«رزا» را می شناسید؟ می دانید «جمعیت زندگی» چیست؟ اطلاعاتتان از «کانون زرین دشت» چقدر است؟ احتمالا وقتی این سوالات را می‌خوانید با خود فکر می‌کردید که «رزا» نام یک شخص خاص است و جمعیت زندگی گروهی هستند که برای حمایت از کودکان بی‌سرپرست یا فعالیتهای اجتماعی از این دست تاسیس شده است. شاید هم به دنبال ارتباط منطقی بین این دو اسم بودید و با خود فرض کردید که خانمی با نام «رزا» موسس جمعیتی است که در زرین دشت فعالیت می کند.
اگر پاسخ‌‌هایتان عینا یا شبیه به مطالبی بود که در این جملات نوشتیم کاملا در اشتباهید. نام هایی که در گیومه آمده بودند نام حزب هایی هستند که مجوز فعالیت هم گرفته اند. فقط اینها نیستند و احزاب دیگری هم داریم که تنها در قد و قامت یک نام هستند و بس. مثلا با دیدن نام «ثقلین اهواز» یا «پیشگامان توسعه بناب» متوجه خواهید شد که تعدادی از احزاب به دور از پایتخت فعالیت می کنند.
وزارت کشور تعریفی از حزب دارد که بر اساس آن حتی می‌توان بعضی تشکل‌های ظاهرا صنفی را هم حزب به حساب آورد. کانون فارغ التحصیلان و دانشجویان استان تهران - فیروزکوه یا کانون پزشکان استان گیلان هم نمونه این ادعاست. تعدادی از احزاب هم بر اساس جنسیت تشکیل شده اند که یکی از نمونه‌های آن همان حزب رزا (انجمن روزنامه نگاران زن ایران) و دیگری کانون تبادل اطلاعات زنان است.
ایران بیشتر از ۲۰۰ حزب دارد
کافی است سری به پورتال وزارت کشور بزنید تا متوجه شوید بیشتر از ۲۰۰ حزب در ایران وجود دارد. در پورتال وزارت کشور روی لینک تشکل‌ها، احزاب سیاسی و تشکل‌های صنفی کلیک کنید و وارد صفحه مشخصات تشکل‌های سیاسی شوید. وزارت کشور در یک فایل پی دی اف اسامی همه احزاب ایران را اغلب با آدرس و شماره تلفن در اختیار شما قرار می دهد. در این فایل نام ۲۲۱ حزب آمده است. البته ظاهرا فعلا تعداد آنها کم شده است. همین چند ماه پیش ۲۴۲ تشکل یا حزب! در این صفحه دیده می‌شد. در زیر فهرست هم نوشته شده: «تشکل‌هایی که پروانه دارند و نامشان در این فهرست درج نشده برای اطلاع از آخرین وضعیت خود به اداره کل سیاسی وزارت کشور مراجعه کنند.» این حرف معنای مشخصی دارد یعنی احزاب دیگری هم هستند که نامشان در این فهرست نیامده است.
به همین سادگی!
اما این همه حزب در فضای سیاسی کشور واقعا چه کارآیی دارند؟ اگر کمی جستجو کنید متوجه می شوید یک سر این شلوغی احزاب کجاست؛ «نقص قانون»
کسانی که می خواهند یک تشکل حزبی ثبت کنند کافی است که این شرایط را داشته باشند: سن‌شان بیشتر از ۲۵ سال باشد، اعتقاد والتزام عملي به قانون اساسي و ولايت مطلقه فقيه داشته باشند، تابعیت آنها ایرانی باشد، حداقل مدرک تحصیلی‌شان کارشناسی باشد (یا معادل آن را داشته باشند) و سوء پيشينه كيفري موثر هم نداشته باشند. ضمنا تعداد اعضای هیات موسس باید ۱۵ نفر باشد. شرایطی که به راحتی امکان کسب مجوز برای تاسیس یک حزب را می دهد و خود می تواند یک منشا وضعیت فعلی احزاب در کشورمان باشد؛ پرشمار و ناکارآمد.
چه آنکه اغلب احزابی که در فهرست وزارت کشور هستند در تقسیم بندی اصلاح‌طلب، اصولگرا یا حتی اعتدالی قرار نمی‌گیرند و چهره‌ها و تحلیل‌گران سیاسی این وضع را نه تنها به نفع توسعه سیاسی کشور نمی دانند بلکه آن را نشانی نامطلوب و بیانگر توسعه نیافتگی احزاب می دانند.
عبدالله نوری: احزاب با هم ادغام شوند
عبدالله نوری، وزیر کشور دوران اصلاحات اخیرا در دیداری که با بعضی از فعالان اصلاح‌طلب چهارمحال و بختیاری داشته به این نابسامانی پرداخته است. او درباره تعدد احزاب در جریان خود گفته: «اینکه در بین اصلاح‌طلبان ده‌ها حزب کوچک و بزرگ هست چه توجیهی دارد؟! در کدام سیستم حزبی دنیا، مثل کشور ما این همه حزب وجود دارد؟ به دو صورت می‌توان کارآمدی جریانات سیاسی را از بین برد. یکی اینکه اجازه تأسیس و فعالیت احزاب داده نشود و دیگر اینکه تعداد بسیار زیادی حزب تأسیس شود.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب تاکید کرده: «در حال حاضر و با توجه به نبود یک حزب و تشکیلات فراگیر و پرنفوذ اصلاح‌طلب، اگر قرار باشد در بین اصلاح‌طلبان مرکز کارآمدی وجود داشته باشد همین جبهه‌ای است که در هر انتخاباتی با محوریت جناب آقای خاتمی و احزاب اصلاح‌طلب، تصمیم می‌گیرند. طبیعی است که در هر جریانی، نظرات مختلف هم وجود دارد، اما در نهایت همه با هم یا با نظر اکثریت به تصمیم می‌رسند. یکی از مشکلات جدی که بین اصلاح‌طلبان وجود دارد این است که تعداد زیادی حزب با عناوین اصلاح‌طلبی تأسیس شده است و متأسفانه گاهی اوقات، به جای تعامل و پشتیبانی از یکدیگر، بیشتر منتقد همدیگر هستند.»
نوری با تأکید مجدد بر اینکه نیازمند اصلاح و بروزرسانی گفتمان اصلاح‌طلبی هستیم، عنوان کرد: «اینکه دولت بگوید سالانه این تعداد مجوز حزب جدید دادیم، افتخار نیست و البته ما خودمان باعث این موضوع شده‌ایم و باید در جهت اصلاح آن گام برداریم. به اعتقاد من مهمترین کار این است که در راستای تقلیل احزاب و ادغام آنها در یکدیگر گام برداشته شود. »
وی ادامه داد: «احزاب اصلاح‌طلب و شخص آقای خاتمی می‌توانند در این راه نقش جدی داشته باشند و این تعدد احزاب و تشکل‌ها را سامان دهند. تعداد احزاب و اعضای واقعی آنها مشخص شود و آنهایی که با هم قرابت بیشتری دارند، درهم ادغام شوند و پس از آن، همه با هم زیر یک سقف جمع شوند. وقتی در زمان انتخابات باید همه جمع شوند و کار جبهه‌ای بکنند، چه دلیلی دارد که در بقیه سال ده‌ها حزب جداگانه وجود داشته و به صورت جزیره‌ای مشغول فعالیت باشند؟ »
باهنر: چون حزب نداریم نمایندگان باید کارشان را از اول شروع کنند
محمدرضا باهنر، فعال سیاسی اصولگرا نیز روز گذشته در گفت و گو با ایسنا در تحلیل خود از جریانات سیاسی کشور گفته: انتخابات در کشورمان جریانی است و نه حزبی، جریان‌ها با یکدیگر رقابت نمی‌کنند و شناور هستند و چفت و بست محکمی ندارند. در عین حال هزینه و فایده آنها زیاد نیست و در کشور ما خیلی راحت می‌شود که افراد یک بار به جریان خاصی رای دهد و دفعه بعد به جریانی دیگر.
باهنر در جای دیگری از گفت و گوی خود تاکید کرده که اصولگرایان و اصلاح طلبان و جریانات سیاسی خیلی نباید دنبال چهره‌های حقیقی کاریزما باشند، ممکن است یک شخصیت حقوقی پیدا شده و کاریزما شود، به طور مثال حزب قدرتمندی شکل بگیرد، اما دوران اینکه به دنبال آدم‌های حقیقی کاریزما بگردیم، تمام شده است.
باهنر درباره راه حل رفع مشکل بی‌تجربگی سیاسیون از جمله نمایندگان مجلس، گفته است: «جبران این کمبودها به عهده احزاب است و اگر این عزیزانی که وارد مجلس شده‌اند همگی پشتوانه حزبی داشته باشند، آن حزب یک اتاق فکر و پژوهشکده است، برنامه تعریف می‌کند که این عزیزان هم می‌توانند آن را پیاده کنند اما چنین چیزی وجود ندارد و وضعیت اینگونه می‌شود.»
به اعتقاد باهنر اگر حزب وجود داشته باشد با این رویه دوی امدادی ایجاد می‌شود و نفر قبلی کار را تحویل نفر بعدی می‌دهد اما چون حزب نداریم همه افراد (نمایندگان مجلس) باید کارشان را از اول شروع کنند.
عارف: راهبرد ما رسیدن به چند حزب فراگیر است
محمدرضا عارف، رئیس شورای عالی سیاستگذاری اصلاح‌طلبان هم در گفت و گو با خبر آنلاین می گوید: راهبرد ما نه فقط اصلاحات بلکه راهبرد کلی کشور بر مبنای رسیدن به چند حزب فراگیر است. من بارها این موضوع را مظرح کردم و معتقدم حرکات جبهه ای تنها تا پیروزی در انتخابات است و در موقع شکست مسوولیتی نمی پذیرد لذا این حرکات دوام ندارد و بر این اساس ما نمی توانیم حرکات جبهه ای را دنبال کنیم اما در شرایطی که تحزب در کشور ما جا نیفتاده است و رفتارهای امروز نمایانگر این موضوع است برای مثال همین مسئله ای که در مورد شورای عالی اتفاق افتاد ناشی از آن است که ما هنوز نمی خواهیم تشکیلاتی و حزبی عمل کنیم مسیر درازی داریم و تا آن روز باید بر اساس همین حرکت جبهه ای به پیش برویم حالا اینکه احزاب بتوانند با وزن‌کشی سهمشان را مشخص کنند تقریبا کار غیر ممکنی است؛ جالب این است که در ارزیابی عملکرد ما فضا را باز گذاشتیم و از تمام نخبگان و احزاب در تهران و شهرستان‌ها نظر سنجی کردیم که آیا به احزاب سهم بدهیم یا خیر اکثریت گفتند خیر. نمی شود.
او ادامه می دهد: به دنبال قانون جدید وزارت کشور که باید احزاب وضعیت خود را مشخص کنند یک تعداد از احزاب شاید وضعیت تعلیقی بخورند که در آن صورت اگر تعداد احزاب کاهش پیدا کند شاید بتوان وزن احزاب باقی مانده را مشخص کرد.
احزاب باید خودشان را به قانون جدید تطبیق دهند
اما سخن گفتن از احزاب فراگیر خیلی هم آرمانی به نظر نمی رسد. آنچه که عارف از قانون جدید وزارت کشور گفته، مصوبه سال گذشته مجلس شورای اسلامی است. مجلس قانون جدیدی برای نحوه فعالیت احزاب و گروه های سیاسی تصویب کرد که می تواند از ثبت گعده هایی که به نام حزب مجوز می گیرند جلوگیری کند.
محمدامین رضازاده، مدیرکل سیاسی وزارت کشور در اینباره گفته بود «براساس قانون جدید نحوه فعالیت احزاب و گروه های سیاسی، احزاب یکسال فرصت دارند که خود را با این قانون تطبیق دهند. این تاریخ در ۱۴ آذر ماه به پایان خواهد رسید و اگر احزاب تا زمان باقی مانده خود را با این قانون تطبیق ندهند، کمیسیون ماده ۱۰ احزاب پروانه فعالیت آنها را تمدید نخواهد کرد. قانون جدید می گوید یک حزب ملی حداقل باید دارای سیصد عضو از نصف استانهای کشور باشد و در یک سوم استانهای کشور شعبه داشته باشد و کنگره خود را به موقع برگزار کند. برای احزاب استانی نیز در این قانون جدید شرایطی در نظر گرفته شده است که احزاب باید شرایط خود را با قانون جدید تطبیق دهند. این مسئول وزارت کشور از احزاب خواسته قانون جدید را مطالعه کنند و خود را با آن تطبیق دهند چرا که به گفته او جهل به قانون رافع مسئولیت نیست.»
پیش به سوی حزب فراگیر
کنار هم قرار دادن وضعیت نابسامان فعالیت حزبی در ایران از یک سو و تلاش چهره های شاخص سیاسی چپ و راست سیاسی برای تشکیل چند حزب فراگیر از سوی دیگر حکایت از آن دارد که حرکت کردن در مسیر حزبی شدن و رفتار حزبی داشتن تنها با بلند و طویل کردن لیست احزاب دارای مجوز ممکن نخواهد شد. تشکیل چند حزب فراگیر که از ادغام چندین حزب کوچک و کم تاثیر بوجود آید شاید همان راهکار مقدماتی باشد که بتواند تحرکات سیاسی در ایران را در دهه چهارم انقلاب به سمت حزبی شدن و قاعده مندتر شدن پیش ببرد.
کیاوش حافظی
- 16
- 4
