران با دیگر طرح‌های تحقیق و تفحص‌هایی که به مجلس آمد و رأی آورد فرق می‌کرد، می‌گوید: «من خودم مبتکر این طرح بودم اما مسائل سیاسی در میان بود. آقای قالیباف نامزد ریاست‌جمهوری شده بود و چگونه می‌شد از یک رئیس‌جمهوری تحقیق و تفحص کرد؟ از طرف دیگر جریان فساد در شهرداری آن‌قدر عظیم و گسترده بود که فکر می‌کردیم ما به هر کجایش دست بزنیم جریان نابهنجاری پیش خواهد آمد.

یکی از این موضوعات دستگیری قائم‌مقام شهردار بود که قابل پوشش نبود. خود آقای شریفی به یک و نیم‌هزار ‌میلیارد تخلف اعتراف کرد. اما به انحای مختلف تحقیق و تفحص از شهرداری تهران را با انواع رانت‌هایی که ایجاد کردند در مجلس نیاورد.» الان کمیسیون اصل نود به دیوان تبدیل شده است و این کمیسیون می‌تواند مانند قوه قضائیه عزل و نصب کند و می‌شود تحقیق و تفحص‌ها به نتیجه برسد و همچنین ماده ٢٣٦ هم قابلیت اجرایی داشته باشد.»

او همچنین می‌گوید که به‌عنوان یک عضو فراکسیون امید در مورد طرح تحقیق و تفحص از مناطق آزاد، خطی و جناحی رأی نداده است و همچنین دستور فراکسیونی در این زمینه وجود نداشته است، اما اشاره می‌کند که در مورد طرح تحقیق و تفحص از شهرداری دستور فراکسیونی وجود داشته است.

کسی که حسابش پاک است چه نگرانی‌ای دارد؟!

حاجی‌دلیگانی، نماینده اصولگرای مجلس دهم هم در گفت‌وگو با «شهروند» با بیان این‌که بعضی از موضوعات در فرآیند مجلس رأی نمی‌آورد و این اتفاقی عادی است، می‌گوید: «منتهی بعضی از اتفاقات غیرعادی هم می‌افتد و آن مربوط به مواقعی است که ممکن است برخی از افراد ذینفوذ یا دستگاه‌هایی که می‌خواهند از آنها تحقیق و تفحص شود به سراغ نمایندگان می‌روند تا به نوعی با آنها به یک نوع تعامل یا معامله‌ای برسند که این از نوع غیراخلاقی و مغایر با سلامت و نقش نظارتی مجلس است.»

او ادامه می‌دهد: «قاعده این است که در طرح‌های تحقیق و تفحص نباید برخورد جناحی صورت بگیرد. معمولا باید براساس آنچه که مصلحت کشور است تحقیق و تفحص رأی بیاورد یا نیاورد نه براساس سلایق. این موضوع بسیار آسیب‌زاست که بخواهیم از ابزار مجلس به‌عنوان یک کار سیاسی استفاده شود.»

این نماینده اصولگرای مجلس با بیان این‌که من خودم وقتی بخواهم تحقیق و تفحص انجام بدهم آن پنج نفری را که تهیه‌کننده اصلی طرح هستند به گونه‌ای انتخاب می‌کنم که قرص و محکم باشند و وسط کار عقب‌نشینی نکنند و قابل خرید و معامله کردن نباشند.»او درباره تحقیق و تفحص از شهرداری هم می‌گوید: «اعتقاد من این بوده و هست که این طرح تحقیق و تفحص از شهرداری تهران باید انجام شود.

تحقیق و تفحص کار روشنگری انجام می‌دهد و از هرجا که تحقیق بشود همه باید استقبال کنند. به قول معروف از قدیم گفته‌اند که «ندزد و نترس!» لذا کسی که حسابش پاک است چه نگرانی‌ای باید داشته باشد. لذا از هرجایی که تحقیق و تفحص صورت بگیرد مسئولان مربوطه باید از آن استقبال کنند و نباید حالت گروهی و جناحی هم بگیرد.»

ممکن است تلقی بدی

 از مجلس صورت بگیرد

محمدرضا تابش، عضو فراکسیون امید با بیان این‌که تحقیق و تفحص جزو ابزار موثر و مهم کار نمایندگان مجلس است که باید نسبت به موضوعاتی که مدنظر مردم است و نقاط ابهامی وجود دارد، تحقیق و تفحص شود، به «شهروند» می‌گوید: «اما این کار باید با برنامه صورت بگیرد. یعنی ما باید حساب کنیم که اولا حوزه عملیاتی کار را سازمان بدهیم، اطلاعات خوبی جمع‌آوری کنیم، اطلاعات متقن و محکم باشد و فرصت زمان‌بندی هم بدهیم که در موعد خودش تمام شود.»

او ادامه می‌دهد: «اگر نتوانیم این کارها را انجام بدهیم نه‌تنها تحقیق و تفحص تأثیر خودش را نمی‌گذارد، بلکه به نوعی در جامعه ممکن است تلقی‌های دیگری شود که برای مجلس خوب نیست.»

الهه محمدی