روز گذشته بود كه حسن روحاني به عنوان رييس‌جمهوري يك روز بعد از سفر ناگهاني محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه ايران به مقر اجلاس G7 در فرانسه و انتشار شايعه مذاكره بين جمهوري اسلامي و ايالات متحده كه هم از سوي كاخ اليزه و هم پاستور تكذيب شد، در اظهاراتي صراحتا اعلام كرد كه حاضر است براي حفظ و تامين منافع ايران با هر كسي ديدار كند.اين اظهارات رييس‌جمهوري ايران در شبكه‌هاي اجتماعي به معناي ديدار احتمالي او با دونالد ترامپ، رييس‌جمهوري ايالات متحده امريكا تعبير شد و براي تحقق اين مهم، چه مكاني بهتر از مقر سازمان ملل متحد در نيويورك.
ولي علي ربيعي، سخنگوي دولت در جريان نشست خبري خود به تكذيب اين موضوع پرداخت و از نبود برنامه براي ديدار با مقامات امريكايي سخن به ميان آورد. با اين حال ناظران همچنان معتقدند كه اتفاقات رخ داده و تحولات ايجاد شده حاكي از بهبود روابط و كاهش تنش‌هاي ايجاد شده بين تهران و واشنگتن است. از همين‌رو و به منظور بررسي فراز و فرودهاي ايجاد شده با حشمت‌الله فلاحت‌پيشه، عضو كميسيون امنيت ملي و رييس سابق اين كميسيون به گفت‌وگو نشستيم.
يكي، دو روز گذشته محمدجواد ظريف، وزير امور خارجه با سفر به چند كشور اروپايي ازجمله دو سفر پياپي به فرانسه، مذاكراتي را با مقامات ارشد اين كشورها انجام داد و ناگهان شامگاه يكشنبه، خبرهايي از نزديك شدن به نوعي تعامل احتمالي ميان ايران و امريكا به گوش رسيد. به نحوي كه گفته شد بحث ايران در حاشيه اجلاس گروه هفت پيگيري خواهد شد. تحليل شما از اين تحولات اخير چيست و آيا بايد منتظر اتفاقي مهم يا حركت به سوي نوعي گفت‌وگو و مذاكره ميان طرفين باشيم؟
ببينيد، آنچه ترجيح داده و مشخص شده اين است كه تاكنون، جمهوري اسلامي ايران هرگز تا اين حد به يكي از قدرتمندترين ميزهاي سياسي دنيا نزديك نشده بود. البته ما اين ميز را به رسميت نمي‌شناسيم، چراكه در گذشته تصميمات متعددي عليه ايران و منافع ملي كشور و مردم ايران اتخاذ شده و شاهد رويكردهايي ناعادلانه در اين جلسات بوده‌ايم. رويكردهايي كه در مواردي به صدور احكام و آرايي ناعادلانه عليه ايران نيز انجاميده است.با اين همه اما به نظر مي‌رسد همين‌قدر كه ايران با حرمت و احترام به اين جلسه دعوت مي‌شود و در حالي كه در گذشته شايد صرفا موضوع ايران در اينچنين نشست‌هايي مطرح مي‌شود، امروز مي‌بينيم كه هم موضوع و هم موضع ايران مطرح مي‌شود و اين مواضع طرفداران چشمگيري نيز پيدا كرده است. از ديگر سو شاهد هستيم كه ايالات متحده و مشخصا شخص آقاي ترامپ در اينچنين اجلاسي در يك موضعي تنها قرار مي‌گيرد و بايد توجه داشته باشيم كه همين امر نيز به خودي خود، دستاورد مثبتي است. البته فرانسوي‌ها نبايد راه را اشتباه بروند.
چطور؟ منظورم اين است كه اين خطاي راهبردي احتمالي فرانسه به چه شكل خواهد بود؟
به اعتقاد من امروز بحث بر سر ميانجيگري نيست، چرا كه جمهوري اسلامي به‌طور كلي از فرانسه انتظار ايفاي نقش ميانجي بين خود و ايالات متحده امريكا را ندارد. انتظار ايران اين است كه كشورهاي اروپايي به وظيفه برجامي خود عمل كنند و به همان ميزان خود برجام تقويت مي‌شود و امريكايي‌ها مجبور خواهند شد كه وارد مسيري تازه در راهبردهاي ديپلماتيك خود شوند.علاوه بر اين نكته بايد توجه داشته باشيم كه خود آقاي ترامپ از اين ميانجيگري‌ها خوشحال نيست، چراكه راهبرد امريكايي‌ها مبتني بر يكجانبه‌گرايي است و اين كشور و به‌ويژه مقامات امروز حاكم بر كاخ سفيد، ورود بازيگران ديگر را برنمي‌تابند.
واقعيت اين است كه مجموعه اين تحولات و همچنين آن مسائلي كه آقاي روحاني مطرح كرده و تلويحا نيز نسبت به تحقق آن ابراز خرسندي و خوشحالي كرد، نشان‌دهنده اين است كه يك ديپلماسي پرقدرت در حال شكل‌گيري است و معناي اين موضوع آن است كه بايد شاهد تغيير ماهيت كشمكش باشيم، نه لزوما حل و رفع كشمكش. اگر ماهيت كشمكش تغيير كند، يعني ايران ديگر يك كشور هدف و يك كشور ضعيف و صرفا پذيرنده و منفعل نيست، بلكه كشوري است اثرگذار كه در چنين شرايطي، امكان تقويت ديپلماسي وجود دارد.
مطالبات هر دو طرف در ماه‌هاي اخير مشخص بوده. ايران تاكيد كرده بايد فضا براي فروش نفت همچون ديگر كشورها فراهم شود و در مقابل كاخ سفيد نيز مسائلي را درباره تغيير رفتار ايران در مناسبات منطقه‌اي و همچنين بحث موشكي ايران مطرح كرده و مي‌كند. آيا ايران جز بحث فروش نفت، مطالبه ديگري نيز دارد؟! طرف مقابل چطور؟
نكته مهمي كه نبايد مغفول بماند، اين است كه بحث و مطالبه اصلي ايران، اجراي تام و تمام برجام از سوي طرفين بوده است. به هر حال برجام داراي جنبه‌هايي مختلف و متعدد است و حتي آزاد شدن ايران در بحث منع تحريم موشكي و غيره نيز بخشي از اين مطالبات است. در واقع ايران به عنوان يك بازيگر قدرتمند منطقه‌اي مي‌تواند از تمامي مفاد NPT استفاده لازم را ببرد، فروش نفت خود را چنانكه بايد دنبال كند و مسائلي ديگر.پيشنهادي كه آقاي مكرون ارايه داده است، از جهاتي قابل بررسي است.
درواقع اگر اين پيشنهاد مكرون، مابهازايي نداشته باشد، شروعي خوبي است. به بيان ديگر انتظار اينكه اينستكس در ازاي ۵ هزار يورور، تامين يا شارژ مالي شود يا معافيت چند صد هزار بشكه نفت به برخي كشورها داده شود، انتظاراتي نيست كه ايران در قالب آن، گام سوم را برنداشته يا به نحوي اقدام به عقب‌نشيني كند، در اين حد نيست. اين رويكرد جديد مي‌تواند شروع خوبي باشد، به شرطي كه مابهازايي از ايران نخواهند.
منظورتان از اين مابهازايي كه در قبال مذاكره با ايران از سوي طرف مقابل مطالبه خواهد شد، چيست؟ ايران به چه مطالبه‌اي از سوي طرف مقابل پاسخ مثبت مي‌دهد و كدام موارد را نمي‌پذيرد؟
مابه‌ازاي آن مشخص است. از ۱۲۴۸ نوع تحريم، ۹۱۵ مورد بايد برداشته مي‌شد ولي زماني كه ما به اين سقف نزديك شديم، آقاي ترامپ وارد شد و بازي را برهم زد و درواقع زير ميز بازي زد. به بيان ديگر، بازگشت به همان سطح آزادسازي ۹۱۵ نوع تحريم، مي‌تواند شروع خوبي براي كاخ سفيد باشد. البته اين گام طبيعتا پس از بازگشت آنها به تعهداتي خواهد بود كه پيش‌تر در قالب قطعنامه ۲۲۳۱ و همچنين برجام مشخص شده بود.به اين اعتبار، تنها راه پيش‌روي امريكايي‌ها مي‌تواند اين باشد كه امكان تعامل با ايران را فراهم كنند. فراموش نكنيد كه ايرانيان پس از تحمل يك سال دشوار و رسيدن به فضايي كه به لحاظ اقتصادي پشت سر گذاشتيم، موفق شدند تاحدودي فضا را مديريت و تثبيت كنند و امروز هم اگرچه مشكلات اقتصادي قابل توجهي داريم، اما واقعيت آن است كه عمده اين مشكلات ناشي از ضعف مديريت است. وگرنه دولت موفق شد شاخص‌هاي كلان اقتصادي را كنترل و وضعيت اقتصاد را مديريت كند. اما همين فضايي كه ما پشت سر گذاشتيم، ناشي از اقدامات طرف مقابل نيز بود و همين مساله باعث شده كه ايرانيان ديگر وارد يك فضاي لغزان ديپلماسي جديد نشوند.
طرف مقابل چطور؟! مشخصا آيا چنانكه برخي رسانه‌هاي خارجي نيز مورد تاكيد قرار داده و مي‌دهند، مطالبات آنها چه بوده است؟
ببينيد امريكايي‌ها نمي‌توانند پرونده ايران را به همين نحو دنبال كنند، چراكه سر باز ماندن پرونده ايران براي ترامپ نقطه ضعف محسوب شده و او نمي‌تواند در آستانه انتخابات رياست‌جمهوري امريكا اين وضع را پيش‌رو داشته باشد. بنابراين مجبور است اين پرونده را ببندد. پس از سقوط پهپاد و تحولات بعد از آن، راهكار نظامي به بن‌بست رسيده و كاخ سفيد مجبور است به راهكاري تازه برسد.
نگاه شما به اين وضعيت چيست؟
به اعتقاد بنده اگر كساني مثل بولتون از كابينه دور شوند و اجازه ورود نداشته باشند، اين امكان وجود دارد كه فضا به سمت شرايط پيش از خروج امريكا از برجام سوق پيدا كند، چراكه بعضي اوقات اين امكان را مي‌بينيم كه ايران وارد فضاي مذاكرات تازه بشود. با اين همه، اعضاي فعلي تيم ترامپ مانع از تحقق اين امر شده و تا زماني كه اين افراد هستند، نبايد منتظر تغييري خاص باشيم.
سوال اين است كه آنها از ايران چه خواسته‌اند؟
امريكايي‌ها به هر حال دو موضوع را از ايران درخواست كردند كه پيش از اين نيز، بارها تكرار شده است. يكي توان موشكي ايران و ديگري تغيير سياست‌هاي منطقه‌اي است. اين دو ابزار قدرت ايران است و به هر حال اگر ما بر سر اين مسائل وارد مذاكرات شويم، ضرر خواهيم كرد. در اين دو مورد، هيچ نرمشي صورت نگرفته و به هيچ‌وجه هم نخواهد گرفت، چراكه اگر اين مسائل را وارد مذاكرات كنيم، ضرر خواهيم كرد.ايران يك طرح كلي داده است؛ آن هم نه به امريكا، بلكه به كشورهاي منطقه. ايران گفته كه به پيمان منع تجاوز برسيم و بتوانيم امنيت منطقه‌اي ايجاد كنيم. معتقدم اين مساله مي‌تواند امريكا و هر كشوري كه ايران را تهديد كند، خلع سلاح كند.
آقاي روحاني تلويحا از احتمال ديدار رودررو با ترامپ صحبت كرده؛ آيا بايد منتظر اين اتفاق باشيم؟
ايران و امريكا برنامه راهبردي براي مذاكره ندارند. راهبرد ايران همسو با اروپايي‌ها و تقويت ديپلماسي است. ايران و اروپايي‌ها در اين زمينه موفق شده‌اند و امريكايي‌ها در راهبرد خود در راستاي تضعيف ديپلماسي رسمي و فشار به ايران موفق نشده‌اند. بنابراين معتقد هستم در چنين شرايطي، چون امريكايي‌ها نمي‌توانند پرونده را باز بگذارند، امكان اينكه شرايطي تازه ايجاد شود، فراهم نيست.
ايران هرگز تا اين حد به قدرتمندترين ميزهاي جهان نزديك نشده بود
انزواي ترامپ به خودي خود دستاوردي مثبت محسوب مي‌شود
ايران از فرانسه انتظار ميانجيگري در رابطه با امريكا را ندارد
اظهارات روحاني به معناي شكل‌گيري ديپلماسي قدرتمند است
خواسته تام و تمام ايران، اجراي برجام ازسوي همه طرف‌ها بوده است
گاهي اوقات امكان ورود ايران به مذاكراتي تازه وجود دارد ولي برخي اعضاي تيم ترامپ مانع تحقق اين مساله شده‌اند
از ۱۲۴۸ نوع تحريم، ۹۱۵ مورد بايد برداشته مي‌شد
- 14
- 4
