آشتی کنان ریش سفیدهای مجمع روحانیون و جامعه روحانیت

در روزهای گذشته حجت الاسلام غلامرضا مصباحی مقدم سخنگوی جامعه روحانیت مبارز در یکی از مصاحبه های خود از مذاکره با مجمع روحانیون مبارز در آینده نزدیک خبر داد. برخی رسانه‌ها از این مسئله استقبال کردند و آن را چراغ سبز گفت‌وگو میان دو حزب نامیدند اما این پایان ماجرا نبود و در ادامه سایر اعضای جامعه روحانیت در خصوص این موضوع صحبت کردند، به واسطه تکذیبه‌ها و استقبال اعضای هر دو جناح سیاسی که هفته گذشته از سوی رسانه‌ها انعکاس پیدا کرد، احتمال وقوع چنین مذاکره‌ای بهانه‌ای شد تا بار دیگر مسئله اختلاف این دو حزب قدیمی مطرح مورد بررسی قرار گیرد.

اسفندماه سال ۱۳۶۶ مجمع روحانیون مبارز از جامعه روحانیت مبارز تهران انشعاب پیدا کرد اما این تشکل سیاسی پس از انتخابات مجلس سوم و در سال ۶۷ توسط امام (ره) به رسمیت شناخته شد. در نخستین انتخابات ریاست جمهوری پس از رحلت حضرت امام (ره)، مجمع روحانیون از آیت‌الله هاشمی رفسنجانی حمایت کرد و ناطق نوری در مقابل این جریان قرار گرفت. برای نشان دادن عمق تفاوت میان دو جریان می‌توان به این نکته اشاره کرد که نتیجه فعالیت‌های مجمع روحانیون مبارز به دولت اصلاحات ختم شد اما ثمره فعالیت‌های جامعه روحانیت مبارز به محمود احمدی‌نژاد رسید. بنابراین هرچند این دو تشکل سیاسی در اسم شباهت زیادی دارند اما در رویکرد بسیار متفاوت عمل می‌کنند. آنچه بار دیگر این اختلاف را موردتوجه عموم قرارداده مصاحبه اخیر سخنگوی جامعه روحانیت مبارز غلامرضا مصباحی مقدم است. وی در این مصاحبه مفصلی که داشت به بسیاری از مسائل و مشکلات پرداخت اما در این میان جمله کوتاهی داشت که بیش از سایرین مورد توجه قرار گرفت. وی گفت:« برای برگزاری نشست مشترک با مجمع روحانیون مبارز حرفی نداریم.» مصباحی مقدم در بخشی دیگر از صحبت‌های خود به سابقه این گفت‌وگوی دو طرفه اشاره کرد و عنوان کرد: «قبلا نیز به توصیه بزرگان در سال ۱۳۸۴ به میزبانی مجمع روحانیت مبارز، نشست مشترکی برای حل اختلافات برگزار شد ولی اظهارات مهدی کروبی، دبیرکل مجمع روحانیون مبارز باعث شد این مجمع نشست دومی را که باید میزبان باشد، برگزار نکند.» 

روزنه‌ای برای آشتی دو جناح 

همین جملات کوتاه منجر به تداوم مصاحبه با اعضای دو جناح شد. در ابتدای امر، آیت الله محمدعلی موحدی کرمانی دبیر کل جامعه روحانیت مبارز با اشاره به ادعای مطرح شده مبنی بر آمادگی جامعه روحانیت برای گفت‌وگو با مجمع روحانیون مبارز، گفت: «به‌هیچ‌عنوان چنین بحثی که جامعه روحانیت بخواهد با مجمع روحانیون گفت‌وگو کند، مطرح نبوده است و بنده به عنوان دبیر کل چنین موضوعی را از اساس تکذیب می‌کنم.» در ادامه حجت الاسلام حسین ابراهیمی درخصوص سخنان مصباحی‌مقدم، مبنی‌بر دیدار این جامعه با مجمع روحانیون مبارز گفت: «در جامعه روحانیت مبارز در جلسات موضوع ارتباط مجمع روحانیون مصوب نیست و تا این لحظه مصوبه‌ای نداشته‌ایم و اگر اظهارنظری در این خصوص صورت گرفته نظر شخصی آقایان بوده است.» عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز افزود: «اما اظهاراتی که افراد مطرح می‌کنند لازم است در جلسه شورای مرکزی جامعه روحانیت مطرح شود و بعد در صورت تصویب به‌عنوان نظر جامعه مطرح خواهد شد. اظهارات نباید به‌گونه‌ای باشد که سوءاستفاده از سخنان عزیزان‌مان بشود.» در کنار تکذیب اعضای جامعه مبارزه روحانیت برخی از اعضای مجمع روحانیون مبارز از احتمال وقوع چنین مذاکره ای استقبال کردند.

به عنوان مثال، مجید انصاری عضو مجمع روحانیون مبارز از این موضوع استقبال کرد و گفت:« نباید تنها به گفته شخص مصباحی‌مقدم به‌عنوان یک عضو اکتفا کرد و اگر زمانی پیشنهاد رسمی تشکیل جلسه داده شود باید ارزیابی لازم صورت گرفته و موضوعات مشخصی در میان باشد تا در مورد آن صحبت شود.» با وجود تکذیبه هایی که اعضای جامعه روحانیت مبارز داشتند و تمایل به گفت‌وگوی دو جناح را نظر شخصی مصباحی مقدم عنوان کردند اما جناح مقابل این احتمال را به فال نیک گرفتند و محمد مقدم دیگر عضو مجمع روحانیون مبارز در گفت‌و گو با «ابتکار» در رابطه با این موضوع عنوان کرد: « من موافقت خود را با اصل قضیه اعلام کرده‌ام اما در رابطه با جزئیات آن باید تا جلسه آتی شورا صبر کنیم و این جلسه در روز دوشنبه برگزار خواهد شد. ما نیاز داریم تا این مسئله را در شورا مطرح کنیم و من دیگر نمی‌توانم نظر شخصی خود را بیان کنم. البته در جریان هستم که آقای موحدی کرمانی گفته‌اند که مایل به مذاکره نیستند اما ما به هر حال این قضیه را در شورا مطرح خواهیم کرد تا پس از آن آگاهانه در این خصوص صحبت کنیم.» وی تاکید کرد:« ما برنامه داریم که جوانب این قضیه را بسنجیم ، به هر حال مسئله‌ای است که مطرح شده است و باید بررسی کنیم.» به دنبال تلاش‌های بسیار برای دسترسی به اعضای جامعه روحانیت مبارز، در نهایت سید رضا اکرمی پاسخگوی «ابتکار» شد. وی در خصوص اختلاف دو جناح و احتمال وقوع چنین مذاکره‌ای بیان کرد:« این سوال‌ها را از آقای مصباحی‌مقدم بپرسید. وی سخنگوی این حزب است، نه من! اختلاف همیشه وجود دارد. شما خبرنگارها مثل اینکه در باغ نیستید؛ زن و شوهرها هم بایکدیگراختلاف دارند، چرا؟! چون یکی زن و دیگری مرد است. اختلاف در همه جا وجود دارد. خداوند ما را متفاوت آفریده است. حوصله دارید که این چیزها را می‌پرسید؟» وی در بخشی دیگر از صحبت‌های خود در پاسخ به این سوال که تا چه میزان احتمال توافق و تفاهم میان مجمع روحانیون و جامعه روحانیت مبارز وجود دارد اظهار کرد: « مگر اینکه آسمان به زمین بیاید تا چنین اتفاقی رخ دهد.اما اختلاف ما اهمیتی ندارد به سراغ مسائل اقتصادی، بیکاری، اجتماعی و... بروید. از من در خصوص همان مشکلات اصلی کشور بپرسید، نه اختلاف دو حزب سیاسی. »

نقش مثبت دیدارهای سیاسی 

در این میان لازم به یادآوری است که پیشنهاد گفت‌وگو میان دو جناح سیاسی نه تنها امری غریب نیست بلکه به عنوان راهکاری مناسب در شرایط و موقعیت‌های حساس شناخته می‌شود. امروزه بسیاری از مسائل هستند که از طریق مذاکره قابل حل هستند. شاید اختلاف دو جناح مجمع روحانیون مبارز و جامعه روحانیت مبارز نیز از همین دست باشد.

حجت الاسلام مصباحی مقدم نیز طی گفت و گو با «ابتکار» با اشاره به واکنش اعضای جامعه روحانیت به مسئله مذاکره و گفت‎وگو عنوان کرد:« اختلاف دیدگاهی که در جامعه روحانیت مبارز در خصوص گفت‌وگو با مجمع روحانیون طی روزهای اخیر دیده شد و آیت الله موحدی کرمانی هم مخالفت خودشان را اعلام کردند صرفا به این دلیل بود که اطلاعات درستی به ایشان نداده بودند یا به نوعی ناقص بود. زیرا من این مذاکره را مشروط بر تعیین موضع اعضای مجمع روحانیون با مسئله فتنه سال ۸۸ کرده بودم. به همین دلیل هم در بیانیه اخیر آیت الله موحدی کرمانی ایشان هم از این پیشنهاد استقبال کردند. البته این را هم بگویم که اگر اعضای مجمع اعلام موضع کنند تازه زمینه گفت‌وگو فراهم می‌شود. بعد از آن باید کمیته مشترکی تشکیل شود که به بررسی اختلافات بپردازد و مشخص کند که بر روی چه مسائلی اختلاف وجود دارد و روی کدام مسائل توافق داریم.» وی در ادامه افزود:« ضمنا این را هم بگویم که ما(جامعه روحانیت مبارز و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم) یک بار دیگر هم پیش قدم شدیم و پیشنهاد مذاکره و گفت‌وگو را مطرح کرده بودیم ولی مجمع روحانیون آن را قبول نکرد.» وی در خصوص اینکه اصلاح‌طلبان و اعضای مجمع روحانیون به هیچ عنوان قبول ندارند که سال ۸۸ فتنه‌ای رخ داده است و این خود نشان می‌دهد اختلافات تا حدود زیادی اساسی است، گفت:« به هرحال این از شروط ما است و اگر انها هم تمایل به گفت‌وگو دارند باید اعلام موضع کنند در غیر این صورت امکان گفت‌وگو وجود ندارد. این راآیت الله موحدی کرمانی هم در بیانیه خود مطرح کرده است.»

در این میان بسیاری از روحانیون نیز از وقوع چنین مذاکره‌ای استقبال کردند و آیت الله محسن غرویان به عنوان یکی از روحانیون موافق با چنین اتفاقی در گفت‌وگو با «ابتکار» با بیان اینکه اختلافات بین دو حزب جامعه روحانیت و مجمع روحانیون بیشتر سلیقه‌ای است و تنها اختلافاتی در نگاه به برخی مسائل وجود دارد، توضیح داد: « جامعه روحانیت مبارز چندان همراه با آقای روحانی و آیت الله هاشمی رفسنجانی نیست اما مجمع روحانیون همواره هماهنگ‌تر و نزدیک تر به این دو فرد حرکت می‌کند. نکته دیگر این است که مجمع روحانیون دیدگاه‌های روشن‌تری دارد و روشنفکری دینی را قبول دارد اما جامعه روحانیت سنتی فکر می‌کند و این هم یکی از تفاوت‌های این دو گروه است و نکته مهم‌تر این است که مجمع روحانیون با تفکرات و مشی رئیس دولت اصلاحات نزدیک‌تر و هماهنگ‌تر است اما جامعه روحانیت مشی وی را نمی‌پذیرد.» وی در خصوص تاثیرگذاری چنین گفت‌وگویی عنوان کرد:« این اتفاق قبل از هرچیزی منجر به این می‌شود تا افراد صحبت‌های یکدیگر را به صورت مستقیم بشوند، چراکه افراد گاهی با مکالمه روبرو به هم نزدیک‌تر می‌شوند و طرفین ممکن است به این نتیجه برسند که چندان به دور از هم فکر نمی‌کنند. تا به امروز بیشتر از طریق رسانه‌ها و مکتوب سخن گفته‌‌اند. این نشست ها بهتر است؛ این نکته را نیز نباید از یاد برد که این افراد باهم رفاقت دیرینه دارند. با دیدار رو در رو عواطف نیز برانگیخته می‌شود و به حل اختلاف کمک می‌کند. امام خمینی(ره) نیز در این خصوص گفته اند مراجع هم باهم چایی بخورند که امر پسندیده ای است، این رفتارها تاثیر دارد.» غرویان در ادامه افزود:« نکته دیگر اینکه در ایران قدرت سیاسی دست به دست می‌‌شود و گاهی از جناحی به جناح دیگر منتقل می‌‌‌شود و در این جلسات می‌توانند با نگاهی عادلانه در توزیع مقام‌ها با هم صحبت کنند و قدرت در دست یک جناح نباشد. البته اختلاف فکری به قوت خود باقی می‌ماند اما فضای تعامل را باید ایجاد کنیم، در مجموع اتفاق خوبی است و همان طور که اشاره شد امام خمینی (ره) نیز در خصوص مراجع سخن مشابه‌ای داشته اند. مجمع روحانیون و جامعه روحانیت از مراجع بالاتر نیستند و باید به فرمایش امام عمل و با هم گفتمان داشته باشند. در نهایت جلسات مفیدی خواهد بود.» وی در پایان صحبتهای خود تاکید کرد: « صحبت‌‌های آقای مصباحی مقدم را ترجیح می‌دهم، مگر علما مردم را به وحدت دعوت نمی‌کنند؟ علما بیشتر از مردم باید وحدت داشته باشند و بالاخره این دو حزب هر دو روحانی هستند و باید در عمل این وحدت و انسجام را نشان دهند و من فکر می‌کنم فرمایش آقای مصباحی مقدم بسیار معقول است.» 

دو جناح مجمع روحانیون مبارز و جامعه روحانیت مبارز هر دو از احزاب قدیمی و با سابقه در عرصه سیاسی ایران محسوب می‎شوند اما طی سال‌ها و به دنبال اختلافاتی که با یکدیگر در برهه‌های سیاسی کشور داشته اند از منظر جایگاه اجتماعی هزینه ای بسیاری داده اند و این موضوع از میزان تاثیر گذاری آن ها در سیاست‌های داخلی کاسته است. شاید وقوع چنین مذاکره‌ای میان اعضای دو جناح بتواند در جهت اصلاح و تجدید قوای آن ها موثر باشد اما این اتفاق تنها در صورت تمایل دو جناح رخ می‌دهد و هردو گروه برای اینکه بتوانند یکدیگر را به پای میز مذاکره بکشانند باید اختلافات گذشته را کنار بگذارند و از مواضع پیشین خود عقب نشینی کنند.

زهره احدی