سالنامه شرق/ سنت انتخاب چهره سال در ویژه نامه های آخر سال نشریات ایران انتخابی متداول و مداوم نیست. در پایان سال ۹۵ بیشتر روزنامه های سیاسی که ویژه نامه ای برای سال نو داشتند، در نهایت یک انتخاب برای عکس روی جلد داشتند و آن تصویر مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی بود که در دی ماه همان سال از دنیا رفته بود. برای سال ۹۶ که سال انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری بود نیز در دسترس ترین چهره برای انتخاب عکس روی جلد، برنده انتخابات یعنی «حسن روحانی» است که مردم برای دومین بار به تکرار دولت او رأی دادند اما اگر دقیق تر به انتخابات و فرایند پیروزی دوباره دولت تدبیر و امید نگاهی بیندازیم، نقش فرد دیگری پررنگ تر احساس می شود: «اسحاق جهانگیری».
معاون اول هر دو دولت روحانی، در سال ۹۶ مهم ترین سال سیاسی خود را گذراند و البته فراز و فرودهای زیادی را پشت سر گذاشت. او در فروردین به عنوان رقیب رئیس خود وارد کارزار داغ انتخابات شد و ثبت نام کرد اما در اردیبهشت و در سه مناظره تلویزیونی رقبای انتخاباتی چنان محکم در حمایت از «حسن روحانی» و دولتش ایستاد که به چهره شاخص آن انتخابات بدل شد چنان که می توان گفت «ابراهیم رئیسی» و «محمدباقر قالیباف» که کاندیدای اصولگرایان بودند، قافیه را در همان مناظره ها به «اسحاق جهانگیری» باختند.
انتقادات تند او به شهردار سابق تهران و جمله معروف «آقای قالیباف به خودتان بیایید»، در تاریخ انتخاباتی ایران ماندگار شد. جهانگیری که خود را نماینده اصلاح طلبان در انتخابات می دانست، در نهایت به نفع رئیس خود کنار رفت و حسن روحانی پیروز کارزار «۲۹ اردیبهشت ۹۶» شد. او دوباره به همان جایگاه معاون اولی بازگشت اما این طور به نظر می رسید که نقش او در کابینه جدید کمرنگ شده است.
تحلیلگران سیاسی، بدبینانه این موضوع را به انتخابات ۱۴۰۰ مرتبط می دانند که قرار نیست اسحاق جهانگیری به عنوان یک یاز کاندیداهای شاخص اصلاح طلبان تحمل شود و درصدد تخریب او هستند؛ برای مثال نیز دستگیری برادرش مهدی و همچنین صحبت های سردار وحید در زلزله کرمانشاه درباره «مسکن مهر» را یادآور می شود. جهانگیری در آخرین روزهای زمستان ۹۶ در دفترش میزبان ما شد و در حالی که صدای کلاغ های حیاط پاستور نوید آمدن سال جدید را می داد، درباره مسائل سال طی شده سخن گفت. از مناظره تا چگونگی انتخاب اعضای کابینه. از مشکلات اقتصادی مردم تا نقش او به عنوان رابط اصلاح طلبان با رهبری. مصاحبه ما با اسحاق جهانگیری، تنها کاندیدای جلد ویژه سال ۹۶ روزنامه «شرق» را در ادامه می خوانید.
شاید بهتر باشد مصاحبه را از اتفاقات ابتدای سال ۹۶ شروع کنیم. شما در ابتدای امسال، توفانی و جنجالی ظاهر شدید و مردم با یک اسحاق جهانگیری جدید مواجه شدند و شما را کشف کردند اما بعد از انتخابات کمی حضور رسانه ای شما کمرنگ شد؛ حتی می گفتند نقش شما در دولت نیز کمرنگ شده است. آیا واقعا چنین اتفاقی افتاد؟ در واقع سال ۹۶ برای شما بسیار متفاوت آغاز شد. کمی درباره آن صحبت کنید.
اتفاقی که در ابتدای سال ۹۶ افتاد، بسیار متفاوت بود. این نخستین بار بود که من به صحنه جدیدی از فعالیت های سیاسی ورود کردم و طبیعی است که باید متناسب با آن جایگاه موضع گیری می کردم. این که چرا به صحنه انتخابات آدم، سوالی جدی است. البته در سال های مختلف در زمان ثبت نام انتخابات ریاست جمهوری همواره پیشنهادهایی برای حضور داشتم. مثلا در سال ۸۴ که وزیر صنایع بودم دوستان از من پرسیدند شایعه ورود شما به انتخابات چیست و آن زمان قاطع تکذیب کردم اما می دانستم که یک عده دنبال این هستند که من به این صحنه وارد شوم. حالا کاری ندارم که با چه انگیزه ای می خواستند من وارد صحنه انتخابات بشوم.
سال ۹۲ در حدی این اتفاق جدی شد که با مقام معظم رهبری هم مذاکره کردم. آقایان هاشمی و خاتمی هر دو من را تشویق کردند که کاندید شوم. با مقام معظم رهبری مذاکره خوبی داشتم. مطالبی جدی مطرح شد و ایشان هم تایید کردند اما همان جا هم گفتم که پیش شرطی دارم که شاید ممکن نشود. گفتم همیشه در زندگی ام سعی کرده ام وقتی بزرگ ترهای خودم و کسانی که پیشکسوت و تواناتر هستند به صحنه می آیند، من نیایم. مثلا اگر آقای هاشمی کاندیدا شود، من کاندیدا نخواهم شد، چون آن زمان بحث کاندیداتوری آقای هاشمی مطرح بود، روز آخر هم همین طور شد. به سمت وزارت کشور رفتم و می خواستم اگر آقای هاشمی نیامدند، لحظات آخر برای انتخابات ثبت نام کنم و اگر آقای هاشمی نمی آمدند، من سال ۹۲ ثبت نام می کردم.
البته این که بعد چه کار می کردم، بحث دیگری است اما مصمم شده بودم که ثبت نام کنم. آقای هاشمی از مجمع تشخیص که حرکت کرد، دوستان به من گفتند ایشان به سمت وزارت کشور حرکت کرده اند و من هم منصرف شدم و به سمت منزل رفتم. این نکته مهم است که هر یک از دوره های انتخابات در ایران به جریانات سیاسی و اشخاص داد که در انتخابات بعدی سعی کردند متناسب با آن تجربه تصمیم گیری کنند. مثلا ما از انتخابات سال ۸۴ این درس را گرفتیم که تفاهم بعد از ثبت نام و تبلیغات، چندان کار راحتی نیست که بگوییم بقیه کنار بروند و یک نفر بماند و تعدد کاندیداهای جریان اصلاح طلب در آن دوره عامل شکست شد؛
بنابراین در سال ۹۲ بنا شد تعداد کاندیداها به حداقل برسد تا آن اتفاق تکرار نشود. در انتخابات سال ۹۲ با پدیده دیگری روبرو شدیم و دیدیم که حتی شخصیتی مانند آقای هاشمی رفسنجانی هم می تواند رد صلاحیت شود. من آن زمان که به عنوان رئیس ستاد ایشان انتخاب شده بودم، به ایشان گفتم به هر مسئله ای درباره شما فکر می کردم، جز این که شما رد صلاحیت شوید. فکر می کردم به خاطر فشارها یا تخریب ها رئیس جمهور نشوید اما هرگز فکر نمی کردم ممکن است رد صلاحیت شوید. بالاخره ایشان همیشه به عنوان نفر دوم کشور مطرح بودند و سابقه ای روشن و طولانی در انقلاب داشتند اما به هر حال رد صلاحیت شدند و موضوع جدیدی مطرح شد و بر ما معلوم شد که در انتخابات بعدی به هر میزان که کاندیدا مهم باشد، باید به این موضوع هم فکر کنیم.
یعنی تصور می کردید این احتمال وجود دارد که آقای روحانی هم رد صلاحیت شود؟
البته رد صلاحیت ایشان همیشه در حد صفر مطرح می شد. در جاهایی این مسئله را می گفتند اما تا به حال اتفاق نیفتاده بود که کسی در دور اول رئیس جمهوری باشد اما برای مرحله دوم رد صلاحیت شود. این دیگر اتفاق نادری بود.
اما این نگرانی وجود داشت...
به هر حال در جاهایی مطرح می شد. من جزو کسانی بودم که باور نداشتم چنین اتفاقی بیفتد. دولت آقای روحانی یک ویژگی در دور اول داشت و آن این بود که جریان مخالف ایشان و سیاست هایش از همان ماه ها اول برای مخالفت جدی با ایشان با تمام توان به صحنه آمدند که بی سابقه بود. من در زمان آقای خاتمی دو دوره در دولت بودم. هجمه به رئیس جمهور تا به این حد نبود اما اتفاقی که درباره آقای روحانی در دور اول افتاد، سابقه نداشت. یعنی تا آخر دو دوره آقای خاتمی چنین اتفاقی را ندیدم. پیش بینی می شد موج تخریب و تهاجم در انتخابات به پیکِ آن برسد. حتی ممکن بود چند نفر از جبهه های مختلف به ایشان حمله کنند.
شاید این بخش خیلی به من مختص می شد؛ به عنوان کسی که می تواند از دولت دفاع کند و حرفی برای گفتن دارد و در جریان مسائل کشور است. در مرحله اول اگر کسی می آید باید درصدی از اطمینان وجود داشته باشد که اولا هم از طرف شورای نگهبان تایید شود و هم در ادامه تصمیم به ماندن نداشته باشد و کنار برود. اولین کسی هم که باب این موضوع را باز کرد، مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی بود.
یعنی شش ماه قبل از انتخابات.
بله. من در خاطراتم صحبت های ایشان را با تاریخش نوشته ام. بار اول که ایشان در این باره صحبت کرد، من به شوخی گذراندم. اما در دیدارهای بعدی متوجه شدم که ایشان خیلی جدی هستند.
ایشان نگران رد صلاحیت آقای روحانی بودند؟
از این نظر نگران بودند که حمله به دولت زیاد می شود و باید کسی برای دفاع از آقای روحانی باشد. گفتم اگر این طور هم باشد بهتر است کس دیگری از ایشان دفاع کند چون من معاون اول آقای روحانی هستم و نمی شود که کاندیدا شوم. گفتند ایشان از شما می خواهد دفعه دوم - دو سه ماه بعد روز قبل از درگذشت شان - به من گفتند که شما به طور جدی آماده باشید. آقای هاشمی گفتند من با جمعی صحبت کردم و تاکیدشان این بود که ما به صورت جمعی این تصمیم را گرفته ایم. آقای روحانی حتما باید کاندید شود و در کنار ایشان هم باید افرادی باشند.
منظورشان از جمعی که می گفتند چه کسانی بودند؟
استنباط من این بود که با آقای خاتمی یا آقای ناطق نوری و حسن آقای خمینی صحبت کردند. البته ایشان نام نبردند. بعد از درگذشت ایشان تقریبا کسی پیگیر نبود و دوستان اصلاح طلب به این تحلیل رسیدند که باید این اتفاق بیفتد. آقای خاتمی با من صحبت کردند. آقای عبدالله نوری خیلی اصرار داشتند و بعد شورای اصلاح طلب ها آمدند و پیگیری می کردند. آن اواخر به دلایل مختلفی گفتم چرا با من صحبت می کنید. با آقای روحانی صحبت کنید. آقای روحانی هم سه بار با من در این مورد صحبت کردند. دو دفعه اول خیلی موافق نبودند و فکر و تصمیم را به من واگذار کردند. من گفتم تصمیم گرفته ام و نیازی به فکر کردن نیست.
از نظر من منتفی است اما بار سوم گفتند حتما باید این کار را بکنید. گفتم یک ساعت بیشتر وقت نیست با آقای خاتمی تلفنی مفصل صحبت کردم و متوجه شدم ایشان هم تاکید دارند که ثبت نام کنم و من هم ثبت نام کردم. طبیعت کاری من این است که یا در عرصه ای واردم نشوم یا با تمام ظرفیت و استعدادم وارد شوم. بعد از انتخابات طبیعی است من در حوزه کارهایی که به عهده می گیریم، سعی می کنم مسائل سیاسی را به حداقل برسانم و اجازه ندهم کاری که به عهده ام گذاشته شده، تحت تاثیر مسائل سیاسی قرار بگیرد و اصل کار کمرنگ شود. شاید به همین دلیل است که عده ای تصور می کنند نقش من کمرنگ شده است.
برای ماندن در انتخابات وسوسه نشدید؟
خیر، به هیچ وجه.
توصیه ای هم نشد؟
برخی دوستانی که مشورت می دادند، بعضا توصیه هایی می کردند. واقعیت این است که من تمام وقتم را برای اداره کشور گذاشتم. به آقای روحانی هم گفته بودم شما تمام وقت تان را برای انتخابات بگذارید، من هم اجازه نمی دهم در اداره کشور ضعف و کوتاهی به وجود بیاید. حداکثر هم برنامه های تبلیغاتی تلویزیونی در تهران را داشتم و گاهی می گفتم نمی خواهم در تبلیغات هم باشم چون قرار نیست که بمانم اما آقای روحانی بیشتر از بقیه اصرار داشتند که حتما باید از این فرصت استفاده کنید و کمک کنید. مناظره اول را هم که همه دیدند.
در مناظره ها بین سه نفر کاندیدای دیگر در مقابل خودتان و آقای روحانی، هماهنگی مشاهده می کردید؟ به نظرتان می آمد که آقایان رئیسی و قالیباف با هم هماهنگ کرده اند؟ این طور نبود که با هم پاسکاری کنند؟
خیر، به نظرم آنها هم می خواستند از همان ابتدا با تمام ظرفیت بیایند. درست است که برای آقای رئیسی از قبل تصمیم گیری شده بود و ایشان آمده بود که به هیچ وجه کنار نرود اما عده ای که در آن جریان بیشتر واقع گرا بودند احتمال می دادند زمینه آقای قالیباف قوی تر باشد. به نظرم آقای قالیباف با همین نیت آمد که نشان دهد زمینه اش قوی تر است اما از جایی به بعد متوجه شد که این طور نیست. در مناظره ها متوجه هماهنگی نشدم. ما هم هماهنگی نداشتیم.
آنچه در انتخابات بارز شد این بود که شما به عنوان نماد اصلاح طلبان در دولت بسیار برجسته شدید و پیش از این تا این حد برجسته نبودید. از این رو انتظار می رفت با توجه به تاثیر شما در انتخابات، نقش تان کمرنگ نشود. شما رئیس ستاد اقتصاد مقاومتی هستید و گفته می شد باید وزرای اقتصاد دست کم با مشورت و نظر شما انتخاب شوند اما گویا چنین اتفاقی نیفتاده، درست است؟
دیگر قرار نیست که اسرار ما را بپرسید (با خنده). در انتخابات اصرار داشتم جریان اصلاحات را نمایندگی کنم. این طور هم نبود که از قبل تصمیم گرفته باشم. همانجا در حین مناظره ها یک لحظه به افراد دور میز نگاه کردم. با خودم فکر کردم یک یاز مهم ترین و بزرگ ترین جریانات سیاسی را چه کسی باید نمایندگی کند و حرف این جریان را بزند؟ در میان آن افراد دیدم جز من کسی نمی تواند این کار را بکند و همان لحظه تصمیم گرفتم صرفا از موضع جریان اصلاح طلبی و نمایندگی این جریان ورود پیدا کنم که احساس نشود این جریان در صحنه اداره کشور غایب است و این شد که آن حرف ها را زدم.
قبلا به جمله «مردم یادتان هست؟» یا آن جمله که به یکی از کاندیداها گفتید «به خودتان بیایید»، فکر کرده بودید؟
نه واقعا. البته دوستانی بودند که به من قبل از جلسات مشورت می دادند و کمک می کردند و من از نظرات شان استفاده می کردم.
لطیفه هایی را که آن زمان گفته می شد، شنیده بودید؟
در دنیای مجازی بعضی ها را شنیده بودم.
کدام را؟
فوتبالیست ها را. (با خنده)
در مورد اختیارات معاون اول رئیس جمهوری و انتظاراتی که اتفاق نیفتاد، بگویید؟
برای معاونت در هر مجموعه ای اختیارات خاصی تعریف نمی شود. به میزانی که رئیس در حوزه وظایفش به معاونش اعتماد دارد، کارهایی را واگذار می کند و آن کارها انجام می شود. معاون اول تنها پست غیروزارتی است که در قانون اساسی از آن نام برده شده است. معاون اول در غیاب رئیس جمهور دولت را اداره می کند و کارهای محدود دیگری را هم انجام می دهد. بقیه تقسیم کار است که بین رئیس جمهور و معاون اول برای اداره کشور انجام می شود. در مورد کابینه (حتی من هم به عنوان معاون اول) کسی نباید توقعِ خاصی داشته باشد. کابینه حق شخص رئیس جمهور است.
مردم به یک فرد اعتماد کرده و رأی داده اند. ایشان باید همکاران اصلی خودش را انتخاب کند و در این مسیر از خیلی ها مشورت می گیرد و طبیعی است که باید از جریانات سیاسی و گروه هایی که حامی اش بودند مشورت بگیرد.مخصوصا در دور دوم، رئیس جمهور حتما از وزرای قبلی اش مشورت می گیرد که نظر آنها درباره وزرا و اعضای دولت چیست. پس طبیعی است که ایشان با من درباره کابینه صحبت کردند و من هم نظراتی به ایشان دادم. حتی ایشان گفتند فرض کنید خودتان رئیس جمهور شده اید، کابینه ای را که مطلوب تان است پیشنهاد کنید. من گفتم این شدنی نیست. من اگر رئیس جمهور می شدم عقبه مشخص اصلاح طلبی داشتم و غالب انتخاب های من متعلق به جریان اصلاحات می شد اما این کار برای شما به مصلحت نیست.
البته به ایشان پیشنهادهایی دادم و چند بار در این زمینه با هم صحبت کردیم. از طرف دیگر باید محدودیت های رئیس جمهور را هم در نظر بگیریم. این طور نیست که رئیس جمهور مشورت بگیرد و یک فهرست تهیه کند و این فهرست را به مجلس ببرد و کار تمام شود. باید ببیند داخل مجلس چه ترکیبی است و نیروهای متنفذ مجلس چه کسانی هستند و گروه های متنفذ دیگر در خارج از ارکان مجلس چه کسانی هستند، چون نظرشان در ادامه کار دولت مهم است. رئیس جمهور با این محدودیت ها کابینه خودش را انتخاب کرد.
در دوران انتخابات مطالباتی مطرح شد که هیچ کدام برآورده نشده است. مثلا گفته شده بود ممکن است در میان وزرا از زنان یا از اهل سنت استفاده شود. نه تنها در کابینه بلکه حتی در سطح استانداران هم این اتفاق نیفتاد و این امر باعث سرخوردگی در بدنه حامی آقای روحانی شد. برای نیروی انسانی واقعا فکری شده است؟ زیرا در حلقه اولیه انقلابیون این مدیریت می چرخد. جوانان به معنای واقعی خیلی جدی گرفته نمی شوند و هیچ نیروی جدیدی تزریق نمی شود.
این یک مسئله جدی است. باید بپذیریم نیروهایی که از ابتدای انقلاب مسئولیت اداره کشور را داشتند، باید امور حرا به نسل های بعدی واگذار کنند که آنها هم در اداره کشور سهیم باشند. این به این معنا نیست که اگر به فردی فکر می کنیم، حتما وزیر شود. اما بالاخره بدنه و رأس مدیریت کشور باید تغییر کند. به لحاظ مدیریتی این که مدیران پله پله بالا بیایند، از نظر من بهترین راهکار است. مدیر نباید آسانسوری بالا برود، مثلا چون به من وصل است و می شناسمش، یکباره بگویم در رأس جایگاهی قرار بگیرد که کمترین آشنایی را با آن ندارد.
در گذشته به خاطر این گونه چیدمان مدیریتی هزینه های زیادی به کشور تحمیل شد. به نظرم غالب کسانی که در این دوره بر سر کار هستند، معتقدند وزیر و معاون رئیس جمهور و استاندار و معاون وزیر باید از رده های سنی پایین تری انتخاب شوند تا تحریک قابل توجهی داشته و در عین حال نوآوری و خلاقیت داشته باشند. این موضوعی است که روی آن کار می شود. حتما این دغدغه از مدیریت کشور برطرف خواهد شد و از زنان و جوانان در سطوح مختلف مدیریتی در بدنه دولت حضور پیدا خواهند کرد. الان هم دیدیم که به راحتی یک جوان زیر ۴۰ سال وزیر شده است.
اتفاقا به حضور ایشان در کابینه خیلی انتقاد وارد شد.
اماد فکر می کنم دوستانی که از نظر کاری از ایشان انتقاد می کنند، الان باید از ایشان راضی باشند. مگر از وزیر ارتباطات نمی خواستند که در مقابل فشارهایی که در مورد مسدود کردن و محدود کردن فضای مجازی ایجاد می کنند، بایستد؟ آقای جهرمی هم که انصافا ایستادگی خوبی کرده است و شاید خیلی از دوستان مسن تر اگر بودند این شجاعت را نداشتند. در جریان هستم ایشان در چه جلساتی، در چه جمع هایی جوانمردانه از این موضوع دفاع کرد و استدلال آورد که به مصلحت است و این فضا باید باز باشد.
این درست که قرار نیست مدیران، آسانسوری بالا بیایندت اما وقتی در سطح استاندار هم از اهل سنت و زنان استفاده نکردید، این سوال پیش می آید که آیا واقعا در جامعه اهل سنت و در میان زنان ایرانی هیچ فرد شایسته ای نداشتیم؟
موضوع زنان متفاوت است. در مورد زنان، آقای روحانی با من صحبت کردند که وزیر خانم معرفی کنند.
چه وزارتخانه هایی؟
نمی توانم نام ببرم چون الان وزیر دارند (با خنده). در ذهنِ ایشان سه وزیر خانم مطرح بود. به هر حال واقعیت های جامعه از طرف دولت نمی تواند نادیده گرفته شود. باید محدودیت های دولت را هم در بخشی از مسائل اجتماعی لحاظ کرد.
اما آقای احمدی نژاد این کار را کرد و اتفاقی هم نیفتاد.
توصیه من هم این بود کاری کنیم که حداقل یک وزیر زن داشته باشیم اما به هر حال نشد. اراده آقای روحانی بود اما این اراده در نهایت با موانعی برخورد کرد و بنا بر مصلحت اندیشی ایشان این طور شد که در بخش های دیگر دولت این کار را انجام دهد و برای همین هم اصرار داشتند معاون حقوقی دولت حتما خانم باشد که برای اولین بار هم این اتفاق افتاد.
در مورد اهل سنت چطور؟
در مورد اهل سنت، محدودیت ها جدی تر و حساسیت ها بالاتر بود. در این دوره قرار بود با اصرار در وزارتخانه هایی در حدِ معاون وزیر از اهل سنت استفاده کنیم و در تعدادی از وزارتخانه های اجرایی از اهل سنت بهره برده ایم. ورد اهل سنت در مدیریت کشور حتما جواب خواهد داد. در گذشته، سفیرِ اهل سنت داشتیم و این دوره تعدادی معاون وزیرِ اهل سنت انتخاب کرده ایم.
علامت سوالی که در کابینه بوده که پاسخ صریحی هم به آن داده نشد، مسئولان اذعان دارند اقتصاد کشور بیمار است و این بیماری حادی هم هست. اما ما نه تنها این بیمار را نزد متخصص نبردیم، نزد پزشک عمومی هم نبرده ایم و به یک مهندس داده ایم تا شفا دهد.
آقای کرباسیان اقتصاد خوانده و مهندس نیست، پس مصداق تان درست نیست. آقای طیب نیا مدیر توانایی بودند. ایشان در همان دور اول هم چند بار گفتند نمی خواهند ادامه بدهند. به هر حال در این دوره آقای رئیس جمهور به توافقی رسیدند و من در جریان جزئیات توافق ایشان نیستم. به هر حال آقای طیب نیا کنار گذاشته شدند. ایشان تا لحظات آخر به افراد دیگری فکر می کردند و قرار بود اقتصاددان دیگری معرفی شود، لحظه آخر بود که با من تماس گرفتند و گفتند فرد دیگری انتخاب شده است و من هم گفتم مبارک باشد.
ظاهرا آقای نهاوندیان بود؟
اگر می دانید چرا دیگر از من می پرسید! (با خنده)
محمد نهاوندیانبه نظر می آمد انتخاب آقای کرباسیان سیاستی بود که برای مدیریت نهایی آقای نهاوندیان در اقتصاد کشور اتخاذ شد.
در حوزه وزارتخانه ها اختیارات وزیر را کسی نمی تواند محدود کند. قانون به وزیر اختیاراتی می دهد و وزیر هم باید پاسخگوی مجلس و رئیس جمهور باشد. یعنی مجلس می تواند از وزیر سوال کند و بگوید چرا با اختیاراتی که داشتید فلان کار را انجام ندادید و او نمی تواند بگوید کسی در جایی دیگر نگذاشت من وظیفه ام را انجام دهم. اصلا پذیرفته نیست کسی وزیر شود و بگوید اختیاراتم خارج از حوزه وزارتخانه خودم قرار می گیرد. آقای کرباسیان به عنوان وزیرِ اقتصاد اختیارات لازم و کافی دارد و از اختیارات قانونی اش به هیچ وجه گرفته نشده تا به کسی دیگر داده یا تفویض شود.
البته هماهنگی مسائل اقتصادی مهم است. رئیس بانک مرکزی در محدوده اختیاراتش می تواند تصمیماتی بگیرد و هر تصمیم بانک مرکزی می تواند در مسائل اقتصادی و اجرائی کشور تاثیر تعیین کننده داشته باشد. سازمان برنامه و بودجه می تواند در حوزه اختیار خودش تصمیم بگیرد و تصمیماتش می تواند در جاهای دیگر تاثیرگذار باشد. به همین دلیل هماهنگ کردنِ مسائل اقتصادی کشور موضوع اصلی است.
شما در دولت قبل هماهنگ کننده این موضوع بودید. همان مسیر ادامه پیدا کرده یا روندش کُند شده است؟
در دولت قبل هم این طور بود که آقای رئیس جمهور ستاد اقتصادی تشکیل داده بودند و هر هفته دو بار صبح ها از ساعت هشت تا ۱۲ جلساتی برای هماهنگی امور اقتصادی کشور برگزار می شد که الان هم این جلسات هست. یعنی رئیس جمهور وقت می گذارد. مسئولان اقتصادی، سه نفر عضو ستاد اقتصادی و من هم در این جلسات شرکت می کنیم. مشاوران رئیس جمهور مانند دکتر نیلی، آقایان ترکان و فروزنده هم شرکت دارند. در آن دوره رئیس دفترشان، آقای نهاوندیان بود. در این دوره علاوه بر آقای نهاوندیان، معاون اقتصادی رئیس دفتر جمهور هم شرکت می کند و در واقع در مورد مسائل کلان اقتصادی در حضور رئیس جمهور بحث و تصمیم گیری می شود.
در دوره گذشته معاون اقتصادی نداشتیم. بخشی از کارها حتما به معاون اقتصادی واگذار می شود و درباره مسائلی که پیش می آید بحث می کنند. ممکن است در جلساتی که معاون اقتصادی یا برنامه و بودجه و جاهای دیگر برگزار می کنند احساس کنیم سطح بالاتری هم لازم است در جلسه باشد که در این صورت با حضور رئیس جمهور یا با حضور من برگزار می شود. بنابراین من جلساتی که در دوره یازدهم داشتم، هیچ کدام کم نشده است. شورای اقتصاد را هم مثل گذشته برگزار می کنم. اقتصاد مقاومتی آن زمان بوده و الان هم هستم.
با این همه به نظر می آید نقش شما در دولت محدود شده و در ازای آن گویا نقش آقای واعظی به عنوان رئیس دفتر رئیس جمهور پررنگ شده است یا دست کم برداشت بیرونی چنین است.
برداشت بیرونی در مورد دفتر رئیس جمهور یک بحث دیگر است. دفتر رئیس جمهور جایی سیاسی است که باید رئیس جمهور را در کارهایی که باید انجام دهد پشتیبانی و نیازهای این امور را برطرف کند. انصافا آقای واعظی حضور فعال تری دارد، فردی اجرایی است و تصمیم گیری های جدی تری هم می کند. شاید به همین دلیل است که حضور رئیس جمهور در امور اجرایی کشور نسبت به دوره گذشته بیشتر و پررنگ تر شده و از این رو دستوراتی که می دهند و مکاتباتی که با دستگاه ها دارند نسبت به گذشته زیادتر شده است. این اتفاق مثبتی است که رئیس جمهور نسبت به خیلی از مسائل تصمیم گیری می کند. شاید یک مورد تفاوت کرده باشد و آن این که در دفتر رئیس جمهور در مورد انتصابات بعد از کابینه تمرکزی شکل گرفته کن من تقریبا در جریان آنها نیستم.
گفته می شود نزدیکان آقای لاریجانی و آقای واعظی نقش پررنگی دارند.
نه، من اینها را چندان سیاسی نمی دانم. مثلا در انتخاب معاونان وزرا، وزیر قانونا باید معاون را خودش منصوب کند. در دوره گذشته وزرا یا به صورت شفاهی معاونان شان را معرفی می کردند زیرا مرسوم بوده که انتصاب معاونان وزرا با هماهنگی رئیس جمهور انجام شود و در جریان انتصابات باشد یا مکتوب می نوشتند و به رئیس جمهور می دادند و ایشان هم در صحن کابینه مشورت می کردند و همه نظراتی می دادند. معمولا هر کس که وزیر پیشنهاد می دهد تایید می شود و به ندرت پیش آمده وزیر بخواهد کسی را به عنوان معاون انتخاب کند و بگویند به مصلحت نیست.
البته مواردی هست در این دوره بنا شد انتصاب معاونان به صورت نامه رسمی نوشته شود که در این صورت خود به خود به فرایند اداری می رود و به نظرم عمدی هم در کار نبود که بخواهند من در جریان نباشم. در یک فرایند اداری در دفتر رئیس جمهور بررسی می کنند که مثلا این چهار نفر خوب هستند و این یک نفر خوب نیست. بعد رئیس جمهور هم یا تایید می کند و می نویسد اقدام شود یا به نظر وزیرش اعتماد می کند و هر پنج نفر را می پذیرد.
در مورد استانداران من به طور طبیعی در جریان قرار می نگیرم. درست است که در این دوره روند انتخاب استانداران هم این طور است و از دفتر رئیس جمهور تماس می گیرند که در دستور کار دولت قرار بگیرد یا نه اما به این دلیل که انتصاب استانداران باید در دولت مطرح شود، هم وزارت کشور پیش تر مرا در جریان قرار می دهد و هم زمانی که در دولت مطرح می شود، من هم طبیعتا در جریان قرار می گیرم.
این طور به نظر می آید که قرار است گزینه های اصلاح طلبان را در انتخابات ۱۴۰۰ از الان محدود کنند تا نتوانند پروبال بگیرند.
خیر. من با آقای دکتر روحانی رابطه ای بسیار صمیمی دارم که به نظرم آقای هاشمی و خاتمی و احمدی نژاد با معاون اول شان چنین رابطه ای نداشتند. آقای روحانی به من اعتماد کامل دارند و می دانند تا زمانی که مسئولیت دارم آنچه در توانم باشد برای اداره کشور به کار خواهم گرفت. اما اگر در جایی کاری به من ارجاع نشود، کسی نیستم که بگویم حتما به من واگذار کنید. زیرا کشور آنقدر کار دارد که وقتی در مرکز کمی کارم کم می شود، به استان ها و شهرستان ها می روم.
همیشه برای خودم فضای کار باز می کنم و این طور نیست که خودم را محدود کنم و فعال نباشم. در مورد انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۴۰۰ هم باید بگویم اگر تا انتخابات سال ۱۴۰۰ عمری باشد، باید ببینیم چه کسی خواهد آمد اما این واقعا دغدغه اصلاح طلبان نیست. دغدغه برای اصلاح طلبان حرف ها و حدیث هایی است که عده ای از دوستان بدون توجه به جایگاه اصلاح طلبان در جلسات خصوصی شان می گویند و به گوش اصلاح طلبان هم می رسد. اصلاح طلبان آزرده می شوند که بشنوند افرادی نسبت به آنها اظهارنظرهای خوبی ندارند.
چطور حرف های مخالف خصوصی به گوش شان می رسد؟
وقتی من اینجا مطلبی به شما بگویم بالاخره هر کدام از شما دوستانی دارید که به آنها می گویید و البته تاکید می کنید که به کسی نگوید ولی به هر حال همین طور خبرها پخش می شوند. اینکه مثلا بعضی در جلسات شان بگویند اصلاح طلبان چقدر در سیاست سهم و نقش داشتند، و این به گوش افراد می رسد و ناراحت می شوند یا این که بگویند فلانی برای این مسئولیت مناسب نیست چون اصلاح طلب است. این حرف ها خوب نیست. اما آقای روحانی به نظرم نسبت به عقبه ای که از دولتش حمایت کرده به شدت وفادار و نیز به وعده هایی که به مردم داده پایبند است. واقعا علاقه مند است که این وعده ها محقق شود و تلاش می کند بر عهدی که با مردم بسته پایبند بماند.
اعتراضات دی ماه سال ۹۶ شما را نگران نکرده است؟ شما تنها مسئولی هستید که این اعتراضات را از همان ابتدا جدی گرفت. چرا این قدر در این مورد حساس هستید؟
به نظرم مردم ایران حرف شان را در انتخابات گفتند. واقعیت جامعه ایران چیزی است که در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ نشان داده شد. رقابت واقعا جدی بود. بعضی ها درباره انتخابات ایران حرف هایی می زنند که جفاست.رقابت تا این حد جدی بود که حتی به حریم خصوصی افراد هم پرداخته شد. در این انتخابات بیش از ۴۰ میلیون نفر شرکت کردند و بیش از ۲۴ میلیون نفر به آقای روحانی رأی دادند. این واقعیت جامعه است.
البته ایران با یک حرکت پرشتاب جهانی و بین المللی روبرو است و نمی توان مسائل را شتابزده تحلیل کرد و باید در طرح و تحلیل مسائل خیلی دقت کرد. مهم ترین اتفاقی که ممکن است بیفتد این است که مردم احساس کنند مطالبات شان محقق نمی شود و سرخورده شوند. سرخوردگی مردم ممکن است به یأس تبدیل شود و خشونت به دنبال داشته باشد تو خشونت حتما یک تهدید ملی است.
این موضوع من را نگران می کند که احساس می کنم عده ای بدون توجه به مسائل کشور و نظام تلاش دارند مردم را نسبت به توانمندی مدیریتی کشور مایوس کنند. این افراد توجه ندارند که اگر مردم از توانمندی مدیریتی کشور مایوس شوند به مدیرانی بر نمی گردند که همه چیز کشور را به باد دادند. به دلایلی فعلا نمی خواهم درباره گذشته صحبت کنم ولی به زودی این کار را خواهم کرد. این افراد تصور می کنند مردم به مدیران قبلی خواهند گفت شما افراد خوبی بودید. اما مردم تنها ممکن است بگویند مدیران قبلی که کاری نکردند، مدیران فعلی هم که نمی توانند کاری انجام دهند، پس باید چه کار کنیم و در این صورت است که مردم مایوس می شوند و یاس و سرخوردگی حتما با خودش خشونت می آورد.
راهکار شما چیست؟
به نظرم الان مسئولان و شخصیت های کشور و جریانات سیاسی از درجه ای از عقلانیت مدارا و روش نهای مسالمت آمیز برخوردارند و این عقلانیت سرمایه بزرگی است. به همین دلیل تقریبا تمام جریانات سیاسی از آیت الله جنتی گرفته تا آقای خاتمی در یک مورد اشتراک نظر دارند و آن هم این است که می گویند باید صدای مردم را شنید. الان صدای مردم شنیده می شود.
اما گویا کسی که می گوید باید صدای مردم را شنید خودش حاضر نیست بشنود؟
الان همه می گویند صدای مردم باید شنیده شود و حتی می گویند مردم حق اعتراض دارند. این گام بزرگی است.مهم این است که اعتراض و نقد مردم را به رسمیت بشناسیم. راهکار این است، باید به این سمت برویم که ببینیم مسائلی که مردم را گرفتار کرده چه مواردی است. الان اقتصاددانان فهرست بلندبالایی به نام ابرچالش ها تهیه کرده اند. جامعه شناسان تهدید بزرگی به نام «عدم همبستگی ملی جامعه» را مطرح کرده اند. سیاسیون هم مسائل دیگری را مطرح می کنند. اینها مسائل اصلی کشور است که صاحب نظران و نخبگان کشور می گویند. نظر من این است که باید درباره مسائل اصلی کشور گفتگو کنیم و گفتگو توصیه ای اخلاقی نیست. گفتگو راهکاری است تا بتوانیم در موردش به توافق برسیم.
کسی که در دولت قبل می گفت مشکلات اقتصادی وجود دارد و مردم اشکنه بخورند یا به جای سه وعده غذا یک وعده بخورند، در این دولت می گوید چرا مشکلات اقتصادی را حل نمی کنید. این دوگانگی را مردم درک می کنند. آیا کسی که این حرف ها را می زد، مسائل را فهمیده است؟
قرار نیست برای همه یک تاثیر تعیین کننده لحاظ کنیم.
اما آنها تریبون دارند.
بله، تریبون دارند. حرف می زنند و ممکن است با حرف شان اذیت هم بکنند اما اینها مشکل ما نیست. ما باید کاری کنیم تا مردم به این نقطه برسند که مسئولان کشورشان، نهادهای حاکمیتی و دولتی قادرند مشکلات شان را حل کنند و اگر مردم به اینجا برسند که مسئولان قادر به حل مشکلات شان نیستند، سرخوردگی جدی پدید می آید.
به نظرتان این دست اظهارات نشانگر ناتوانی نهادها از حل مشکلات نیست؟
خیر. من می گویم با گفتگو می توانیم مسائل اصلی را شناسایی کنیم. ممکن است من بگویم اصلی ترین مسئله کشور آب است و شما بگویید مهم ترین مسئله این است که به جوانان کشور بی اعتنایی می شود یا کسی بگوید مهم ترین مسئله این است که زنان به حقوق شان نمی رسند. اشکالی ندارد. همه مسائل اصلی را روی میز بگذاریم و بحث کنیم و روی مواردی توافق کنیم که در سرنوشت کشور تاثیر تعیین کننده دارند و بعد بر سر راهکارهای حل مسائل و نحوه مشارکت در حل شان نیز توافق کنیم. اگر مسائل را روی میز بگذاریم، در نهایت به بیست، سی مسئله می رسیم که می توانیم بگوییم مسائل اصلی ایران هستند. ایران واقعا فرصت های بی نظیر دارد که می تواند همه مسائل را حل کند.
من شناخت دقیق و خوبی از فرصت ها و توانمندی های کشور دارم. کشور زمانی نمی تواند مشکلاتش را حل کند که مسائل کشور به یکسری مسائل سیاسی و اجتماعی گره بخورد. مثلا مسئله ارز را نمی توان حل کرد چون عده ای می خواهند ارز به یک بحران تبدیل شود تا بگویند دیدید دولت نتوانست و نکرد؟ واقعا به این قضیه دامن می زنند یا فرض کنید در مورد مسئله آب عده ای می خواهند بگویند این دولت نمی تواند کاری انجام دهد یا آب مسئله اصلی نیست. لذا هر کس بر اساس دیدگاه خودش کشور را با مسائل پیچیده ای مواجه می داند. حداقل تحلیل کنونی من این است که مسائل پیش رو قابل حل است و راهکارهایش تکنیکی نیست.
زمانی می گویند مسئله اصلی آب است و باید از خلیج فارس شیرین کرد اما این کار را نمی کنید یا راهکار مسئله ارز این است که از خارج دلار بیاورید و عرضه کنید که نمی کنید. اینها راهکارهای تکنیکی است که وجود دارد اما اکنون راهکارهای تکنیکی کارساز نیست بلکه راهکارهای سیاسی - اجتماعی کارساز است، به همین دلیل من در سخنرانی هایم گفته ام امروز مسائل اقتصادی ایران راهکار سیاسی دارد، نه راهکار اقتصادی. دولت به تنهایی نمی تواند مسئله حامل های انرژی یا یارانه ها را حل کند. دولت وقتی می تواند این مسائل را حل کند که تمام ارکان حکومت از آن حمایت کنند.
البته دولت هم خیلی جسارت ندارد و خیلی زود از سیاست هایش عقب نشینی می کند.
این بحث دیگری است. مشکل، انباشت مسائل است. در ۱۰ سال گذشته در پنج سال اولش رکود تورمی در کشور حاکم بود، یعنی رشد منفی هفت درصد، تورم بیش از ۴۰ درصد و اشتغال زایی در حد صفر بود. برقراری ارتباط با دنیا و منابع خارجی تقریبا در حد صفر بود. در پنج سال دوم کف رشد اقتصادی ۵.۴ و حتی ۱۲ درصد شد و اشتغال زایی به رقم ۷۰۰، ۸۰۰ هزار شغل در سال رسید. تورم نیز ۷، ۸، ۹ درصد یا در نهایت ۱۰ درصد است اما الان عده ای درباره اقتصاد به گونه ای حرف می زنند که انگار وضعیت اقتصاد کشور در پنج سال اخیر بدتر شده است.
شاید به اینت دلیل که این فقر ریشه دار شده است و طبقه متوسط مدام به پایین تر سقوط می کند.
راهکار این مسئله در جامعه است. وقتی می گویید وضعیت اقتصادی بد است، یعنی ریلی که برای اقتصاد کشور درست کرده اید، درست نیست و باید مسیر اقتصاد کشور تغییر کند. من می گویم وقتی همه شاخص های اقتصاد کشور درست است، نباید ریل را عوض کرد بلکه ممکن است به دلایلی نتوانیم وضعیت معیشت طبقات ضعیف جامعه را که به شدت آسیب دیده بهبود ببخشیم. البته بهبود همیشه تدریج یاست، تخریب است که آنی است. یک ساختمان مثل پلاسکو در عرض چند ساعت فرو می ریزد اما می بینید هنوز بعد از دو سال طراحی ساختمان جدید هم انجام نشده و بعد ساخت دوباره اش ببینید چقدر زمانبر است.
درست است که می گویید راهکار مسائل اقتصادی کشور سیاسی است، اما آیا به جز محدود کردن نفعِ نهادهای نظامی در اقتصاد راهکار دیگری وجود دارد؟
وقتی می گوییم نظامی ها در اقتصاد فعال اند باید مشخص کنیم کجای اقتصاد هستند که برای اقتصاد و بخش خصوصی مضر است. از نظر من جایی که نهاد نظامی حضور داشته باشد و محل کار بخش خصوصی باشد، حتما مضر است و باید جلوی این کار گرفته شود. فرمان اخیر مقام معظم رهبری مبنی بر این که شرکت های غیرمرتبط واگذار شوند، باید اجرا شود و اتفاقا روزنامه ها نباید این دستور رهبر انقلاب را رها کنند.
اما مکران به وزارت دفاع واگذار شده است.
مکران در این دولت واگذار نشده است. در سال ۹۱ ستادی تشکیل شد و قرار بود نیروی دریایی در دریای عمان مستقر شود. طرح تفکیک در شورای امنیت ملی صورت گرفت که نیروی دریایی سپاه و ارتش در کجا مستقر شوند.
قرار بود زمینه سازی شود که نیروی دریایی در دریای عمان مستقر شود که گفتند ستادی باشد و دولت هم کمک کند. بعد عده ای دیدند گنجینه ای به نام سواحل مکران وجود دارد که کشور آن را فراموش کرده و نقطه محروم ایران شده است. ما که آمدیم فکر کردیم چه کار کنیم که مکران به محور توسعه کشور تبدیل شود. هنوز هم آن ستاد را تغییر نداده ایم. در سخنرانی ام در همایش توسعه سواحل مکران هم گفتم سازمانی را پیش بینی کرده ایم به نام «سازمان عمران سواحل مکران» که اساسنامه اش در حال تصویب است و محوریت کار به دست این سازمان خواهد بود. الان هم غیرنظامی ها در آن کار منی کنند.
اما به سرمایه یگذار خارجی نیاز داریم و وزارت دفاع در لیست تحریم هاست و امکان مراودات بین المللی ندارد.
امیر حاتمی وزیر دفاع در همان همایش توسعه سواحل مکران گفت اجازه دهید من قبل از شما صحبت نکنم که احساس نکنند ما می خواهیم اینجا را دست بگیریم. یعنی خودشان هم این احتیاط و توجه را دارند. بنابراین سازمانی که بناست تاسیس شود، غیرنظامی است و توسط سازمان برنامه و بودجه ایجاد می شود اما گاهی ما به عنوان دولت از نظامی ها می خواهیم وارد شوند. مثلا در زلزله کرمانشاه دولت از نظامی ها خواست که کانکس بسازند.
در بندر شهید رجایی چطور؟
در برخی موارد به عنوان پیمانکار می آیند و ما می توانیم کار را واگذار کنیم یا نکنیم. این دیگر دست دولت است. به نظر شما قرارگاه خاتم الانبیا با قدرت نظامی اش می آید بندر شهید رجایی را می گیرد و می سازد؟
این طور به نظر می آید.
نه خیر، واقعا این طور نیست.
دولت یک کشتی خرید اما رئیس قرارگاه خاتم الانبیا در مصاحبه ای از این خرید انتقاد کرد.
خب پشت این انتقاد استدلالی هم داشت. «صدرا» به عنوان مهم ترین و بزرگ ترین شرکت کشتی سازی کشور در مقطعی به قرارگاه واگذار شده و آنها می گویند ما می توانیم کشتی بسازیم، چرا از خارج می خرید؟
مسئله همان واگذاری صدرا به قرارگاه خاتم است، اساسا چرا باید این واگذاری انجام می شد؟
بالاخره انجام شده است.
الان کاری نمی شود کرد؟
دستور رهبر معظم انقلاب در این راستاست که این گونه شرکت ها باید واگذار شوند.
به نظرتان واگذار خواهد کرد؟
بله. در این دولت به شخصی در بخش خصوصی واگذار کرده بودند که نتوانست آنجا را فعال کند و دولت خودش از قرارگاه خواست که دوباره مسئولیت را بر عهده بگیرد.
در مورد فاز ۳ بندر شهید رجایی گویا مناقصه ای برگزار شد اما پاکت باز نشد.
در جریان نیستم. وزارت راهی که ما می شناسیم این کار را نمی نکند و به این راحتی زیر بار نخمی رود که پروژه را این گونه واگذار کند، مگر این که واقعا احساس کند کس دیگری نیست.
بودجه سال ۷ تقریبا از سوی مجلس مثله شد، با این بودجه می توانید به تعهداتی که دادید عمل کنید؟
آقای نوبخت گزارشی از تغییرات مجلس را به دولت داد. در مورد بخش هایی که شاکله بودجه را به هم بزند یا در اجرا برای دولت ایجاد مشکل کند و بار مالی برای کشور داشته باشد که قادر به تامینش نباشیم، در دولت بحث کرده ایم. شورای نگهبان همیشه این حساسیت را داشته که قوانین دائمی کشور در زمینه بودجه تغییر نکند. قرار شد نامه ای به شورای نگهبان بنویسیم تا به مواردی از این دست رسیدگی شود.
با حذف افزایش قیمت بنزین، تکلیف یک میلیون شغل چه خواهد شد؟
این را آقای نوبخت گفته، از خودشان بپرسید!
در مصاحبه تان با «شرق» که در سالنامه سال ۹۵ چاپ شد، گفتید قرار است شما بعد از فوت آقای هاشمی رابط رهبری و اصلاح طلبان باشید اما یک ماه قبل در مصاحبه با روزنامه «فاینشیال تایمز» گفتید در این یک سال فرصتی به شما داده نشده است. اگر قرار باشد شما رابط باشید و فرصتی فراهم نشود، که اصلاح طلبان متضرر خواهند شد.
تعریف رابط را برای تان توضیح می دهم. با جمعی از سران اصلاحات جلسه ای داشتیم که به من گفتند با مقام معظم رهبری ملاقات کنید. من خدمت ایشان رسیدم و گفتم اصلاح طلبان از سال ۸۸ با مشکلاتی روبرو شدند اما هرگز خودشان را از بدنه نظام جدا فرض نکرده اند و چون ارتباطی با دولت قبل و جنابعالی وجود نداشت، این مسائل را به آقای هاشمی می گفتند تا به جنابعالی منتقل شود. الان احساس می شود این ارتباط به طور جدی قطع۸ شده و آنها می خواهند مطالبی را از طریق کسی که مورد قبول جنابعالی باشد، منتقل کنند. ایشان گفتند چه کسی بهتر از شما!
شما از آنها هستید و من هم به شما اعتماد دارم. راه کسی بسته نشده است. هر کسی از جریان اصلاحات می تواند گفتگو کند. از آن تاریخ به بعد هم اگر مسئله ای پیش آمده که لازم بوده خدمت ایشان بروم یا گاهی جلسه ای بوده، کنارشان نشسته ام و منتقل کرده ام. یا به آقای حجازی رئیس دفتر ایشان گفته ام و ایشان هم منتقل کرده اند. ارتباط ما کامل است. گرچه فرصتی دست نداده تا مانند دفعه پیش یک ساعتی بنشینیم و درباره برخی مسائل گفتگو و استدلال کنیم و ایشان نظرات خود را بفرمایند که آن هم انشاءالله انجام خواهد شد.
شما در آن مصاحبه گفتید که در انتخابات تند رفته اید.
به فاینشیال تایمز با شوخی و مزاح گفتم (با خنده) من که اتفاقا در انتخابات از همه ملایم تر بودم! برای ارتباط با رهبر معظم انقلاب هیچ مشکلی ندارم و به زودی خدمت ایشان خواهم رسید. امیدوارم جریان اصلاح طلب در سال ۹۷ بتواند از تمام مشکلاتی که با آن مواجه است عبور کند و این دست مسائل نیز حل شود.
مازیار خسروی و علی ایوبی
- 13
- 5
